آمرزش گناه یا مغفرت الهی به‌معنای بخشیده شدن گناه از سوی خداوند و از بین رفتن آثار گناه است.
در روایات اسلامی، کتاب‌های اخلاقی و برخی از کتب تفسیری برای آمرزش گناه اسباب و عللی ذکر شده است که برخی از آن‌ها عبارت است از: استغفار، محبت به اهل‌بیت(ع)، شفاعت، توسل، نیکی به پدر و مادر، زیارت قبور امامان شیعه(ع)، حج و عمره، صله‌رحم، شبزندهداری، عیادت بیمار، اطعام، حسن خلق، زیارت امام حسین(ع) و گریه بر مصائب او، خدمت به خانواده و کمک به همسر، صدقه دادن، رفع گرفتاری از مؤمن، تشییع جنازه، علم‌آموزی.
حضور در برخی از مکان‌ها همچون صحرای عرفات و درک برخی از زمان‌ها همچون ماه رمضان، ماه رجب و شب نیمه شعبان نیز از عوامل آمرزش گناهان معرفی شده است. مبتلا شدن به گرفتاری‌های دنیوی نیز از عواملی دانسته شده که سبب آمرزش گناه می‌شود.
گناهانی همچون شرک، بدعت‌گذاری در دین، حق‌الناس (در صورتی که صاحب حق رضایت ندهد) و گناهانی که به صورت علنی و آشکار انجام شود نابخشودنی دانسته شده است.
مفهوم‌شناسی و جایگاه
آمرزش گناه به‌معنای بخشیده شدن گناه است[۱] که به نجات گنه‌کار از عذاب الهی و جهنم و ورود او به بهشت می‌انجامد.[۲] ابن‌فهد حلی با آمرزش گناه تمامی آثار گناه از بین خواهد رفت و مانند آن است که شخص گنه‌کار اصلا مرتکب گناهی نشده است.[۳] در برخی از آیات قرآن کریم همچون آیه ۵۳ سوره زمر[۴] و برخی از دعاهای اهل بیت(ع) همچون ادعیه امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه به آمرزش و بخشش از گناه اشاره شده است.[۵]
در آیات قرآن و روایات، شرک،[۶] بدعت‌گذاری در دین،[۷] حق‌الناس (در صورتی که صاحب حق رضایت ندهد)[۸] و گناهانی که به صورت علنی انجام شود[۹] نابخشودنی معرفی شده است.
اسباب
در روایات اسلامی، کتاب‌های اخلاقی و برخی از کتب تفسیری علاوه بر محبت به اهل بیت(ع)،[۱۰] شفاعت[۱۱] و دعای دیگران در حق گنه‌کار[۱۲] اسباب دیگری نیز برای آمرزش گناهان ذکر شده است:
برای گناهان گذشته‌ام که از یادشان برده‌ام، ولی برایم ثبت شده‌اند از خدا آمرزش می‌خواهم. برای گناهان نابود کننده، از خدا آمرزش می‌خواهم. برای گناهان بس نفرت‌انگیز و زشت، از او آمرزش می‌خواهم. برای آنچه بر من واجب ساخت و در به جا آوردن آن، سستی کردم، از او آمرزش می‌خواهم. برای فراموش کردن چیزهایی که مرا از پروردگارم دور کرده‌اند، از او آمرزش می‌خواهم.[۱۳]
انجام برخی از اعمال عبادی:
- استغفار و پشیمانی از گناه[۱۴]
- توسل[۱۵]
- زیارت قبور امامان شیعه(ع)[۱۶]
- حج و عمره[۱۷]
- انجام برخی از اعمال عبادی که مربوط به ماه‌های قمری می‌باشد.[۱۸]
- صله‌رحم[۱۹]
- نیکی به پدر و مادر[۲۰]
- تلاوت برخی از سوره‌های قرآن[۲۱]
- ادعیه وارد شده[۲۲]
- انفاق[۲۳] و صدقه[۲۴]
- زیارت امام حسین(ع)[۲۵] و گریه بر مصائب او[۲۶]
- روزه‌داری در هوای گرم[۲۷]
- شبزندهداری[۲۸]
- افطاری دادن در ماه رمضان[۲۹]
- گفتن برخی از اذکار[۳۰]
- زیاد سجده کردن[۳۱]
- نمازهای پنج‌گانه[۳۲]
- تشییع جنازه[۳۳]
- بلند سلام کردن[۳۴]
- اهتمام به امور مربوط به مسجد[۳۵]
- عیادت از بیمار[۳۶] و اهمیت دادن به خواسته‌های او[۳۷]
- رفع گرفتاری از مؤمن[۳۸]
- حسن خلق[۳۹]
- برپایی مهمانی[۴۰] و اطعام دادن[۴۱]
- رعایت برخی از آداب اسلامی[۴۲]
- استواری در جهاد[۴۳]
- خدمت‌گزاری به خانواده[۴۴] و کمک به همسر[۴۵]
- اجابت مؤذّن و حاضر شدن برای اقامه نماز[۴۶]
- علم‌آموزی[۴۷] و آموزش دادن علم به دیگران[۴۸]
زمان، مکان و گرفتاری‌های دنیوی
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ مظاهری، سیر و سلوک، ۱۳۹۰ش، ص۱۴۰.
- ↑ مظاهری، سیر و سلوک، ۱۳۹۰ش، ص۱۵۵.
- ↑ ابن فهد حلی، عدة الداعی، ۱۴۰۷ق، ص۳۲۷.
- ↑ مظاهری، سیر و سلوک، ۱۳۹۰ش، ص۱۴۰.
- ↑ صحیفه سجادیه، دعای۱۶، بند۱.
- ↑ مکارم شیرازی، والاترین بندگان، ۱۳۸۳ش، ص۱۵۵.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۳۶۴ش، ص۲۵۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۹-۳۰.
- ↑ بحرانی، عوالم العلوم، ۱۴۱۳ق، ج۱۱، ص۲۸۰.
- ↑ دیلمی، ارشاد القلوب، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۲۵۳.
- ↑ مظاهری، سیروسلوک، ۱۳۹۰ش، ص۲۷۵.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۴۰۳.
- ↑ محمدی ریشهری، نهج‌الذکر، ۱۳۸۷ش، ج۴، ص۳۰۹.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱۲، ص۱۱۸.
- ↑ انصاریان، تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، ۱۳۸۳ش، ج۱۲، ص۳۰۸-۳۱۰.
- ↑ قمی، مقامات العلیة، ۱۳۸۹ش، ص۴۷۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۲۹۰.
- ↑ نگاه کنید به: شهید اول، الاربعون حدیثا، ۱۴۰۷ق، ص۹۱؛ شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۶۴ش، ص۵۶-۵۸؛ محمدی ریشهری، نهج‌الذکر، ۱۳۸۷ش، ج۴، ص۱۲۰.
- ↑ مامقانی، سراج الشریعة، ۱۳۸۸ش، ص۸۰۹.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۱۲۲.
- ↑ ابن‌طاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۱۶۷.
- ↑ نگاه کنید به: ابن‌طاووس، فلاح السائل، ۱۴۰۶ق، ص۱۶۷؛ ابن‌فهد حلی، عدة الداعی، ۱۴۰۷ق، ص۳۳۸؛ مفاتیح الجنان، دعای کمیل، ص۶۲.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۶۵۸.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۶۴ش، ص۵۶-۵۸
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۱۲۹.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۳۵۶ش، ص۱۰۴.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۶۴.
- ↑ شعیری، جامع الاخبار، مطبعة حیدریة، ص۷۵.
- ↑ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۸۱ش، ص۱۹۵.
- ↑ شیخ صدوق، ثواب الاعمال، ۱۳۶۴ش، ص۲.
- ↑ انصاریان، عرفان اسلامی، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۹۹.
- ↑ ملکی تبریزی، اسرار الصلوة، ۱۳۷۲ش، ص۲۵۴.
- ↑ شعیری، جامع الاخبار، مطبعة حیدریة، ص۱۶۶.
- ↑ قرائتی، گناه‌شناسی، ۱۳۸۶ش، ص۲۷۰.
- ↑ شعیری، جامع الاخبار، مطبعة حیدریة، ص۶۸-۶۹.
- ↑ محمدی ریشهری، نهج‌الذکر، ۱۳۸۷ش، ج۴، ص۲۲۹.
- ↑ مشکینی، تحریر المواعظ العددیة، ۱۳۸۲ش، ص۶۸۳.
- ↑ مشکینی، تحریر المواعظ العددیة، ۱۳۸۲ش، ص۶۸۳.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۱۰۰.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۲، ص۴۶۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۵۲.
- ↑ نگاه کنید به: مامقانی، سراج الشریعه، ۱۳۸۸ش، ص۲۱۲-۲۱۳؛ شعیری، جامع الاخبار، مطبعة حیدریة، ص۶۸-۶۹.
- ↑ محمدی ریشهری، نهج‌الدعاء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۵۰.
- ↑ محمدی ریشهری، حکمت‌نامه پیامبر اعظم(ص)، ۱۳۸۷ش، ج۸، ص۴۵۴.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۱، ص۱۳۲.
- ↑ محمدی ریشهری، حکمت‌نامه پیامبر اعظم(ص)، ۱۳۸۷ش، ج۸، ص۴۵۴.
- ↑ محمدی ریشهری، حکمت‌نامه پیامبر اعظم(ص)، ۱۳۸۷ش، ج۸، ص۴۵۴.
- ↑ محمدی ریشهری، حکمت‌نامه پیامبر اعظم(ص)، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۴۵۲.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۶، ص۲۸۳.
- ↑ محمدی ریشهری، نهج‌الذکر، ۱۳۸۷ش، ج۴، ص۱۱۵.
- ↑ محمدی ریشهری، حکمت‌نامه پیامبر اعظم(ص)، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۵۱۳.
- ↑ محمدی ریشهری، نهج الدعاء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۳۳۰.
- ↑ محمدی ریشهری، نهج الدعاء، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۲۷۹.
- ↑ محمدی ریشهری، حکمت‌نامه پیامبر اعظم(ص)، ۱۳۸۷ش، ج۸، ص۴۵۲.
- ↑ مامقانی، سراج الشریعه، ۱۳۸۸ش، ص۸۷۴.
- ↑ انصاریان، تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، ۱۳۸۳ش، ج۷، ص۲۳۰.
- ↑ شهید ثانی، مسکن الفؤاد، مکتبة بصیرتی، ص۲۱.
- ↑ محمدی ریشهری، حکمت‌نامه پیامبر اعظم(ص)، ۱۳۸۷ش، ج۸، ص۴۴۹.
- ↑ انصاریان، تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، ۱۳۸۳ش، ج۷، ص۲۳۰.
منابع
- ابن‌فهد حلی، احمد بن محمد، عدة الداعی، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۰۷ق.
- ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، نجف،دار المرتضویة، چاپ اول، ۱۳۵۶ش.
- انصاریان، حسین، تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، قم، دارالعرفان، ۱۳۸۳ش.
- بحرانی، عبدالله بن نورالله، عوالم‌العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال (مستدرک سیدة النساء إلی الإمام الجواد(ع </ref>، قم، مؤسسة الإمام المهدی(عج)، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- حائری تهرانی، مهدی، پندهای معصومین(ع)، قم، بنیاد فرهنگی امام مهدی(ع)، ۱۳۷۳ش.
- دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، دفتر نشر اسلامی (جامعه مدرسین)، ۱۳۸۸ش.
- دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب، قم، الشریف الرضی، ۱۳۷۱ش.
- شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار، نجف، المطبعة الحیدریة، بی‌تا.
- شهید اول، الاربعون حدیثا، قم، مدرسه امام مهدی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق.
- شهید ثانی، مسکن الفؤاد عند فقد الأحبة و الأولاد، قم، مکتبة بصیرتی، بی‌تا.
- شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، قم، الشریف الرضی، ۱۳۶۴ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین، قم، دلیل ما، ۱۳۸۱ش.
- قرائتی، محسن، گناه‌شناسی، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۶ش.
- قمی، عباس، مقامات العلیة فی موجبات السعادة الابدیة (اخلاق و آداب)، قم، نور مطاف، ۱۳۸۹ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران،دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مامقانی، عبدالله، سراج الشریعة، قم، رسالت یعقوبی، ۱۳۸۸ش.
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار(ع)، بیروت،دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- محمدی ریشهری، محمد، نهج‌الدعاء، قم، مؤسسه علمی فرهنگی‌دار الحدیث، ۱۳۸۹ش.
- محمدی ریشهری، محمد، نهج‌الذکر، قم، مؤسسه علمی فرهنگی‌دار الحدیث، ۱۳۸۷ش.
- محمدی ریشهری، محمد، حکمت‌نامه پیامبر اعظم(ص)، قم، مؤسسه علمی فرهنگی‌دار الحدیث، ۱۳۸۷ش.
- مشکینی، علی، تحریر المواعظ العددیة، قم، نشر الهادی، ۱۳۸۲ش.
- مظاهری، حسین، سیر و سلوک، اصفهان، مؤسسه فرهنگی مطالعاتی الزهراء، ۱۳۹۰ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، والاترین بندگان، قم، نسل جوان، ۱۳۸۳ش.
- ملکی تبریزی، جواد بن شفیع، اسرار الصلوة، تهران، پیام آزادی، ۱۳۷۲ش.
- نوری، حسین بن محمد تقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.