احمَد الحسن یا احمد اسماعیل بَصری (۱۹۶۸م-؟) که خود را احمَد الحَسَن الیَمانی می‌داند، مدعی یمانی است که خود را سفیر و وزیر، اولین وصی امام دوازدهم شیعیان و اولین تن از مهدیان دوازده‌گانه پس از حکومت امام زمان معرفی کرده است. وی همچنین خود را فرزند باواسطه امام دوازدهم و مأمور از سوی وی می‌خواند. احمد الحسن با تکیه بر روایات، صفات پرشماری برای خود برمی‌شمرد؛ از جمله آنکه خود را کسی می‌داند که زمین را پر از قسط و عدل می‌کند، باقی‌مانده آل محمد است، حجرالاسود است و نامش در تورات و انجیل آمده است.
| مدعی یمانی | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام | احمد اسماعیل بصری |
| مذهب | شیعه |
| زادروز | ۱۹۶۸م |
| زادگاه | بصره |
| محل زندگی | بصره • نجف |
| اطلاعات علمی | |
| محل تحصیل | نجف |
| آثار | الأجوبة الفقهیة • الجواب المنیر عبر الأثیر (۶ جلد) • حاکمیة الله لا حاکمیة الناس • بیان الحق والسداد من الأعداد |
احمد الحسن برای اثبات مدعاهای خود دلایلی از جمله رؤیا، استخاره و مکاشفه یاران خود را مورد استناد قرار می‌دهد و همچنین خود را مصداق حدیث وصیت می‌داند. دست‌کم بیست اثر از سوی خود احمد الحسن یا حامیانش انتشار یافته که در راستای توضیح مدعاهای او و آراء فقهی و تفسیری وی است و آثاری نیز در نقد مدعاهای وی به چاپ رسیده است؛ از جمله «دجال البصره»، نوشته علی کورانی، و «ستیز با آفتاب» که از سوی مرکز تخصصی مهدویت در قم انتشار یافته است.
در نقد شیوه استدلال احمد الحسن گفته شده که وی از روایات غیرمعتبر و جعلی در راستای اثبات مدعاهای خود بهره می‌برد، روایات را تقطیع و تحریف می‌کند و علاوه بر آن، ضمن حمله به ضروریات مذهب، از جمله تعداد ائمه معصوم، برای در امان ماندن از نقد سندی، علم رجال را بدعت انگاشته و آن را ساخته و پرداخته علمای معاصر خوانده است. به‌گفته نصرت‌الله آیتی، احمد الحسن به‌رغم ادعای برخورداری از «علم لدنی»، ناتوان از قرائت درست قرآن بوده و اشتباه‌های ادبی نیز دارد.
جایگاه و اهمیت
احمد اسماعیل بصری (۱۹۶۸م-نامعلوم) معروف به احمد الحسن الیمانی، مدعی وصایت امام زمان بوده و همچنین خود را یمانی و سفیر امام دوازدهم شیعیان معرفی کرده و در همین راستا پیروانی یافته است.[۱] وی ابتدا نیابت عامه فقها را نفی کرده و مدعی فساد مالی در حوزه علمیه نجف بود.[۲] در سال ۲۰۰۳م همراه با حیدر مشتت ادعا کردند که حیدر مشتت یمانی است، و احمد الحسن فرزند و فرستاده امام عصر، و آنها در نزدیکی مسجد سهله پایگاهی برپا کردند.[۳] وی در ۲۰۰۵م از حیدر مشتت جدا شد و خود را یمانی موعود و اولین مهدی از مهدیان دوازده‌گانه معرفی کرد.[۴]
احمد الحسن در سال ۲۰۰۸م اعلام قیام کرد و این قیام با درگیری در پادگان الزرگه در اطراف نجف سرکوب شد.[۵] پس از آن در انظار عمومی ظاهر نشده و برخی از یاران او با باور به غیبتش از گروهی که خود را «انصار احمد الحسن» می‌خوانند، جدا شدند.[۶] اطلاع دقیقی از زنده بودن وی وجود ندارد و ارتباط مستقیم با او نیز ممکن نیست.[۷] وی مدعی شده است که پس از دیدار با امام دوازدهم شیعیان در شهر کربلا که به‌ادعای وی در سال ۱۴۲۰ق (۱۳۷۸ش) روی داده است، حرکتی اصلاحی علیه فساد مالی در حوزه‌های علمیه را آغاز کرده[۸] و همچنین گفته است که به‌امر امام مهدی در سال ۲۰۰۲ مأمور شده به مردم ابلاغ کند که او وصی و فرستادهٔ امام مهدی است.[۹]
زندگی و نسب
احمد الحسن در یکی از روستاهای اطراف بصره در عراق متولد شد،[۱۰] در سال ۱۹۹۲م از رشته شهرسازی فارغ‌التحصیل شد.[۱۱] از زندگی وی تا ۱۹۹۹م خبری در دست نیست،[۱۲] اما او در این سال به نجف رفت و مدت بسیار کوتاهی در حوزهٔ درس سید محمدصادق صدر حاضر شد.[۱۳] در همان سال به‌دلیل فعالیت سیاسی علیه دولت وقت عراق به‌همراه حیدر مشتت المنشداوی تا سال ۲۰۰۱م در زندان ابوغریب حبس شد.[۱۴] سپس تا سال ۲۰۰۴م تحصیل دروس حوزوی را ادامه داد.[۱۵]
وی نسب خود را چنین بیان می‌کند: احمد بن اسماعیل بن صالح بن حسین بن سلمان بن الامام محمد بن الحسن العسکری، و اذعان دارد که این نسب را تا پیش از دیدارش با امام زمان نمی‌دانسته[۱۶] و پدرانش نیز نمی‌دانسته‌اند.[۱۷] مخالفان او را از قبیلهٔ آل‌بوسلیم، شاخه‌ای از صیامره، می‌دانند و نسب او را چنین معرفی کرده‌اند: احمد بن اسماعيل بن صالح بن حسين بن سلمان بن داوود بن همبوش» گفته‌اند.[۱۸] شیروان الوائلی، وزیر امنیت داخلی عراق، پس از حملات مسلحانهٔ گروه احمد الحسن، نام واقعی او را «احمد اسماعیل کاطع الهمبوش» خواند.[۱۹]
آثار
بیش از بیست اثر به احمد الحسن نسبت داده شده است. برخی از این آثار توضیح مدعاهای او و برخی دیگر آثار فقهی و تفسیری است. این آثار عبارتند از:
- الأجوبة الفقهیة
- الجواب المنیر عبر الأثیر (۶ جلد)
- حاکمیة الله لا حاکمیة الناس
- بیان الحق والسداد من الأعداد
- وصی و رسول الإمام المهدی ینتج فی التوراة والإنجیل والقرآن
- إضاءات حول دعوات المرسلین (۵ جلد)
- المتشابهات
- نصیحة الی طلبة الحوزة العلمیة و الی کل من یطلب الحق
- الرجعة ثالث أیام الله الکبری
- رسالة الی فقه الخمس و ما یلحق به
- رسالة الهدایة
- التیه أو الطریق الی الله
- کتاب التوحید فی تفسیر سورة التوحید
- الوصیة المقدسة الکتاب العاصم من الضلال
- عقائد الاسلام و وهم الالحاد
ادعاهای احمد الحسن
احمد اسماعیل بصری سه ادعای اصلی و ده‌ها ادعای فرعی دارد. آل‌محسن در کتاب الرد القاصم بیش از پنجاه ادعای او را برشمرده است.[۲۰] او برای خود سه نقش اساسی برمی‌شمرد: ۱. یمانی موعود پیش از ظهور، ۲. سفیر و وزیر امام عصر در هنگام ظهور و حکومت امام عصر، و ۳. اولین وصی و اولین تن از مهدیان دوازده‌گانه پس از حکومت امام عصر. وی همچنین خود را فرزند باواسطهٔ امام عصر می‌خواند. بسیاری از صفاتی را که در روایات برای قائم آورده شده، وصف خود می‌داند و کتاب‌های آسمانی را بشارت‌دهندهٔ ظهور خود معرفی می‌کند.
ادعاهای اصلی
- یمانی موعود بودن
احمد الحسن مدعی است که سید یمانی موعود است[۲۱] که بر اساس روایات پیش از ظهور قیام می‌کند، مردم را به سوی امام عصر دعوت می‌کند[۲۲] و زمینه‌ساز و ممهّد اصلی ظهور امام زمان است.[۲۳] - سفارت و وزارت امام عصر
در هنگام ظهور امام دوازدهم و برپایی حکومت وی، سفیر و وزیر اوست.[۲۴] - اولین تن از مهدیان دوازده‌گانه:
احمد الحسن مدعی است که نخستین مهدی از دوازده مهدی،[۲۵] و همچنین وصی امام دوازدهم است.[۲۶] احمد الحسن بنابر روایاتی که در کتاب الغیبه شیخ طوسی نقل شده، ادعا می‌کند که پس از حکومت حضرت مهدی، دوازده مهدی خواهند آمد؛ مطابق این دیدگاه دوازده امام جانشینان پیامبرند و دوازده مهدی جانشینان امام دوازدهم. عالمانی از جمله فضل بن حسن طبرسی، علی بن عیسی اربلی، علامه مجلسی، و حر عاملی، روایت مذکور را مخالف مشهور و ضعیف خوانده‌اند.[۲۷] - فرزند امام زمان
او ادعا دارد که فرزند با واسطه امام عصر است.[۲۸]
ادعاهای فرعی
ادعاهای فرعی احمد الحسن و صفاتی که برای خود می‌شمرد بسیار زیاد است؛ از جمله اینکه برخی از صفات قائم را به خود منتسب می‌کند و خود را کسی می‌داند که زمین را پر از قسط و عدل می‌کند[۲۹] و باقیماندهٔ آل محمد است.[۳۰] خود را گاهی شیئی معرفی می‌کند که در معجزه‌ای از معجزات یا رخدادی از رخدادهای پیامبران نقشی داشته است؛ مثلاً خود را سنگی معرفی می‌کند که با آن علی بن ابیطالب، کشتی نوح را از طوفان و ابراهیم را از آتش و یونس را از شکم ماهی نجات داد و با آن موسی در کوه طور سخن گفت.[۳۱]
بنابر ادعاهای احمد الحسن، وی حجرالاسود است،[۳۲] خود را فردی می‌داند که به‌جای عیسی بن مریم به صلیب کشیده شد،[۳۳] و نامش در تورات و انجیل آمده[۳۴] و نیز برتر از عیسی است،[۳۵] و آگاه‌ترین فرد به تورات و انجیل و قرآن است.[۳۶]
وی همچنین ادعا کرده است که امام دوازدهم شیعیان او را برای اصلاح حوزهٔ علمیه فرستاده،[۳۷] او را آموزش داده،[۳۸] دعوتش مانند دعوت پیامبران اولوالعزم است،[۳۹] رسول خدا نام او را در وصیتش آورده است.[۴۰] معصوم است و روایات بر عصمتش دلالت دارند،[۴۱] و نیز راهِ راست به سوی بهشت است[۴۲] و هر کس از او روی گرداند هلاک می‌شود.[۴۳]
مخالفت با علم رجال
احمد الحسن و پیروانش علم رجال را به‌شدت رد می‌کنند و کسانی را که روایت‌های ضعیف را کنار می‌گذارند، متهم به رد کردن کلام اهل‌بیت(ع) می‌کنند.[۴۴] او در کتاب «مع العبد الصالح» علم رجال را دروغی بزرگ می‌شمارد که فقها با آن فریبکاری می‌کنند.[۴۵]
تبلیغ از راه رؤیا و استخاره
چنانکه در کتاب «بیان الحق و السداد» آمده، احمد الحسن برای اثبات مدعاهای خود به دلایلی از جمله رؤیا، استخاره و مکاشفه یارانش استناد می‌کند و علاوه بر این، ادعای علم و معجزه نیز می‌کند.[۴۶] به‌علاوه مهمترین استدلال او و حامیانش تطبیق حدیث وصیت بر اوست.[۴۷]
دلایلی که احمد الحسن برای اثبات ادعاهای خود آورده است، عبارتند از: رؤیای مؤمنان از دیدار خود با پیامبر و امامان و بیان حقانیت احمد الحسن، مکاشفه مومنان در بیداری، حدیث وصیت و ذکر نام و صفت او در آن روایت، استخاره و اینکه خداوند کسی را با استخاره گمراه نمی‌کند، شناخت محکم و متشابه در قرآن و علم و حکمت، اخبار از غیب و معجزات، دعوت به حق و صراط مستقیم، دعوت به مناظره، مباهله، قسم البرائة و دعوت علما به طلب معجزه.[۴۸] وی همچنین تأکید کرده است که غیر از او کسی ادعای مهدی اول و یمانی و وصی مهدی نکرده است که اسم و صفات جسمانی‌اش همان باشد.[۴۹] وی همچنین با این ادعا که «برترین دلیل، اثبات مبتنی بر ریاضیات است»، با حساب ابجد درصدد اثبات این است که او همان یمانی موعود است؛ مثلاً حساب «احمد الحسن» و «جندنا الغالبون» یکی است.[۵۰]
یاران احمد الحسن برآنند که دعوت به مناظره و مباهله از ادله حقانیت اوست و تاکنون حتی یک ردیه هم درباره احمد الحسن به امضای کسی از بزرگان نرسیده[۵۱] و کسی جرأت پذیرش مباهله با وی نداشته است.[۵۲] چنانکه یاران احمد الحسن ادعا کرده‌اند، حیدر مشتت چند روز پس از اجابت دعوت به قسم برائت درگذشته است.[۵۳] همچنین ادعا شده که احمد الحسن از سید علی سیستانی، سید محمدسعید حکیم، محمداسحاق فیاض و سید محمدحسین فضل‌الله دعوت کرده تا از او درخواست معجزه کنند و آنان دعوتش را نپذیرفته‌اند.[۵۴]
نقدها و مخالفت‌ها
نقدهای فراوانی به شیوه استدلال احمد الحسن وارد شده و همچنین بسیاری از ادعاهای وی نقد شده است. برخی از نقدهایی که به شیوه استدلال وی وارد شده، عبارتند از: استفاده از روایات غیرمعتبر و جعلی،[۵۵] تقطیع[۵۶] و تحریف روایات در راستای اثبات مدعاهای خود،[۵۷] و همچنین اتکا به استخاره برای اثبات امامت[۵۸] پاره‌ای از ادعاهای وی نیز به‌طور مستقل نقد شده است؛ از جمله:
تغییر در تعداد امامان
به‌گفته علی محمدی هوشیار، جریان احمد الحسن مسائل ضروری و مسلم در مذهب تشیع را هدف قرار داده است؛ از جمله تغییر در تعداد ائمه معصوم، تغییر مفهوم و محدوده عصمت، و نیز مصادره مفهوم مهدویت و قائمیت.[۵۹] محمدی هوشیار همچنین گفته است که پیروان احمد الحسن معتقدند وی قائم است و با شمشیر قیام خواهد کرد و به‌مدت هشت ماه مردم را قتل‌عام خواهد کرد و بر این اساس اگر آنان در زمین قدرت پیدا کنند، به‌مدت هشت ماه متوالی دست به کشتار می‌زنند.[۶۰] بنابر آنچه محمدی هوشیار در کتاب خود و به‌نقل از استفتائات احمد الحسن آورده، وی ضمن محترم نشمردن اموال مخالفان، تصاحب مال آنان را جایز خوانده است.[۶۱]
استناد به احادیث ضعیف و حمله به علم رجال
به‌گفته نصرت‌الله آیتی در کتاب ناقوس گمراهی، بیشتر روایات مورد استناد احمد الحسن در راستای اثبات ادعاهایش، از نظر سندی ضعیف و غیرقابل اعتمادند، و آنها برای آنکه خود را از نقد سندی در امان نگه دارند، علم رجال را بدعت می‌شمرند. وی ادعاهایی از جمله برخوردار بودن امام دوازدهم از همسر و فرزند، تحقق بیشتر نشانه‌های ظهور، و نیز ورود انسان‌ها به آستانه ظهور را از اینگونه مدعاها برمی‌شمرد.[۶۲]
احمد الحسن علم رجال را ساخته و پرداخته علمای معاصر، و همچنین یکی از بدعت‌های دینی خوانده،[۶۳] و محمدی هوشیار، در پاسخ به وی گفته است که با توجه به وجود دروغگویان و دشمنان اهل‌بیت در میان راویان احادیث، هیچ سندی برای مصون ماندن روایات معصومان از تحریف، دستبرد و فراموشی‌ها وجود ندارد و بنابراین اعتماد مطلق به تمامی روایات، موردقبول نیست.[۶۴] محمدی هوشیار همچنین در پاسخ به اینکه عالمان رجال، دسته‌ای راویان را تفسیق یا تکفیر کرده و این عمل مصداق ریختن آبروی مردم و حرام است، گفته که اولاً تکفیر و تفسیق بر اساس حدس و گمان نبوده و برآمده از یافته‌های روایی یا اخبار متواتر بوده، و اگر چنین کاری مصداق غیبت باشد، از مواردی است که از حرمت غیبت استثنا شده است؛ از جمله به‌دلیل فسق علنی برخی از راویان.[۶۵]
آیتی همچنین با اتکا به آخرین توقیع امام مهدی خطاب به نائب چهارم خود که در آن مدعیان مشاهده پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی را دروغ‌پرداز و افترازننده خوانده، بر آن است که این توقیع نفی‌کننده ادعای احمد الحسن مبنی بر دیدار او با امام زمان است و از همین رو احمد الحسن مضمون توقیع را نفی می‌کند و معتقد است که این توقیع بدین معناست که «برخی» از کسانی که پیش از خروج سفیانی و صیحه آسمانی ادعای مشاهده می‌کنند دروغ‌پرداز و افترازننده هستند.[۶۶] احمد الحسن با اتکا به قاعده‌ای در منطق (قضیه مهمله در حکم قضیه جزئیه است) چنین ادعایی کرده، و آیتی برای نفی مدعای احمد الحسن به آیاتی از قرآن اشاره کرده که ترکیبی مشابه ترکیب توقیع مذکور دارد، اما معنای عام از آن برداشت شده است.[۶۷] برای نمونه، آیتی تصریح کرده که در آیه ۱۰۸ سوره بقره (وَمَن یَتَبَدَّلِ الْکُفْرَ بِالْإِیمَانِ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِیلِ) منظور این نیست که «برخی» از تبدیل‌کنندگان ایمان به کفر از راه راست منحرف شده‌اند، بلکه وصف «انحراف از راه راست» برای «همه» کسانی است که از ایمان برگشته‌اند.[۶۸]
خطاهای ادبی و ناتوانی از قرائت قرآن
به‌گفته نصرت‌الله آیتی، احمد الحسن در سخنرانی‌های خود ناتوان از قرائت درست قرآن بوده و غلط‌های ادبی داشته و بدین ترتیب ادعای او مبنی بر برخورداری از «علم لدنی» نادرست بوده و از حداقل سواد ادبی و قرآنی نیز بی‌بهره است. با این حال آیتی در پاسخ به طرفداران احمد الحسن که با اتکا به دو روایت از معصومان، برآنند که خطاهای ادبی در کلام معصومان نیز وجود داشته، تصریح کرده است که علاوه بر ضعف سند دو روایت مذکور، اشتباه ادبی‌ای نیز در این دو روایت دیده نمی‌شود و نمی‌توان با اتکا به آن دو، مدعی وجود اشتباه ادبی در کلام معصومان شد.[۶۹]
آثار انتقادی
در نقد مدعاها و اقدامات احمد الحسن و چهره‌های وابسته به وی، آثار تألیفی فراوانی منتشر شده و نشست‌های تخصصی برگزار شده که برخی از این موارد عبارتند از:
- کتاب «دجال البصره: احمد اسماعیل المسمی نفسه الامام»،[۷۰] به‌عربی، نوشته علی کورانی. این کتاب با عنوان «دجال بصره: در رد ادعاهای احمد اسماعیل معروف به احمد حسن یمانی» به فارسی ترجمه شده است.[۷۱]
- کتاب «بررسی نقد مستندات قرآنی جریان انحرافی احمد اسماعیل»، نوشته جواد اسحاقیان درچه که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به چاپ رسیده است.[۷۲]
- کتاب «ستیز با آفتاب: نقد جریان انحرافی احمد الحسن مدعی یمانی»، حجت حیدری چراتی و محمدعلی فلاح که از سوی مرکز تخصصی مهدویت انتشار یافته است.[۷۳]
- کتاب «ره افسانه: نقد و بررسی فرقه یمانی بصری»، نوشته محمد شهبازیان که در سایت مسجدنا انتشار یافته است.
- کتاب «درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن البصری: مدعی دروغین وصایت و سفارت امام دوازدهم»، نوشته علی محمدی هوشیار، که در سال ۱۳۹۵ از سوی انتشارات تولی چاپ شده است.
- همایش «تحلیل و نقد علمی جریان انحرافی احمد الحسن البصری» و همایش پژوهشی «مهدویت و جریان‌های نوپدید با تأکید بر احمد الحسن» و با سخنرانی محمد شهبازیان، و همچنین نشست علمی «نقد جریان انحرافی احمد الحسن یمانی» با سخنرانی علیرضا اعرافی که از سوی مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر(عج) برگزار شد.[۷۴]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ شهبازیان، ره افسانه...، سایت مسجدنا، ص۱۳.
- ↑ ذوالفقار علی، الحرکات المهدویة، ۲۰۱۴م، ص۱۵۲.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن، ۱۳۹۵ش، ص۲۷.
- ↑ فرج‌الله، ادعیاء المهدویة، ۲۰۱۴م، ص۱۲۱.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن، ۱۳۹۵ش، ص۲۹.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن، ۱۳۹۵ش، ص۳۰.
- ↑ آل‌محسن، الرد القاصم، ۱۴۳۴ق، ص۱۱.
- ↑ احمد الحسن، «خطاب قصة اللقاء...»، سایت المهدیون؛ ادله جامع دعوت یمانی، ۱۴۳۵ق، ص۱۲.
- ↑ ادله جامع دعوت یمانی، ۱۴۳۵ق، ص۱۳.
- ↑ ادله جامع دعوت یمانی، ۱۴۳۵ق، ص۱۰.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن، ۱۳۹۵ش، ص۲۵.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن، ۱۳۹۵ش، ص۲۵.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن، ۱۳۹۵ش، ص۲۵.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن، ۱۳۹۵ش، ص۲۶.
- ↑ فرج‌الله، ادعیاء المهدویة، ۲۰۱۴م، ص۱۴۴.
- ↑ سلمان، الشهب الاحمدیة، ۱۴۳۶ق، ص۱۴.
- ↑ ادله جامع دعوت یمانی، ۱۴۳۵ق، ص۱۱.
- ↑ النظامي، «هویة المدعو ابن کویطع»، سایت صدی المهدی.
- ↑ داخل، «التيار المهدوي يقسم العراقيين بين رافض لطروحاته.. ومتفهم لها»، سایت الشرق الاوسط.
- ↑ آل‌محسن، الرد القاصم، ۱۴۳۴ق، ص۱۰.
- ↑ احمد الحسن، بیان الحق و السداد، ۱۴۳۱ق، ص۴۶.
- ↑ احمد الحسن، بیان الحق و السداد، ۱۴۳۱ق، ص۱۴.
- ↑ احمد الحسن، المتشابهات، ۱۴۳۱ق، ص۲۲۵-۲۳۲، س ۱۴۴.
- ↑ احمد الحسن، بیان الحق و السداد، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۴۶.
- ↑ فرج‌الله، ادعیاء المهدویة، ۲۰۱۴م، ص۱۲۱.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۳۳.
- ↑ محمدی هوشیار، «تمسّک مدعی وصایت احمد الحسن به حدیث وصیت نبوی...»، سایت اطلاع‌رسانی مکارم شیرازی.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۳۳.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۲، ص۸۳.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۴۱.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۱۶.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۴، ص۶۸.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۱۶.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۲۵.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۲۵.
- ↑ احمد الحسن، المتشابهات، ۱۴۳۱ق، ص۲۲۵-۲۳۲، س ۱۴۴.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۳۷.
- ↑ احمد الحسن، المتشابهات، ۱۴۳۱ق، ص۲۲۵-۲۳۲، س ۱۴۴.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۷.
- ↑ احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۱۸.
- ↑ احمد الحسن، المتشابهات، ۱۴۳۱ق، ص۲۲۵-۲۳۲، س ۱۴۴.
- ↑ محمدی هوشیار، «ادعاهای احمدالحسن دجّال بصری»، سایت دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ محمدی هوشیار، «ادعاهای احمدالحسن دجّال بصری»، سایت دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ آل محسن، الرد القاصم، ۱۴۳۴ق، ص۱۵؛ شاکری زواردهی و کریمی، «بررسی و نقد شگردهای حدیثی احمد الحسن البصری»، ص۷۲-۷۴.
- ↑ احمد الحسن، مع العبد الصالح، ۱۴۳۴ق، ج۲، ص۷۲.
- ↑ احمد الحسن، بیان الحق و السداد، ۱۴۳۱ق، ص۳۳-۳۴.
- ↑ سلمان، الشهب الاحمدیة، ۱۴۳۶ق، ص۲۰-۲۱.
- ↑ احمد الحسن، بیان الحق و السداد، ۱۴۳۱ق، ص۳۳-۳۴.
- ↑ احمد الحسن، بیان الحق و السداد، ۱۴۳۱ق، ص۳۴.
- ↑ احمد الحسن، بیان الحق و السداد، ۱۴۳۱ق، ص۴۱-۵۳.
- ↑ ادله جامع دعوت یمانی، ۱۴۳۵ق، ص۴۳۴-۴۳۵.
- ↑ ادله جامع دعوت یمانی، ۱۴۳۵ق، ص۴۳۵.
- ↑ ادله جامع دعوت یمانی، ۱۴۳۵ق، ص۴۳۵.
- ↑ ادله جامع دعوت یمانی، ۱۴۳۵ق، ص۴۳۶.
- ↑ شهبازیان، ره افسانه...، سایت مسجدنا، ص۳۲-۴۷.
- ↑ شهبازیان، ره افسانه...، سایت مسجدنا، ص۴۸-۶۷.
- ↑ شهبازیان، ره افسانه...، سایت مسجدنا، ص۶۸-۷۸.
- ↑ شهبازیان، ره افسانه...، سایت مسجدنا، ص۷۹-۹۱.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن البصری، ۱۳۹۵ش، ص۳۹.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن البصری، ۱۳۹۵ش، ص۴۰.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن البصری، ۱۳۹۵ش، ص۴۰-۴۱.
- ↑ آیتی، ناقوس گمراهی...، ۱۳۹۶ش، ص۱۶.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن البصری، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۱.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن البصری، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۲-۳۹۳.
- ↑ محمدی هوشیار، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن البصری، ۱۳۹۵ش، ص۳۹۶.
- ↑ آیتی، ناقوس گمراهی...، ۱۳۹۶ش، ص۴۵-۴۶.
- ↑ آیتی، ناقوس گمراهی...، ۱۳۹۶ش، ص۴۵-۴۷.
- ↑ آیتی، ناقوس گمراهی...، ۱۳۹۶ش، ص۴۸.
- ↑ آیتی، ناقوس گمراهی...، ۱۳۹۶ش، ص۱۶۸-۱۶۹.
- ↑ کورانی، دجال البصره، [۱۴۳۳ق].
- ↑ کورانی، دجال بصره، ۱۳۹۴ش.
- ↑ اسحاقیان درچه، بررسی و نقد مستندات قرآنی جریان انحرافی احمد اسماعیل، ۱۴۰۰ش.
- ↑ حیدری چراتی و فلاح، ستیز با آفتاب، ۱۳۹۴ش.
- ↑ «مشهد | همایش تحلیل و نقد علمی "جریان انحرافی احمد الحسن البصری"»، خبرگزاری رسا؛ «همایش مهدویت و جریان‌های نوپدید با تأکید بر احمد الحسن»، سایت مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس؛ «آیت‌الله اعرافی: راهکار مقابله با انحرافات در زمینه ظهور آگاهی‌بخشی است»، سایت شفقنا.
منابع
- «آیت‌الله اعرافی: راهکار مقابله با انحرافات در زمینه ظهور آگاهی‌بخشی است»، سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: ۱۹ مهر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۱ فروردین ۱۴۰۲ش.
- «مشهد | همایش تحلیل و نقد علمی "جریان انحرافی احمد الحسن البصری"»، خبرگزاری رسا، تاریخ درج مطلب: ۲۱ بهمن ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۱ فروردین ۱۴۰۲ش.
- «همایش مهدویت و جریان‌های نوپدید با تأکید بر احمد الحسن»، سایت مؤسسه علمی تحقیقی مکتب نرجس، تاریخ درج مطلب: ۶ مرداد ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۱ فروردین ۱۴۰۲ش.
- آل‌محسن، علی، الرد القاصم لدعوة المفتری علی الامام القائم، نجف، مرکز الدراسات التخصصیه، ۱۴۳۴ق.
- آیتی، نصرت‌الله، ناقوس گمراهی: نقد مدعی یمانی، قم، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)، ۱۳۹۶ش
- احمد الحسن، «خطاب قصة اللقاء الإمام احمد الحسن عليه السلام بالإمام الهمدي عليه السلام ـ مكتوب»، سایت المهدیون، تاریخ درج مطلب: ۱۱ ژانویه ۲۰۱۵م، تاریخ بازدید: ۷ شهریور ۱۴۰۱ش.
- احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ج۱-۳، ۱۴۳۱ق/۲۰۱۰م، سایت المهدیون.
- احمد الحسن، الجواب المنیر عبر الاثیر، ج۴، ۱۴۳۲ق/۲۰۱۱م، سایت المهدیون.
- احمد الحسن، المتشابهات، چهار جلد در یک جلد، ۱۴۳۱ق، سایت المهدیون.
- احمد الحسن، بیان الحق و السداد من الاعداد، دو جلد در یک جلد، ۱۴۳۱ق/۲۰۱۰م، سایت المهدیون.
- احمد الحسن، مع العبد الصالح، ۱۴۳۴ق/۲۰۱۳م، سایت المهدیون.
- ادله جامع [دعوت یمانی]، بی‌جا، انتشارات انصار امام مهدی، ۱۴۳۵ق/۱۳۹۳ش.
- اسحاقیان درچه، جواد، بررسی و نقد مستندات قرآنی جریان انحرافی احمد اسماعیل، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۱۳۹۹ش.
- النظامي، یوسف کلیم، «هویة المدعو ابن کویطع»، سایت صدی المهدی.
- حیدری چراتی، حجت، و محمدعلی فلاح، ستیز با آفتاب: نقد جریان انحرافی احمد الحسن مدعی یمانی، قم، مرکز تخصصی مهدویت حوزه علمیه قم، ۱۳۹۴ش.
- داخل، جاسم، «التيار المهدوي يقسم العراقيين بين رافض لطروحاته.. ومتفهم لها»، سایت الشرق الاوسط، تاریخ درج مطلب: ۲۴ محرم ۱۴۲۹ق.
- ذوالفقار علی، ذوالفقار، الحرکات المهدویة، بی‌جا، مرکز بانقیا للأبحاث و الدراسات، ۲۰۱۴م.
- سلمان، احمد، الشهب الاحمدیة: فی الرد علی مدعی المهدویه، بیروت، مؤسسة البلاغ، ۱۴۳۶ق/۲۰۱۵م.
- سلمان‌پور، مهدی، رسول ابلیس: نگاهی به تحریفات مدعی یمانی احمد اسماعیل بصری، قم، کتاب جمکران، ۱۳۹۶
- شاکری زواردهی، روح‌الله، و مرتضی کریمی، بررسی و نقد شگردهای حدیثی احمد الحسن البصری، در فصلنامه انتظار موعود، ش۵۷، تابستان ۱۳۹۶.
- شهبازیان، محمد، ره افسانه: نقد و بررسی فرقه یمانی بصری، بر اساس نسخه سایت مسجدنا، منتشر شده در: https://masjedona.ir/wp-content/uploads/2021/07/یمانی-ره-افسانهپ.pdf.
- فرج‌الله، احمد، ادعیاء المهدویة، بی‌جا، المرکز الاسلامی للدراسات الاستراتیجیه، ۲۰۱۴م.
- کورانی عاملی، علی، دجال البصره: احمد اسماعیل المسمی نفسه الامام احمد الحسن، بی‌جا، بی‌نا، [۱۴۳۳ق]، قابل دسترسی در: https://download1640.mediafire.com/f2zt9rya079g/4y96sd0gy4695a9/دجال+البصرة،+أحمد+إسماعيل+المسمي+نفسه+الإمام+أحمد+الحسن+-+الشيخ+علي+الكوراني+العاملي.pdf
- کورانی عاملی، علی، دجال بصره: در رد ادعاهای احمد اسماعیل معروف به احمد حسن یمانی، قم، مؤسسه بوستان کتاب، ۱۳۹۴ش.
- محمدی هوشیار، «تمسّک مدعی وصایت احمد الحسن به حدیث وصیت نبوی: بررسی حدیث وصیت مذکور در الغیبه طوسی»، سایت اطلاع‌رسانی مکارم شیرازی، تاریخ درج مطلب: ۲۷ تیر ۱۳۹۷ش، تاریخ بازدید: ۲۱ فروردین ۱۴۰۲ش.
- محمدی هوشیار، علی، «ادعاهای احمدالحسن دجال بصری»، سایت دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ درج مطلب: ۲۳ تیر ۱۳۹۷، تاریخ بازدید: ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
- محمدی هوشیار، علی، درسنامه نقد و بررسی جریان احمد الحسن البصری: مدعی دروغین وصایت و سفارت امام دوازدهم، قم، تولی، ۱۳۹۵ش..