اصحاب صفه: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Hanife |
imported>Aghaie |
||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
==اهل صفه در آثار نویسندگان== | ==اهل صفه در آثار نویسندگان== | ||
[[ابونعیم اصفهانی]] <ref>، ج۱، ص۱۴۳، ۳۷۴، جاهای مختلف</ref> [[ابوالقاسم هجویری|هجویری]]<ref>ص ۹۷-۹۹</ref> و برخی نویسندگان دیگر که به دیده اولیای الهی اصحاب صفه را می‌نگریسته‌اند، در آثار خود نام شماری از آنان را یاد کرده‌اند که در آن میان کسانی از [[صحابه]] پیامبر اسلام(ص)، همچون [[ابوذر غفاری]]، [[سلمان فارسی]]، [[بلال بن رباح]]، [[واثلة بن اسقع]] و نیز نام [[ابوهریره]] دیده می‌شود،<ref>نیز نک: احمد بن حنبل، ج۳، ص۴۹۰؛ ابن سعد، ج۱ (۲)، ص۱۴، ۴۸، جاهای مختلف؛ هجویری، ص۹۷، ۹۸</ref> ولی انتخاب | [[ابونعیم اصفهانی]] <ref>، ج۱، ص۱۴۳، ۳۷۴، جاهای مختلف</ref> [[ابوالقاسم هجویری|هجویری]]<ref>ص ۹۷-۹۹</ref> و برخی نویسندگان دیگر که به دیده اولیای الهی اصحاب صفه را می‌نگریسته‌اند، در آثار خود نام شماری از آنان را یاد کرده‌اند که در آن میان کسانی از [[صحابه]] پیامبر اسلام(ص)، همچون [[ابوذر غفاری]]، [[سلمان فارسی]]، [[بلال بن رباح]]، [[واثلة بن اسقع]] و نیز نام [[ابوهریره]] دیده می‌شود،<ref>نیز نک: احمد بن حنبل، ج۳، ص۴۹۰؛ ابن سعد، ج۱ (۲)، ص۱۴، ۴۸، جاهای مختلف؛ هجویری، ص۹۷، ۹۸</ref> ولی انتخاب نامها و یاد کردن افرادی در شمار اصحاب صفه،گاه به دور از گرایش‌های نویسندگان نبوده است.<ref>مثلاً نک: هجویری، ص۹۹</ref> | ||
همچنین [[ابوعبدالرحمان سلمی]] (د ۴۱۲ق) در کتابی با عنوان تاریخ اهل الصفه به فضایل و مناقب آنان پرداخته است.<ref>نک: هجویری، ۹۹؛ ابن تیمیه، ۱/۳۶</ref> | همچنین [[ابوعبدالرحمان سلمی]] (د ۴۱۲ق) در کتابی با عنوان تاریخ اهل الصفه به فضایل و مناقب آنان پرداخته است.<ref>نک: هجویری، ۹۹؛ ابن تیمیه، ۱/۳۶</ref> | ||
نسخهٔ ۱۸ ژوئیهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۱۶:۵۲
اَصْحاب صُفّه ، گروهی از یاران پیامبر اسلام(ص) -از مهاجرین- که پس از هجرت به مدینه در قسمت شمالی مسجدالنبی سکنی گزیدند و به سبب از دست دادن و یا رها کردن خانه و دارایی و جایگاه خود در قبایل، با پذیرش فقر و تنگدستی، به عبادت و تعلیم و تعلم و شرکت در جهاد روی آوردند[۱] پیامبر اسلام(ص) ایشان را تحت حمایت خود قرار داد. برخی از مفسران، از نزول شماری از آیات قرآنی در‌شان آنان سخن آورده‌اند.
سکونت در جوار مسجد
اینان که در مدینه، در قسمت شمالی مسجد پیامبر(ص)[۲] در محلی مسقف و بزرگ و خارج از مسجد، ولی متصل به آن به نام صُفّه به معنای سکو یا ایوان، [۳] زندگی می‌کردند، به تدریج به نام اصحاب صفه، اهل صفه و‌گاه اصحاب الظله شهرت یافتند[۴] و به اسوه‌هایی از رها ساختن مظاهر دنیا برای روی آوری صرف به آخرت تبدیل شدند.
اصحاب صفه تحت حمایت پیامبر
پیامبر(ص) اصحاب صفه را تحت حمایت خود داشت و با انس گرفتن و همنشینی با آنان، و اضیاف الاسلام[۵] نامیدن ایشان، [۶] مسلمانان را به اکرام و در عین حال شناخت فضل و مراتب آنان تشویق می‌کرد.[۷]
اوضاع اقتصادی
در روایات از چگونگی فقر و تنگدستی اصحاب صفه بسیار گفت و گو شده است؛ تا آنجا که گفته‌اند آنان از شدت فقر به خرمایی قانع بودند و از بی‌پوششی خود را‌گاه در ریگ‌ها پنهان می‌کردند. اگر چه در پی مساعی پیامبر اسلام(ص) مشکلات مالی آنها به تدریج کاهش یافت و کسانی که تمایل به خروج از صفه را داشتند، امکان سکونت در جایی مناسب‌تر را یافته بودند، گروهی از آنان که دنیا را به کلی رها کرده بودند، به رغم فراهم بودن این امکان، همچنان به عبادت و تعلیم و تعلم ادامه می‌دادند.
همین امر سبب شده بود که شکل نخستین اصحاب صفه، به عنوان گروهی مهاجر تنگدست، دگرگون شده، این عنوان از صورت خاص خود به عنوانی عام و کلی بدل شود و مورد استفاده کسانی قرار گیرد که به علت تنگدستی و نداشتن خانه در صفه به سر می‌برده‌اند.[۸]
تعداد اهل صفه
تغییرات شکلی و دگرگونی معنایی عنوان اصحاب صفه، در روایات تاریخی نیز موجب بروز اختلاف نظرهایی درباره شماره آنان شد و هر یک از راویان در زمان حضور خود در مدینه و مشاهده این گروه، نظری متناسب با شرایط زمانی به دست دادند و‌گاه شماره آنها را تا ۴۰۰ تن آورده‌اند.[۹]
اهل صفه در آثار نویسندگان
ابونعیم اصفهانی [۱۰] هجویری[۱۱] و برخی نویسندگان دیگر که به دیده اولیای الهی اصحاب صفه را می‌نگریسته‌اند، در آثار خود نام شماری از آنان را یاد کرده‌اند که در آن میان کسانی از صحابه پیامبر اسلام(ص)، همچون ابوذر غفاری، سلمان فارسی، بلال بن رباح، واثلة بن اسقع و نیز نام ابوهریره دیده می‌شود،[۱۲] ولی انتخاب نامها و یاد کردن افرادی در شمار اصحاب صفه،گاه به دور از گرایش‌های نویسندگان نبوده است.[۱۳]
همچنین ابوعبدالرحمان سلمی (د ۴۱۲ق) در کتابی با عنوان تاریخ اهل الصفه به فضایل و مناقب آنان پرداخته است.[۱۴]
آیاتی درباره اهل صفه
ویژگی‌ها و ارزش‌های اسلامی اصحاب صفه زمینه‌ای بوده است تا برخی مفسران، از نزول شماری از آیات قرآنی [۱۵] در‌شان آنان سخن آورند و در تفاسیر خود به آن اشاره کنند.[۱۶]
انتساب به اهل صفه
در سده‌های ۴ و ۵ق، گروه‌هایی زهدگرا و خصوصاً صوفیه خود را به نوعی به اصحاب صفه منتسب می‌ساختند[۱۷]، تا آنجا که حتی عنوان «صوفی» را مشتق از صفه دانسته، می‌کوشیدند تا این پیوند را ریشه‌دار و قوی نشان دهند؛ اشتقاقی که بیشتر مفهومی معنایی دارد و از نظر صرفی نادرست است [۱۸]، چنانکه از بزرگان اهل عرفان ابوالقاسم قشیری (درگذشت ۴۶۵ق) و شهاب الدین سهروردی (درگذشت ۶۳۲ق) به صراحت آن را اشتقاقی در معنا و نه در لغت دانسته‌اند.[۱۹]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ بیضاوی، ج۱، ص۲۶۷
- ↑ ابن تیمیه، ج۱، ص۳۴
- ↑ ابن منظور، ج۹، ص۱۵۹
- ↑ نک: ابن سعد، ج۱ (۲)، ص۴۸، جاهای مختلف
- ↑ میهمانان اسلام
- ↑ نک: احمدبن حنبل، ج۲، ص۵۱۵
- ↑ سراج، ص۱۳۲-۱۳۳
- ↑ نک: ذهبی، ص۴۰۰؛ سیوطی، ج۲، ص۸۹
- ↑ نک: راوندی، ص۲۵؛ بیضاوی، ج۱، ص۲۶۷
- ↑ ، ج۱، ص۱۴۳، ۳۷۴، جاهای مختلف
- ↑ ص ۹۷-۹۹
- ↑ نیز نک: احمد بن حنبل، ج۳، ص۴۹۰؛ ابن سعد، ج۱ (۲)، ص۱۴، ۴۸، جاهای مختلف؛ هجویری، ص۹۷، ۹۸
- ↑ مثلاً نک: هجویری، ص۹۹
- ↑ نک: هجویری، ۹۹؛ ابن تیمیه، ۱/۳۶
- ↑ بقره:۲، آیه۲۷۳، انعام:۶، آیه۵۲، کهف:۱۸، آیه۲۸
- ↑ مثلاً نک: ابن سعد، ج۱ (۲)، ص۱۳؛ قمی، ج۱، ص۲۰۲؛ طبری، ج۲۵، ص۱۹؛ فخرالدین رازی، ج۷، ص۸۴؛ سیوطی، ج۲، ص۸۸، ج۷، ص۳۵۲
- ↑ نک: سراج، ص۲۷
- ↑ نک: ابن جوزی، ۱۶۲
- ↑ نک: خاوری، ج۱، ص۳۳؛ نیز کلاباذی، ص۲۱
منابع
- ابن تیمیه، احمد، مجموعه الرسائل و المسائل، بیروت، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م؛
- ابن جوزی، عبدالرحمان، تلبیس ابلیس، به کوشش محمد منیر دمشقی، قاهره، ۱۹۲۸م؛
- ابن سعد، محمد، کتاب الطبقات الکبیر، به کوشش زاخاو و دیگران، لیدن، ۱۹۰۴- ۱۹۰۵م؛
- ابن منظور، لسان؛ ابونعیم اصفهانی، احمد، حلیه الاولیاء، قاهره، ۱۳۵۱ق /۱۹۳۲م؛
- احمد بن حنبل، مسند، قاهره، ۱۳۱۳ق؛
- بیضاوی، عبدالله، انوار التنزیل، بیروت، مؤسسه شعبان؛ خاوری، اسدالله، ذهبیه، تهران، ۱۳۶۲ش؛
- ذهبی، محمد، تاریخ الاسلام، بخش سیره نبوی، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی؛
- راوندی، فضل الله، النوادر (نوادر الراوندی)، نجف، ۱۳۷۰ق / ۱۹۵۱م؛
- سراج، عبدالله، اللمع، لیدن، ۱۹۱۴م؛
- سیوطی، الدر المنثور، بیروت، ۱۴۰۳ق؛
- طبری، تفسیر؛ فخرالدین رازی، محمد، التفسیر الکبیر، قاهره، المطبعه البهیه؛ قرآن کریم؛
- قمی، علی، تفسیر، قم، ۱۳۸۷ق /۱۹۶۸م؛
- کلاباذی، محمد، التعرف لمذهب اهل التصوف، به کوشش عبدالحلیم محمود و طه عبدالباقی، قاهره، ۱۳۸۰ق /۱۹۶۰م؛
- هجویری، علی، کشف المحجوب، به کوشش ژوکوفسکی، سن پترزبورگ، ۱۳۴۴ق / ۱۹۲۶م.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله:دائرة المعارف بزرگ اسلامی
- دانشنامه اسلامی