ابن ام‌مکتوم: تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Hanife جز ←منابع |
imported>Hanife |
||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
*منبع مقاله [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/734 دایرة المعارف بزرگ اسلامی] | *منبع مقاله [http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/734 دایرة المعارف بزرگ اسلامی] | ||
*[http://hajj.ir/99/2968#_ftnref15 دانشنامه حج؛ ابن ام مکتوم] | *[http://hajj.ir/99/2968#_ftnref15 دانشنامه حج؛ ابن ام مکتوم] | ||
{{صحابه}} | |||
[[رده:صحابه]] | [[رده:صحابه]] | ||
نسخهٔ ۱۴ مهٔ ۲۰۱۴، ساعت ۱۱:۵۸
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نام | عبدالله یا عمرو بن قیس بن زائده |
| زادروز | ؟ |
| محل زندگی | مکه، مدینه |
عبدالله یا عمرو بن قیس بن زائده،[۱] از بنى عامر بن لؤی،[۲] صحابى، و مؤذن نابینای پیامبر اكرم(ص) بود. او پسردایی خدیجه بود. در موارد متعددی که پیامبر(ص) به جنگ رفت، جانشین او در مدینه بود. و به گفته مفسران، آیات اولیه سوره عبس درباره او نازل شده است.
نام، نسب و کنیه
گفته‌اند كه نام وی قبل از گرویدن به اسلام، حصین بود و پیامبر(ص) او را عبدالله نام نهاد.[۳] پدرش، دایى خدیجه، همسر پیامبر(ص) بود[۴] و مادرش عاتكه دختر عبدالله بن عنكثة بن عامر بن مخزوم نام داشت و كنیه‌اش ام‌مكتوم بود، و از این جهت، به ابن ام‌مكتوم مشهور شد.
نابینایی
درباره تاریخ تولد، دوران جوانى و نیز چگونگى نابینایى ابن ام مكتوم آگاهى دقیقى در دست نیست، اما به نظر مى‌رسد كه چشمان خود را در كودكى از دست داده است.[۵]
گرایش به اسلام
وی در اوایل بعثت در مکه حضور داشت. به اسلام نیز دلبستگى یافته بود چندانكه از پیامبر(ص)، آنگاه كه با برخى از سران قریش چون ولید بن مغیره سخن مى‌گفت و امید داشت كه به اسلام بگروند، خواست برایش قرآن بخواند.
نزول آیه در مورد وی
آیه «عَبَس‌َ وَ تَوَلّى، أَن جاءَه‌ُ الاْعْمى»[۶] در حق وی فرود آمده است.[۷] ظاهراً وی اندكى پس از آن، اسلام آورد.
مسئولیت‌ها
نماینده پیامبر(ص) در مدینه
گفته‌اند كه ابن ام مكتوم و مصعب بن عمیر، نخستین كسانى بودند كه به دستور پیامبر(ص) و برای ارشاد مردم یثرب -قبل از هجرت- به آن شهر رفتند.[۸] اما برخى برآنند كه وی اندكى پس از جنگ بدر به مدینه رفت [۹] و در صُفّه مسجد مدینه مسكن گرفت و پیامبر(ص) سپس او را در خانه مخرمه بن نوفل فرود آورد.[۱۰]
موذن پیامبر(ص)
ابن ام مكتوم نیز همچون بلال، مؤذن پیامبر(ص) بود.[۱۱] یعقوبی می‌گوید از هریک از بلال و ابن ام مکتوم که زودتر به مسجد می‌رسیدند، اذان و دیگری اقامه می‌گفت.[۱۲]
جانشین پیامبر(ص) در مدینه
پیامبر اکرم(ص) چندان به وی اعتماد داشت كه او را 13 بار، از جمله در غزوات احد، خندق، بنى نضیر، بنى قریظه، به جای خود در مدینه برگمارد.[۱۳]
پس از جنگ تبوك نیز آیه 95 سوره نساء كه در سرزنش كسانى كه از رفتن به پیكار سر باززده بودند، نازل شد و مجاهدان را بر راحت‌طلبان برتری نهاد، ابن ام مكتوم نابینا و دیگر ناتوانان را مستثنا ساخت: لایسْتَوِی القاعِدون‌َ مِن‌َ المُؤمِنین‌َ غَیرَ اُولِى الضَّرَرِ و المُجاهِدُون‌َ.[۱۴] با این همه، پس از آن در جنگها حاضر مى‌شد و مى‌گفت پرچم جنگ به من دهید، چه نابینایم و نمى‌توانم بگریزم.[۱۵]
حضور در جنگ قادسیه و وفات
گفته‌اند كه ابن ام مكتوم در جنگ قادسیه حاضر بود و پرچم سیاهى در دست داشت. سپس به مدینه بازگشت و همانجا درگذشت؛[۱۶] و به روایتى در همان جنگ به قتل رسید.[۱۷]
پانویس
- ↑ السیره النبویه، ج1، ص390؛ قس الاستیعاب فى معرفه الاصحاب، ج3، ص997، 998
- ↑ نسب قریش، 343؛ قس: مشاهیر علماء الامصار، 16
- ↑ نسب قریش، 343؛ قس: مشاهیر علماء الامصار، 16
- ↑ ابن حزم، 171
- ↑ سیر اعلام النبلاء، ج1، ص362
- ↑ عبس: 1و2
- ↑ السیره النبویه، ج1، ص389،390؛ تنزیه الانبیاء، 118- 119؛ مجمع البیان، ج9، ص663 -664
- ↑ الطبقات الكبری، ج1، ص234
- ↑ المعارف، 290
- ↑ حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، ج2، ص4
- ↑ الطبقات الكبری، ج8، ص364
- ↑ تاريخ يعقوبي، ج2، ص42
- ↑ تاریخ، ج1، ص71؛ المغازی، جاهای مختلف
- ↑ مجمع البیان، ج2، ص96
- ↑ سیر اعلام النبلاء، ج1، ص364
- ↑ المعارف، 290
- ↑ العبر، 15
منابع
- ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، قاهره، 1959م.
- ابن حزم، على، جمهره انساب العرب، بیروت، 1983م.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الكبری، بیروت، دارصادر.
- ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب فى معرفه الاصحاب، به كوشش على محمد بجاوی، قاهره، مكتبه نهضه مصر.
- ابن قتیبه، عبدالله، المعارف، بیروت، 1960م.
- ابن هشام، عبدالملك، السیره النبویه، به كوشش مصطفى سقا و دیگران، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
- ابونعیم، احمد، حلیه الاولیاء و طبقات الاصفیاء، بیروت، 1967م.
- احمدبن يعقوب ، تاريخ اليعقوبي، بيروت، دار صادر، 1415ق.
- ذهبى، محمد، سیر اعلام النبلاء، به كوشش شعیب ارنوؤط، بیروت، 1985م.
- ذهبى، محمد، العبر، به كوشش محمد سعید بن بسیونى، زغلول، بیروت، 1405ق.
- زبیری، مصعب، نسب قریش، به كوشش لوی پرووانسال، قاهره، 1951م.
- سیدمرتضى، تنزیه الانبیاء، قم، منشورات الشریف رضى.
- شباب، خلیفه بن خیاط، تاریخ، به كوشش سهیل زكار، قاهره، 1967م.
- طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان، صیداء، 1935م.
- واقدی، محمد، المغازی، به كوشش مارسدن جونز، لندن، 1966م.