قنبر: تفاوت میان نسخه‌ها
Ahmadnazem (بحث | مشارکت‌ها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Shamsoddin (بحث | مشارکت‌ها) جز ←جایگاه |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
قنبر از اصحاب خاص، غلام و دربان(حاجب) حضرت علی(ع) بود.<ref> مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۵۸</ref> وی همچنین دربان [[امام حسن مجتبی(ع)]] بوده است.<ref> مسعودی، تنبیه والاشراف، ص۲۶۱</ref> [[شیخ طوسی]]، او را در شمار اصحاب امام علی(ع) یاد می‌کند.<ref> طوسی، رجال، ص۷۹</ref> | قنبر از اصحاب خاص، غلام و دربان(حاجب) حضرت علی(ع) بود.<ref> مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۵۸</ref> وی همچنین دربان [[امام حسن مجتبی(ع)]] بوده است.<ref> مسعودی، تنبیه والاشراف، ص۲۶۱</ref> [[شیخ طوسی]]، او را در شمار اصحاب امام علی(ع) یاد می‌کند.<ref> طوسی، رجال، ص۷۹</ref> | ||
[[امام صادق(ع)]] | از [[امام صادق(ع)]] نقل شده است که قنبر علاقه زیادی به حضرت علی داشت<ref> کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹</ref> هرگاه که آن حضرت شبانه از منزل خارج می‌شد، قنبر از او مراقبت می‌نمود. بدون آنکه امام متوجه شود.<ref> قمی، سفینه البحار، ج۲، ص۱۶۷</ref> متقابلا حضرت علی(ع) نیز به وی عنایت داشت، روزی حضرت علی(ع) دو لباس یکی به سه درهم و دیگری را به دو درهم خرید و لباس گرانتر را به قنبر داد.<ref> ثقفی کوفی، الغارات، ج۱، ص۱۰۶</ref> | ||
==دوران امام علی(ع)== | ==دوران امام علی(ع)== | ||
نسخهٔ ۲۵ اوت ۲۰۱۶، ساعت ۱۱:۵۷
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | قنبر غلام علی(ع) |
| علت وفات | توسط حجاج بن یوسف ثقفی |
| مدفن | حمص یا کوفه |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام علی(ع) |
قَنبَر، غلام حضرت علی(ع) و از اصحاب خاص ایشان. او در جنگ صفین پرچم‌دار قسمتی از سپاه امام علی(ع) بود و به دست حجاج بن یوسف ثقفی شهید شد.
نسب
قنبر از نظر نَسَب شخصی مجهول است و اطلاعاتی درباره آباء و اجداد او در دست نیست. او مدتی در شهر بِیهَق (در نزدیکی سبزوار کنونی) زندگی کرده است.[۱] کنیه وی را ابو شعناء گفته‌اند.[۲] ابوشعنا یعنی دانشمند پیر ژولیده مو.[۳]
جایگاه
قنبر از اصحاب خاص، غلام و دربان(حاجب) حضرت علی(ع) بود.[۴] وی همچنین دربان امام حسن مجتبی(ع) بوده است.[۵] شیخ طوسی، او را در شمار اصحاب امام علی(ع) یاد می‌کند.[۶]
از امام صادق(ع) نقل شده است که قنبر علاقه زیادی به حضرت علی داشت[۷] هرگاه که آن حضرت شبانه از منزل خارج می‌شد، قنبر از او مراقبت می‌نمود. بدون آنکه امام متوجه شود.[۸] متقابلا حضرت علی(ع) نیز به وی عنایت داشت، روزی حضرت علی(ع) دو لباس یکی به سه درهم و دیگری را به دو درهم خرید و لباس گرانتر را به قنبر داد.[۹]
دوران امام علی(ع)
در منابع تاریخی، گزراش‌ها و اطلاعاتی پراکنده درباره قنبر در دوران امام علی(ع) آمده است:
- به گفته ابن قتیبه و ذهبی او در شورش بر علیه عثمان، در کنار امام حسن(ع) و در دفاع از خلیفه زخمی شد.[۱۰]
- در جنگ صفین، علی(ع) در برابر غلام عمرو بن عاص -که پرچمی فراز آورده بود- پرچمی به قنبر داد تا برافرازد.[۱۱][۱۲] وی در این جنگ حرب غلام معاویه را کشت.[۱۳]
- نقل شده است روزی امام علی(ع) زره خود را بر تن مردی یهودی دید و به دادخواهی نزد شریح قاضی رفت. قاضی از او گواه خواست و حضرت، امام حسن(ع) و قنبر را با خود برد.[۱۴]
- نیز آورده‌اند که روزی امام به قنبر دستور داد که مردی را حد بزند. قنبر از روی احساسات، او را سه تازیانه بیشتر زد. علی(ع) آن مرد را وادار کرد تا سه تازیانه به قنبر بزند.[۱۵]
- زاذان می‌گوید: همین که سلمان فارسی از دنیا رفت، جلو درب خانه آمدم و دیدم حضرت علی(ع) و قنبر از اسب پیاده شدند.[۱۶]
- اشعث بن قیس برای حاجتی در خانه امام علی آمد، قنبر اجازه ورود به او نداد، اشعث، با مشتی بینی او را خون آلود کرد.[۱۷]
- هنگامی که مردی به قنبر جسارت کرد او در صدد تلافی برآمد، حضرت علی(ع) با سفارش به بردباری، خشم او را فرو نشاند. این توصیه با عبارت ذیل در منابع شیعه آمده است:
- «مَهْلًا یا قَنْبَرُ دَعْ شَاتِمَک مُهَانًا...؛ آرام باش‌ای قنبر، به کسی که به تو توهین کرده، اهانت نکن...[۱۸]
- قنبر مقداری از بیت المال که کیسه‌هایی پر از ظروف طلا و نقره بود را پنهان نمود تا حضرت علی(ع) آنها را تقسیم نکند. پس از پایان تقسیم، حضرت علی(ع) را آگاه کرد، وقتی حضرت علی(ع) علت این کار را از او جویا شد قنبر گفت: یا امیرالمومنین شما همه را تقسیم کردید و چیزی برای خود بر نداشتید. من اینها را برای شما ذخیره کرده‌ام. حضرت علی(ع) آنها را به بیت‌المال برگرداند و تقسیم کرد.[۱۹]
شهادت
قنبر، به دستور حجاج بن یوسف ثقفی کشته شد، اما در چگونگی قتل او اختلاف وجود دارد.[۲۰] در یکی از روایات درباره نحوه کشته‌شدن او چنین است:
- وقتی وی را نزد حجاج بردند، حجاج گفت: نزد علی چه می‌کردی. قنبر گفت: من آب وضوء برای او فراهم می‌کردم. حجاج گفت: او در هنگام وضوء چه می‌گفت؟ قنبر گفت: او هنگامی که از وضوی خود فارغ می‌شد آیه ۴۴ و ۴۵ سوره انعام را می‌خواند. حجاج گفت: گمان می‌کنم وی این آیه را درباره ما تأویل می‌کرد. قنبر گفت: آری. حجاج گفت: اگر گردنت را بزنم چه خواهی کرد؟ گفت: در این صورت من خوشبخت می‌شوم و تو بدبخت خواهی شد، حجاج امر کرد گردن او را زدند.[۲۱] حجاج پسر وی را نیز کشت.[۲۲]
مزار او را در حمص یا کوفه دانسته‌اند.[۲۳] در بغداد، زيارتگاهى منسوب به قنبر، به نام «قنبرعلى» وجود دارد كه در بازار و محله‌اى به همين نام، در منطقه رصافه (شرق رود دجله)، قرار دارد.[۲۴]
نوادگان
نام برخی از نوادگان او در شمار روایان آمده است:
- ابی جبیر پسر قنبر که از پدرش روایت نیز نقل کرده است.[۲۵]
- سالم بن قنبر[۲۶]
- ابوالفضل العباس بن الحسن بن خشیش القنبری[۲۷]
- نعیم بن سالم بن قنبر مولی علی ابن أبی طالب(ع)[۲۸]
- شاعری به نام محمد بن علی قنبری که در همدان سکونت داشت.[۲۹]
در تاریخ بیهق، دو مسجد هانی در نیشابور و شادان در سبزوار، منتسب به نام فرزندان قنبر آمده است.[۳۰]
در فرهنگ عامه
قنبر در بین مردم نمادی از دوست باوفای حضرت علی(ع) به شمار می‌رود و از این رو، در فرهنگ شیعیان اشارات زیادی به او وجود دارد.
قنبرخوانی
در ایامی نه چندان دور، در بیشتر شهرهای ایران به ویژه در خراسان در ایام شهادت حضرت علی(ع)، مراسم قنبر خوانی در ظهر و شب ۲۱ رمضان انجام می‌شد.
در این آیین منبعث شده از شیوه نمایش شبیه خوانی از شاخه‌های هنر «نقالی»، مردی در نقش «قنبر» غلام وفادار حضرت علی(ع)، با لباسی سفید، کشکول و تبرزین، طی مراسم خاصی با خواندن اشعار و ذکر دعای ناد علی از حضرت کمک می‌طلبد و به اجرای آیین نمایشی می‌پردازد در حین اجرای این سنت نمایشی، مرم نذورات خود را پخش کرده و حاجات خود را طلب می‌کنند.[۳۱]
اشعار
در اشعار نیز بارها به نام قنبر در کنار امام علی(ع) آمده است:
مطالعه بیشتر
قنبر شهید شورآفرین ولایت علوی، نویسنده: محمدرضا عبدالامیر انصاری، ترجمه: احمد امیری شادمهری[۳۲]
پانویس
- ↑ بیهقی، دلائل النبوه، ص۹۳، پانویس.
- ↑ ابن مسکویه، تجارب الامم، ج۶، ص۸۸
- ↑ ابن مسکویه، ترجمه، تجارب الامم، ج۶، ص۸۸، پاورقی
- ↑ مسعودی، التنبیه و الاشراف، ص۲۵۸
- ↑ مسعودی، تنبیه والاشراف، ص۲۶۱
- ↑ طوسی، رجال، ص۷۹
- ↑ کلینی، کافی، ج۲، ص۵۹
- ↑ قمی، سفینه البحار، ج۲، ص۱۶۷
- ↑ ثقفی کوفی، الغارات، ج۱، ص۱۰۶
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ج۳، ص۴۵۹؛ ابن قتیبه، الإمامة و السیاسة، ج۱، ص۶۲؛ مسعودی، مروج‌الذهب، ج۲، ص۳۴۵
- ↑ طبری، تاریخ، ج۴، ص۵۶۳
- ↑ ابن اثیر، الکامل، ج۳، ص۲۷۹
- ↑ ابن اعثم کوفی، الفتوح، ص۶۱۰
- ↑ ابن عماد حنبلی، شذرات الذهب، ج۱، ص۳۲۰؛ ثقفی کوفی،الغارات، ج۲، ص۷۲۲
- ↑ کلینی، کافی، ج۷، ص۲۶۰
- ↑ ابن شهرآشوب، المناقب، ج۲، ص۳۰۲؛ بحرانی، مدینة المعاجز، ج۲، ص۴۱۹
- ↑ ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۱۱۷
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۶۴، ص۴۲۴؛ مفید، امالی، ص۱۱۱
- ↑ ثقفی کوفی، الغارات(ترجمه)، ص۴۵
- ↑ کشی، رجال، ص۷۲؛ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۲، ص۱۳۲؛ مفید، اختصاص، ص۷۲؛ مفید، ارشاد، ج۱، ص۳۲۸
- ↑ ثقفی کوفی، الغارات (ترجمه) ص۵۳۵
- ↑ حموی، معجم البلدان، ج۲، ص۳۰۳
- ↑ حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۰۳
- ↑ خامه یار، قنبر غلام علی علیه السلام، ص ٨١
- ↑ ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ج۸، ص۱۱۳
- ↑ حموی، معجم البدان، ج۱، ۳۱۰
- ↑ سمعانی، انساب، ج۱۰، ص۴۹۲
- ↑ حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۳۱۰
- ↑ سمعانی، انساب، ج۱۰، ص۴۹۱
- ↑ تاریخ بیهق، ص۲۵
- ↑ قنبر خوانی
- ↑ معرفی کتاب
منابع
- ابن أبی الحدید، شرح نهج البلاغة، تحقیق: محمد أبوالفضل إبراهیم، ناشر: دارإحیاء الکتب العربیة - عیسی البابی الحلبی وشرکاه، مؤسسة مطبوعاتی إسماعیلیان.
- ابن اعثم کوفی، الفتوح، ترجمه محمد بن احمد مستوفی هروی، تحقیق غلامرضا طباطبائی مجد، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، ۱۳۷۲ش
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- ابن شهر آشوب، المناقب، علامه، قم۱۳۷۹ق.
- ابن قتیبه دینوری، الإمامة و السیاسة المعروف بتاریخ الخلفاء، تحقیق علی شیری، بیروت، دارالأضواء، ط الأولی، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- ابن مسکویه، ابوعلی رازی، تجارب الأمم، جلد ۱: مترجم ابو القاسم امامی، تهران، سروش، ۱۳۶۹ش. جلد ۵ و۶: علی نقی منزوی، تهران، توس، ۱۳۷۶ش.
- بحرانی، سید هاشم، مدینة معاجز الأئمة الاثنی عشر و دلائل الحجج علی البشر، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم.
- بختیاری، علی اکبر، سیرجان در آینه زمان، کرمان، ۱۳۷۸ش.
- برقی، احمد بن محمد بن خالد، الرجال، تهران: دانشگاه تهران، بی‌تا.
- بیهقی، احمد بن حسین، دلائل النبوة و معرفة أحوال صاحب الشریعة، تحقیق عبدالمعطی قلعجی، بیروت، دارالکتب العلمیة، ط الأولی، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- پناهی سمنانی، محمد-احمد، علی در ترانه‌های عامه، کتاب ماه وهنر، ۱۳۸۳ش.
- ثقفی کوفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، تحقیق جلال الدین حسینی ارموی، تهران، انجمن آثار ملی، ۱۳۵۳ش.
- ثقفی کوفی، الغارات و شرح حال اعلام آن، ترجمه عزیز الله عطاردی، انتشارات عطارد، ۱۳۷۳ش.
- حافظ شیرازی، دیوان، باهتمام سیدمحمدرضا جلالی نائینی و نذیر احمد، تهران، امیرکبیر، ۱۳۶۱ش.
- حموی، یاقوت، معجم البلدان، بیروت، دارصادر، ط الثانیة، ۱۹۹۵م.
- حنبلی دمشقی، ابن عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق الأرناؤوط، بیروت،دار ابن کثیر، ط الأولی، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، تحقیق عمر عبد السلام تدمری، بیروت، دارالکتاب العربی، ط الثانیة، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
- سمعانی، محمد بن منصور، الأنساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، ط الأولی، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۲م.
- شیخ طوسی، رجال الطوسی، ناشر: جامعه مدرسین، قم، ۱۴۱۵ ق.
- شیخ مفید، الإختصاص، یک جلد، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید قم، ۱۴۱۳ق.
- شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ناشر: کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ ق.
- قمی، عباس، سفینة البحار، کتابخانه سنائی، تهران.
- کلینی، الکافی، دارالکتب الإسلامیة تهران، ۱۳۶۵ش.
- کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی، ۱ جلد، انتشارات دانشگاه مشهد، ۱۳۴۸ش.
- مجلسی، بحارالانوار، موسسه وفاء، بیروت.
- مسعودی، علی بن حسین، التنبیه و الإشراف، تصحیح عبد الله اسماعیل الصاوی، القاهرة، دارالصاوی، بی‌تا(افست قم: مؤسسة نشر المنابع الثقافة الاسلامیة).
- مسعودی، علی بن حسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، قم، دارالهجرة، چ دوم، ۱۴۰۹ق.
- خامه یار، احمد، قنبر غلام علی علیه السلام، مشعر، تهران، ١٣٩٣ش.