حرز: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
||
خط ۳: | خط ۳: | ||
'''حِرْز''' یا '''تَعْویذ''' [[آیه|آیات]]، [[ذکر|اذکار]] و یا [[دعا|دعاهایی]] است برای حفاظت از بلاها. در منابع حدیثی شیعه حرزهای دعایی، به دلیل آثاری که برای آنها ذکر شده، مورد توجه بوده است. [[آیة الکرسی|آیةُ الکُرسی]] و [[آیه و ان یکاد|آیه وَ اِن یَکاد]]، از آیاتی است که برای حرز کاربرد دارد. [[حرز امام جواد(ع)]] و [[حرز یمانی|حرز یَمانی]] از مشهورترین حرزهای دعایی است. در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|مُهَجُ الدّعَوات]] حرزهای نقل شده از [[چهارده معصوم]] در باب مستقلی جمعآوری شده است. اعتقاد به تعویذ و تأثیر آن علاوه بر [[اسلام]]، در سایر ادیان و ملتها نیز وجود دارد. دین اسلام با رد تعویذهای خرافی، تعویذهایی را بر پایه آیات و ادعیه توحیدی مطرح کرد. به گفته برخی فقیهان، تعویذ به اشیاء ناشناخته جایز نیست. | '''حِرْز''' یا '''تَعْویذ''' [[آیه|آیات]]، [[ذکر|اذکار]] و یا [[دعا|دعاهایی]] است برای حفاظت از بلاها. در منابع حدیثی شیعه حرزهای دعایی، به دلیل آثاری که برای آنها ذکر شده، مورد توجه بوده است. [[آیة الکرسی|آیةُ الکُرسی]] و [[آیه و ان یکاد|آیه وَ اِن یَکاد]]، از آیاتی است که برای حرز کاربرد دارد. [[حرز امام جواد(ع)]] و [[حرز یمانی|حرز یَمانی]] از مشهورترین حرزهای دعایی است. در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|مُهَجُ الدّعَوات]] حرزهای نقل شده از [[چهارده معصوم]] در باب مستقلی جمعآوری شده است. اعتقاد به تعویذ و تأثیر آن علاوه بر [[اسلام]]، در سایر ادیان و ملتها نیز وجود دارد. دین اسلام با رد تعویذهای خرافی، تعویذهایی را بر پایه آیات و ادعیه توحیدی مطرح کرد. به گفته برخی فقیهان، تعویذ به اشیاء ناشناخته جایز نیست. | ||
== تعریف حرز و اقسام آن == | ==تعریف حرز و اقسام آن== | ||
[[پرونده:وان یکاد - تعویذ.jpg|بندانگشتی|200px|نمونهای از ترکیب [[آیه و ان یکاد]] و علامت [[چشمزخم]]]] | [[پرونده:وان یکاد - تعویذ.jpg|بندانگشتی|200px|نمونهای از ترکیب [[آیه و ان یکاد]] و علامت [[چشمزخم]]]] | ||
حِرْز یا | حِرْز یا تَعْویذ به آیات، اذکار و دعاهایی می گویند که برای حفاظت از بلاها، شر دشمنان، جانوران یا [[چشم زخم|چشمزخم]]<ref>ماهیار، «تعویذ در شعر خاقانی»، ص۲۱۴.</ref> خوانده میشود.<ref>ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۶.</ref> در مواردی حرزها بر چیزی نوشته میشود و همراه شخص (بر بازو یا گردن) نگهداری یا از جایی (مانند سردرِ خانه) آویخته میشود.<ref>ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۶.</ref> برخی تعویذها دعا و ذکر نیستند و از چیزهایی مانند آهن، پوست آهو یا برگ برخی درختان درست شدهاند.<ref>نگاه کنید به: ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۴؛ ماهیار، «تعویذ در شعر خاقانی»، ص۲۱۹-۲۲۲.</ref> گفته شده عمدهترین دلیل برای استفاده از تعویذها، جلوگیری از چشمزخم بوده است.<ref>عربستانی، «تعویذ»، ص۶۳۵.</ref> | ||
به باور برخی | به باور برخی محققان، حرز و تعویذ تفاوت چندانی با هم ندارند و هریک از این دو واژه بهجای دیگری به کار میرود.<ref>طباطبایی، «حرز»، ص۱۱.</ref> در برخی کتابهای حدیثی نیز حرز و تعویذ در یک باب و در یک ردیف ذکر شدهاند.<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۶۸-۵۷۳؛ مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۴۳۶.</ref> با این حال، برخی معتقدند اگرچه مرزِ حرز و تعویذ چندان روشن نیست، اما نمیتوان آنها را یکسان دانست.<ref>خانی، «سیر تحول مفهوم حرز در فرهنگ اسلامی»، ص۶۷.</ref> همچنین گفتهاند در معنای حرز تحولاتی رخ داده و در دورهای، هممعنای تعویذ و در دورهای بهمعنای [[طلسم|طِلِسْم]] نزدیک شده است.<ref>خانی، «سیر تحول مفهوم حرز در فرهنگ اسلامی»، ص۷۱-۷۸.</ref> «تَمیمه»<ref>ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۸۲.</ref> «هِیْکَل» و «حَمایل» از الفاظ و مفاهیم مرتبط با تعویذ است که کارکرد مشابه آن دارد.<ref>ماهیار، «تعویذ در شعر خاقانی»، ص۲۱۶-۲۱۷.</ref> | ||
== اهمیت حرز در مباحث اسلامی == | ==اهمیت حرز در مباحث اسلامی== | ||
حرزهای دعایی، بخشی از میراث دعایی است که به دلیل خواص و آثار ذکر شده برای آنها، همواره مورد توجه بودهاند.<ref>اثباتی، «تحلیل و بررسی حرز منسوب به امام جواد(ع)»، ص۱۱.</ref> واژه حرز در قرآن ذکر نشده، اما در روایتهای متعددی از شیعه و سنی به کار رفته است.<ref>طباطبایی، «حرز»، ص۱۲.</ref> [[آیة الکرسی|آیةُ الکُرسی]] و [[آیه و ان یکاد|آیه وَ اِن یَکاد]]، از آیاتی است که برای حرز کاربرد دارد و به همین دلیل به آیاتُ الحِرز معروف شدهاند.<ref>طباطبایی، «حرز»، ص۱۲.</ref> [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] (درگذشت: ۳۲۹ق) در [[الکافی (کتاب)|کتاب الکافی]]<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۶۸-۵۷۳.</ref> و [[سید ابن طاووس]] (درگذشت: ۶۶۴ق) در [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|کتاب مُهَجُ الدّعَوات]] حرزهای نقل شده از [[چهارده معصوم]] را در باب مستقلی جمعآوری کردهاند.<ref>نگاه کنید به: سید ابنطاووس، مهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۳-۴۵.</ref> | حرزهای دعایی، بخشی از میراث دعایی است که به دلیل خواص و آثار ذکر شده برای آنها، همواره مورد توجه بودهاند.<ref>اثباتی، «تحلیل و بررسی حرز منسوب به امام جواد(ع)»، ص۱۱.</ref> واژه حرز در قرآن ذکر نشده، اما در روایتهای متعددی از شیعه و سنی به کار رفته است.<ref>طباطبایی، «حرز»، ص۱۲.</ref> [[آیة الکرسی|آیةُ الکُرسی]] و [[آیه و ان یکاد|آیه وَ اِن یَکاد]]، از آیاتی است که برای حرز کاربرد دارد و به همین دلیل به آیاتُ الحِرز معروف شدهاند.<ref>طباطبایی، «حرز»، ص۱۲.</ref> [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] (درگذشت: ۳۲۹ق) در [[الکافی (کتاب)|کتاب الکافی]]<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۶۸-۵۷۳.</ref> و [[سید ابن طاووس]] (درگذشت: ۶۶۴ق) در [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|کتاب مُهَجُ الدّعَوات]] حرزهای نقل شده از [[چهارده معصوم]] را در باب مستقلی جمعآوری کردهاند.<ref>نگاه کنید به: سید ابنطاووس، مهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۳-۴۵.</ref> | ||
[[پرونده:حرزهای معصومین.jpg|230px|بندانگشتی|چپ|کتاب «حرزهای معصومین» به قلم سید علی لواسانی.]] | [[پرونده:حرزهای معصومین.jpg|230px|بندانگشتی|چپ|کتاب «حرزهای معصومین» به قلم سید علی لواسانی.]] | ||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
بر اساس آنچه [[شیخ عباس قمی]] (درگذشت: ۱۳۵۹ق) در [[سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار (کتاب)|کتاب سَفینَةُ البِحار]] نقل کرده، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] برای تعویذ [[حسنین|حَسَنَیْن]]، [[معوذتین|مُعَوِّذَتَیْن]] را میخواند.<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۵۴۲.</ref> از جمله حرزهای مشهور میتوان به [[حرز امام جواد(ع)]]، [[حرز یمانی|حرز یَمانی]]، [[حرز ابودجانه|حرز ابودَجانه]] و [[حرز یاسین]] اشاره کرد.<ref>خانی، «سیر تحول مفهوم حرز در فرهنگ اسلامی»، ص۶۶.</ref> به گفته محققان، توجه نکردن به معتبر بودن یا نبودن حرزها، موجب بروز مشکلات میشود؛ ازاینرو گفته شده تنها باید از حرزهایی استفاده کرد که در [[حدیث|روایتهای معصومان]] ذکر شده است و از حرزهایی که منشأ روایی ندارد، پرهیز کرد.<ref>مسعودی، «بررسی مقاله حرز از دایرة المعارف قرآن لیدن»، ص۱۴۲.</ref> «حرزهای معصومین» به قلم سید علی لواسانی از جمله کتابهایی است که در موضوع حرزهای نقل شده از معصومان نوشته شده است.<ref>لواسانی، حرزهای معصومین، ۱۴۰۱ش، شناسنامه کتاب.</ref> این کتاب را انتشارات دار السبطین در سال ۱۴۰۱ش، در ۴۸۸ صفحه منتشر کرده است.<ref>لواسانی، حرزهای معصومین، ۱۴۰۱ش، شناسنامه کتاب.</ref> | بر اساس آنچه [[شیخ عباس قمی]] (درگذشت: ۱۳۵۹ق) در [[سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار (کتاب)|کتاب سَفینَةُ البِحار]] نقل کرده، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] برای تعویذ [[حسنین|حَسَنَیْن]]، [[معوذتین|مُعَوِّذَتَیْن]] را میخواند.<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۵۴۲.</ref> از جمله حرزهای مشهور میتوان به [[حرز امام جواد(ع)]]، [[حرز یمانی|حرز یَمانی]]، [[حرز ابودجانه|حرز ابودَجانه]] و [[حرز یاسین]] اشاره کرد.<ref>خانی، «سیر تحول مفهوم حرز در فرهنگ اسلامی»، ص۶۶.</ref> به گفته محققان، توجه نکردن به معتبر بودن یا نبودن حرزها، موجب بروز مشکلات میشود؛ ازاینرو گفته شده تنها باید از حرزهایی استفاده کرد که در [[حدیث|روایتهای معصومان]] ذکر شده است و از حرزهایی که منشأ روایی ندارد، پرهیز کرد.<ref>مسعودی، «بررسی مقاله حرز از دایرة المعارف قرآن لیدن»، ص۱۴۲.</ref> «حرزهای معصومین» به قلم سید علی لواسانی از جمله کتابهایی است که در موضوع حرزهای نقل شده از معصومان نوشته شده است.<ref>لواسانی، حرزهای معصومین، ۱۴۰۱ش، شناسنامه کتاب.</ref> این کتاب را انتشارات دار السبطین در سال ۱۴۰۱ش، در ۴۸۸ صفحه منتشر کرده است.<ref>لواسانی، حرزهای معصومین، ۱۴۰۱ش، شناسنامه کتاب.</ref> | ||
== پیشینه == | ==پیشینه== | ||
اعتقاد به حرز و تعویذ و تأثیر آن از آموزههای مسلم اسلام است، اما از مسائل اختصاصی اسلام نیست و در سایر ادیان<ref>آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۱۹.</ref> و ملتها نیز این اعتقاد وجود دارد.<ref>ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۷.</ref> در روایتهایی خواندن تعویذ در ادیان دیگر نیز گزارش شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۶۹.</ref> به گفته برخی محققان، دین اسلام تعویذهای [[جاهلیت|دوران جاهلیّت]] را که به خرافات آلوده شده بود، رد کرد و به جای آنها تعویذهایی را مطرح ساخت که غالبا مشتمل بر آيات قرآنى و ادعيه توحيدى است.<ref>ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۸.</ref> | اعتقاد به حرز و تعویذ و تأثیر آن از آموزههای مسلم اسلام است، اما از مسائل اختصاصی اسلام نیست و در سایر ادیان<ref>آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۱۹.</ref> و ملتها نیز این اعتقاد وجود دارد.<ref>ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۷.</ref> در روایتهایی خواندن تعویذ در ادیان دیگر نیز گزارش شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۶۹.</ref> به گفته برخی محققان، دین اسلام تعویذهای [[جاهلیت|دوران جاهلیّت]] را که به خرافات آلوده شده بود، رد کرد و به جای آنها تعویذهایی را مطرح ساخت که غالبا مشتمل بر آيات قرآنى و ادعيه توحيدى است.<ref>ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۸.</ref> | ||
== | ==اعتبار حرزها از نظر شرعی== | ||
[[پرونده:تعویذ از دوره قاجار.jpg|بندانگشتی|270px|تعویذی از دوره [[قاجار]] شامل برخی دعاها و آیات، که در بالای آن نگارهای از [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] و [[حسنین|حسنین(ع)]] کشیده شده است.<ref>"[https://www.loc.gov/item/2019714707/ Shi'i talismanic piece]", Library of Congress.</ref>]] | [[پرونده:تعویذ از دوره قاجار.jpg|بندانگشتی|270px|تعویذی از دوره [[قاجار]] شامل برخی دعاها و آیات، که در بالای آن نگارهای از [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] و [[حسنین|حسنین(ع)]] کشیده شده است.<ref>"[https://www.loc.gov/item/2019714707/ Shi'i talismanic piece]", Library of Congress.</ref>]] | ||
برخی محققان با بررسی تعدادی از روایات مربوط به حرزها و تعویذها، برخی از آنها را معتبر شمرده، تعداد متعددی از آنها را نیز نامعتبر دانستهاند.<ref>آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۱۵-۲۱۸.</ref> به گفته [[کاشف الغطاء]] تعویذ به آیات قرآن، ذکرها و روایات نقل شده از معصومان جایز است، اما تعویذ به اشیاء ناشناخته جایز نیست.<ref>کاشف الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۴۶۰.</ref> حرز و تعویذ علاوه بر آنکه در مباحث دینی و اسلامی مطرح است، در [[علوم غریبه|علوم غَریبه]] نیز بحث میشود.<ref>آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۵.</ref> گفته شده به دلیل نگاه شرکآلود و روشهای غیرالهی به کار رفته در تعویذهای علوم غریبه، این تعویذها از نظر شرعی حراماند.<ref>آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۵.</ref> | برخی محققان با بررسی تعدادی از روایات مربوط به حرزها و تعویذها، برخی از آنها را معتبر شمرده، تعداد متعددی از آنها را نیز نامعتبر دانستهاند.<ref>آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۱۵-۲۱۸.</ref> به گفته [[کاشف الغطاء]] تعویذ به آیات قرآن، ذکرها و روایات نقل شده از معصومان جایز است، اما تعویذ به اشیاء ناشناخته جایز نیست.<ref>کاشف الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۴۶۰.</ref> حرز و تعویذ علاوه بر آنکه در مباحث دینی و اسلامی مطرح است، در [[علوم غریبه|علوم غَریبه]] نیز بحث میشود.<ref>آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۵.</ref> گفته شده به دلیل نگاه شرکآلود و روشهای غیرالهی به کار رفته در تعویذهای علوم غریبه، این تعویذها از نظر شرعی حراماند.<ref>آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۵.</ref> | ||
== پانویس == | ==پانویس== | ||
{{پانوشت}} | {{پانوشت}} | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* آقاگلیزاده، زینب، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، پایاننامه دوره کارشناسی ارشد رشته الهیات و معارف اسلامی گرایش علوم قرآن و روایات، مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش. | * آقاگلیزاده، زینب، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، پایاننامه دوره کارشناسی ارشد رشته الهیات و معارف اسلامی گرایش علوم قرآن و روایات، مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش. | ||
خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
== پیوند به بیرون == | ==پیوند به بیرون== | ||
* [https://www.cgie.org.ir/fa/article/227099 «حرز»] | *[https://www.cgie.org.ir/fa/article/227099 «حرز»] | ||
* [https://rch.ac.ir/article/Details/10992 «تعویذ»] | *[https://rch.ac.ir/article/Details/10992 «تعویذ»] | ||
{{دعا}} | {{دعا}} |
نسخهٔ ۹ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۵
کتابشناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
حِرْز یا تَعْویذ آیات، اذکار و یا دعاهایی است برای حفاظت از بلاها. در منابع حدیثی شیعه حرزهای دعایی، به دلیل آثاری که برای آنها ذکر شده، مورد توجه بوده است. آیةُ الکُرسی و آیه وَ اِن یَکاد، از آیاتی است که برای حرز کاربرد دارد. حرز امام جواد(ع) و حرز یَمانی از مشهورترین حرزهای دعایی است. در کتاب الکافی و مُهَجُ الدّعَوات حرزهای نقل شده از چهارده معصوم در باب مستقلی جمعآوری شده است. اعتقاد به تعویذ و تأثیر آن علاوه بر اسلام، در سایر ادیان و ملتها نیز وجود دارد. دین اسلام با رد تعویذهای خرافی، تعویذهایی را بر پایه آیات و ادعیه توحیدی مطرح کرد. به گفته برخی فقیهان، تعویذ به اشیاء ناشناخته جایز نیست.
تعریف حرز و اقسام آن
حِرْز یا تَعْویذ به آیات، اذکار و دعاهایی می گویند که برای حفاظت از بلاها، شر دشمنان، جانوران یا چشمزخم[۱] خوانده میشود.[۲] در مواردی حرزها بر چیزی نوشته میشود و همراه شخص (بر بازو یا گردن) نگهداری یا از جایی (مانند سردرِ خانه) آویخته میشود.[۳] برخی تعویذها دعا و ذکر نیستند و از چیزهایی مانند آهن، پوست آهو یا برگ برخی درختان درست شدهاند.[۴] گفته شده عمدهترین دلیل برای استفاده از تعویذها، جلوگیری از چشمزخم بوده است.[۵]
به باور برخی محققان، حرز و تعویذ تفاوت چندانی با هم ندارند و هریک از این دو واژه بهجای دیگری به کار میرود.[۶] در برخی کتابهای حدیثی نیز حرز و تعویذ در یک باب و در یک ردیف ذکر شدهاند.[۷] با این حال، برخی معتقدند اگرچه مرزِ حرز و تعویذ چندان روشن نیست، اما نمیتوان آنها را یکسان دانست.[۸] همچنین گفتهاند در معنای حرز تحولاتی رخ داده و در دورهای، هممعنای تعویذ و در دورهای بهمعنای طِلِسْم نزدیک شده است.[۹] «تَمیمه»[۱۰] «هِیْکَل» و «حَمایل» از الفاظ و مفاهیم مرتبط با تعویذ است که کارکرد مشابه آن دارد.[۱۱]
اهمیت حرز در مباحث اسلامی
حرزهای دعایی، بخشی از میراث دعایی است که به دلیل خواص و آثار ذکر شده برای آنها، همواره مورد توجه بودهاند.[۱۲] واژه حرز در قرآن ذکر نشده، اما در روایتهای متعددی از شیعه و سنی به کار رفته است.[۱۳] آیةُ الکُرسی و آیه وَ اِن یَکاد، از آیاتی است که برای حرز کاربرد دارد و به همین دلیل به آیاتُ الحِرز معروف شدهاند.[۱۴] کلینی (درگذشت: ۳۲۹ق) در کتاب الکافی[۱۵] و سید ابن طاووس (درگذشت: ۶۶۴ق) در کتاب مُهَجُ الدّعَوات حرزهای نقل شده از چهارده معصوم را در باب مستقلی جمعآوری کردهاند.[۱۶]
بر اساس آنچه شیخ عباس قمی (درگذشت: ۱۳۵۹ق) در کتاب سَفینَةُ البِحار نقل کرده، پیامبر(ص) برای تعویذ حَسَنَیْن، مُعَوِّذَتَیْن را میخواند.[۱۷] از جمله حرزهای مشهور میتوان به حرز امام جواد(ع)، حرز یَمانی، حرز ابودَجانه و حرز یاسین اشاره کرد.[۱۸] به گفته محققان، توجه نکردن به معتبر بودن یا نبودن حرزها، موجب بروز مشکلات میشود؛ ازاینرو گفته شده تنها باید از حرزهایی استفاده کرد که در روایتهای معصومان ذکر شده است و از حرزهایی که منشأ روایی ندارد، پرهیز کرد.[۱۹] «حرزهای معصومین» به قلم سید علی لواسانی از جمله کتابهایی است که در موضوع حرزهای نقل شده از معصومان نوشته شده است.[۲۰] این کتاب را انتشارات دار السبطین در سال ۱۴۰۱ش، در ۴۸۸ صفحه منتشر کرده است.[۲۱]
پیشینه
اعتقاد به حرز و تعویذ و تأثیر آن از آموزههای مسلم اسلام است، اما از مسائل اختصاصی اسلام نیست و در سایر ادیان[۲۲] و ملتها نیز این اعتقاد وجود دارد.[۲۳] در روایتهایی خواندن تعویذ در ادیان دیگر نیز گزارش شده است.[۲۴] به گفته برخی محققان، دین اسلام تعویذهای دوران جاهلیّت را که به خرافات آلوده شده بود، رد کرد و به جای آنها تعویذهایی را مطرح ساخت که غالبا مشتمل بر آيات قرآنى و ادعيه توحيدى است.[۲۵]
اعتبار حرزها از نظر شرعی
برخی محققان با بررسی تعدادی از روایات مربوط به حرزها و تعویذها، برخی از آنها را معتبر شمرده، تعداد متعددی از آنها را نیز نامعتبر دانستهاند.[۲۷] به گفته کاشف الغطاء تعویذ به آیات قرآن، ذکرها و روایات نقل شده از معصومان جایز است، اما تعویذ به اشیاء ناشناخته جایز نیست.[۲۸] حرز و تعویذ علاوه بر آنکه در مباحث دینی و اسلامی مطرح است، در علوم غَریبه نیز بحث میشود.[۲۹] گفته شده به دلیل نگاه شرکآلود و روشهای غیرالهی به کار رفته در تعویذهای علوم غریبه، این تعویذها از نظر شرعی حراماند.[۳۰]
پانویس
- ↑ ماهیار، «تعویذ در شعر خاقانی»، ص۲۱۴.
- ↑ ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۶.
- ↑ ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۶.
- ↑ نگاه کنید به: ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۴؛ ماهیار، «تعویذ در شعر خاقانی»، ص۲۱۹-۲۲۲.
- ↑ عربستانی، «تعویذ»، ص۶۳۵.
- ↑ طباطبایی، «حرز»، ص۱۱.
- ↑ نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۶۸-۵۷۳؛ مجلسی، مرآة العقول، ۱۴۰۴ق، ج۱۲، ص۴۳۶.
- ↑ خانی، «سیر تحول مفهوم حرز در فرهنگ اسلامی»، ص۶۷.
- ↑ خانی، «سیر تحول مفهوم حرز در فرهنگ اسلامی»، ص۷۱-۷۸.
- ↑ ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۸۲.
- ↑ ماهیار، «تعویذ در شعر خاقانی»، ص۲۱۶-۲۱۷.
- ↑ اثباتی، «تحلیل و بررسی حرز منسوب به امام جواد(ع)»، ص۱۱.
- ↑ طباطبایی، «حرز»، ص۱۲.
- ↑ طباطبایی، «حرز»، ص۱۲.
- ↑ نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۶۸-۵۷۳.
- ↑ نگاه کنید به: سید ابنطاووس، مهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۳-۴۵.
- ↑ قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۵۴۲.
- ↑ خانی، «سیر تحول مفهوم حرز در فرهنگ اسلامی»، ص۶۶.
- ↑ مسعودی، «بررسی مقاله حرز از دایرة المعارف قرآن لیدن»، ص۱۴۲.
- ↑ لواسانی، حرزهای معصومین، ۱۴۰۱ش، شناسنامه کتاب.
- ↑ لواسانی، حرزهای معصومین، ۱۴۰۱ش، شناسنامه کتاب.
- ↑ آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۱۹.
- ↑ ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۶۹.
- ↑ ابنسینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلالالدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۸.
- ↑ "Shi'i talismanic piece", Library of Congress.
- ↑ آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۱۵-۲۱۸.
- ↑ کاشف الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۴۶۰.
- ↑ آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۵.
- ↑ آقاگلیزاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۵.
منابع
- آقاگلیزاده، زینب، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، پایاننامه دوره کارشناسی ارشد رشته الهیات و معارف اسلامی گرایش علوم قرآن و روایات، مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش.
- ابنسینا، حسین بن عبدالله، کُنوز المُعَزِّمین، مقدمه و تصحیح جلالالدین همایی، تهران، انجمن آثار ملی، بیتا.
- اثباتی، اسماعیل، «تحلیل و بررسی حرز منسوب به امام جواد(ع)»، در مجله علوم قرآن و حدیث، شماره ۱۰۸، بهار و تابستان۱۴۰۱ش.
- خانی، حامد، «سیر تحول مفهوم حرز در فرهنگ اسلامی»، در پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۰ش.
- سید ابن طاووس، مُهَجُ الدّعَوات و مَنهَج العبادات، قم، دار الذخائر، ۱۴۱۱ق.
- طباطبایی، سید کاظم، «حرز»، در جلد ۱۳ از دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، ۱۳۸۸ش.
- عربستانی، مهرداد، «تعویذ»، در جلد ۱۵ از دایرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۸۷ش.
- قمی، شیخ عباس، سفینة البحار و مدینة الحِکَم و الآثار، قم، اسوه، ۱۴۱۴ق.
- کاشف الغطاء، جعفر بن خضر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغرّاء، قم، بوستان کتاب، ۱۴۲۲ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۷ق.
- لواسانی، سید علی، حرزهای معصومین، قم، دار السبطین، ۱۴۰۱ش.
- ماهیار، عباس، «تعویذ در شعر خاقانی»، در مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره ۴۷-۴۹، بهار و تابستان ۱۳۸۴ش.
- مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۴۰۴ق.
- مسعودی، محمدمهدی، «بررسی مقاله حرز از دایرة المعارف قرآن لیدن»، در مجله قرآنپژوهی خاورشناسان، شماره ۲۱، پاییز و زمستان ۱۳۹۵ش.
پیوند به بیرون