حرز: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حِرْز''' یا '''تَعْویذ''' [[آیه|آیات]]، [[ذکر|اذکار]] و یا [[دعا|دعاهایی]] است برای حفاظت از بلاها. در منابع حدیثی شیعه حرزهای دعایی، به دلیل آثاری که برای آنها ذکر شده، مورد توجه بوده است. [[آیة الکرسی|آیةُ الکُرسی]] و [[آیه و ان یکاد|آیه وَ اِن یَکاد]]، از آیاتی است که برای حرز کاربرد دارد. [[حرز امام جواد(ع)]] و [[حرز یمانی|حرز یَمانی]] از مشهورترین حرزهای دعایی است. در کتاب [[الکافی (کتاب)|الکافی]] و [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|مُهَجُ الدّعَوات]] حرزهای نقل شده از [[چهارده معصوم]] در باب مستقلی جمع‌آوری شده است. اعتقاد به تعویذ و تأثیر آن علاوه بر [[اسلام]]، در سایر ادیان و ملت‌ها نیز وجود دارد. دین اسلام با رد تعویذهای خرافی، تعویذهایی را بر پایه آیات و ادعیه توحیدی مطرح کرد. به گفته برخی فقیهان، تعویذ به اشیاء ناشناخته جایز نیست.

[[پرونده:وان یکاد - تعویذ.jpg|بندانگشتی|200px|نمونه‌ای از ترکیب [[آیه و ان یکاد]] و علامت [[چشم‌زخم]]]]

حرزهای دعایی، بخشی از میراث دعایی است که به دلیل خواص و آثار ذکر شده برای آنها، همواره مورد توجه بوده‌اند.<ref>اثباتی، «تحلیل و بررسی حرز منسوب به امام جواد(ع)»، ص۱۱.</ref> واژه حرز در قرآن ذکر نشده، اما در روایت‌های متعددی از شیعه و سنی به کار رفته است.<ref>طباطبایی، «حرز»، ص۱۲.</ref> [[آیة الکرسی|آیةُ الکُرسی]] و [[آیه و ان یکاد|آیه وَ اِن یَکاد]]، از آیاتی است که برای حرز کاربرد دارد و به همین دلیل به آیاتُ الحِرز معروف شده‌اند.<ref>طباطبایی، «حرز»، ص۱۲.</ref> [[محمد بن یعقوب کلینی|کلینی]] (درگذشت: ۳۲۹ق) در [[الکافی (کتاب)|کتاب الکافی]]<ref>نگاه کنید به: کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۶۸-۵۷۳.</ref> و [[سید ابن طاووس]] (درگذشت: ۶۶۴ق) در [[مهج الدعوات و منهج العبادات (کتاب)|کتاب مُهَجُ الدّعَوات]] حرزهای نقل شده از [[چهارده معصوم]] را در باب مستقلی جمع‌آوری کرده‌اند.<ref>نگاه کنید به: سید ابن‌طاووس، مهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۳-۴۵.</ref>

[[پرونده:حرزهای معصومین.jpg|230px|بندانگشتی|چپ|کتاب «حرزهای معصومین» به قلم سید علی لواسانی.]]

بر اساس آنچه [[شیخ عباس قمی]] (درگذشت: ۱۳۵۹ق) در [[سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار (کتاب)|کتاب سَفینَةُ البِحار]] نقل کرده، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] برای تعویذ [[حسنین|حَسَنَیْن]]، [[معوذتین|مُعَوِّذَتَیْن]] را می‌خواند.<ref>قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۵۴۲.</ref> از جمله حرزهای مشهور می‌توان به [[حرز امام جواد(ع)]]، [[حرز یمانی|حرز یَمانی]]، [[حرز ابودجانه|حرز ابودَجانه]] و [[حرز یاسین]] اشاره کرد.<ref>خانی، «سیر تحول مفهوم حرز در فرهنگ اسلامی»، ص۶۶.</ref> به گفته محققان، توجه نکردن به معتبر بودن یا نبودن حرزها، موجب بروز مشکلات می‌شود؛ ازاین‌رو گفته شده تنها باید از حرزهایی استفاده کرد که در [[حدیث|روایت‌های معصومان]] ذکر شده است و از حرزهایی که منشأ روایی ندارد، پرهیز کرد.<ref>مسعودی، «بررسی مقاله حرز از دایرة المعارف قرآن لیدن»، ص۱۴۲.</ref> «حرزهای معصومین» به قلم سید علی لواسانی از جمله کتاب‌هایی است که در موضوع حرزهای نقل شده از معصومان نوشته شده است.<ref>لواسانی، حرزهای معصومین، ۱۴۰۱ش، شناسنامه کتاب.</ref> این کتاب را انتشارات دار السبطین در سال ۱۴۰۱ش، در ۴۸۸ صفحه منتشر کرده است.<ref>لواسانی، حرزهای معصومین، ۱۴۰۱ش، شناسنامه کتاب.</ref>

اعتقاد به حرز و تعویذ و تأثیر آن از آموزه‌های مسلم اسلام است، اما از مسائل اختصاصی اسلام نیست و در سایر ادیان<ref>آقاگلی‌زاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۱۹.</ref> و ملت‌ها نیز این اعتقاد وجود دارد.<ref>ابن‌سینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلال‌الدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۷.</ref> در روایت‌هایی خواندن تعویذ در ادیان دیگر نیز گزارش شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۵۶۹.</ref> به گفته برخی محققان، دین اسلام تعویذهای [[جاهلیت|دوران جاهلیّت]] را که به خرافات آلوده شده بود، رد کرد و به جای آنها تعویذهایی را مطرح ساخت که غالبا مشتمل بر آيات قرآنى و ادعيه توحيدى است.<ref>ابن‌سینا، کنوز المعزمین، مقدمه جلال‌الدین همایی، انجمن آثار ملی، ص۷۸.</ref>

[[پرونده:تعویذ از دوره قاجار.jpg|بندانگشتی|270px|تعویذی از دوره [[قاجار]] شامل برخی دعاها و آیات، که در بالای آن نگاره‌ای از [[امام علی علیه‌السلام|امام علی(ع)]] و [[حسنین|حسنین(ع)]] کشیده شده است.<ref>"[https://www.loc.gov/item/2019714707/ Shi'i talismanic piece]", Library of Congress.</ref>]]

برخی محققان با بررسی تعدادی از روایات مربوط به حرزها و تعویذ‌ها، برخی از آنها را معتبر شمرده، تعداد متعددی از آنها را نیز نامعتبر دانسته‌اند.<ref>آقاگلی‌زاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۱۵-۲۱۸.</ref> به گفته [[کاشف الغطاء]] تعویذ به آیات قرآن، ذکرها و روایات نقل شده از معصومان جایز است، اما تعویذ به اشیاء ناشناخته جایز نیست.<ref>کاشف الغطاء، کشف الغطاء، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۴۶۰.</ref> حرز و تعویذ علاوه بر آنکه در مباحث دینی و اسلامی مطرح است، در [[علوم غریبه|علوم غَریبه]] نیز بحث می‌شود.<ref>آقاگلی‌زاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۵.</ref> گفته شده به دلیل نگاه شرک‌آلود و روش‌های غیرالهی به کار رفته در تعویذ‌های علوم غریبه، این تعویذها از نظر شرعی حرام‌اند.<ref>آقاگلی‌زاده، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، ۱۳۹۰ش، ص۲۵.</ref>

{{پانوشت}}

{{منابع}}

* آقاگلی‌زاده، زینب، بررسی سندی و متنی روایات حرز و تعویذ، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد رشته الهیات و معارف اسلامی گرایش علوم قرآن و روایات، مشهد، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، ۱۳۹۰ش.

{{پایان}}

{{دعا}}