دعای تحویل سال

دعای تحویل سال

دعای تحویل سال خوشنویسی خط نسخ اثر مهرناز قربان‌پور
اطلاعات دعا و زیارت
نام‌های دیگر	دعای یا مقلب القلوب و نیایش گردش سال
مأثور/غیرمأثور	غیرمأثور
منابع شیعی	زادالمعاد
زمان	عید نوروز
دعاها و زیارات مشهور
دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین

دعای تحویل سال، دعایی است که شیعیان در ایران، هنگام تحویل سال شمسی می‌خوانند.

علامه مجلسی (درگذشت: ۱۱۱۰ق) عالم شیعه دوره صفویه، این دعا را در کتاب زاد المَعاد در ذیل اعمال نوروز ذکر کرده است. به‌گفته او این دعا در کتاب‌های غیرمشهور نقل شده و به هنگام تحویل سال خوانده می‌شود.

دعای سال تحویل در چیدمان سفره هفت‌سین در خانه تاریخی کاشان (نوروز ۱۳۹۲ش)

در منابع قبل از دوره صفویه به دعای تحویل سال تصریح نشده است. برخی نیامدن آن در کتاب‌های دعای مشهور همچون مِصباح المُتَهَجِّد اثر شیخ طوسی (درگذشت: ۴۶۰ق) و اِقبال الاَعمال اثر ابن‌طاووس (درگذشت: ۶۶۴ق) را شاهدی برنداشتن سند معتبر برای آن می‌دانند. برخی دیگر نیز احتمال داده‌اند این دعا در دوره صفویه با استفاده از ترکیب عبارات عربی ساخته شده است. با این حال امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای رهبران ایران این دعا را در ابتدای پیام نوروزی خود قرائت می‌کردند. آیت‌الله جوادی آملی از مراجع تقلید نیز خواندن این دعا در ایام نوروز را جزو سنت‌های خوب دانسته است. مکارم شیرازی نیز آن را در مفاتیح نوین به نقل از زادالمعاد آورده است.

علامه مجلسی دو عبارت برای این دعا ذکر کرده است و از برخی نقل کرده که این دعا به هنگام تحویل سال ۳۶۰ بار خوانده شود:

• یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ (ای کسی که تحول دل‌ها و گردش چشم‌ها در دست توست. ای تدبیرکننده شب و روز و ای تغییردهنده سال و حال، حال ما را به بهترین حال، تغییر ده)
• یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ (ای تغییردهنده سال و حال، حال ما را به بهترین حال، تغییر ده.)

به گفته عبدالله جوادی آملی در این دعا انسان از خدا درخواست تحول می‌کند و تحول آن است که انسان از درون منقلب شود. او در تناسب این دعا با تحویل سال گفته است: بهار، انسان را به یاد قیامت می‌اندازد چراکه در بهار همچون قیامت، خدا مردگان را زنده می‌کند به این بیان درختی که در بهار از خواب زمستانی بیدار می‌شود مواد مرده را جذب می‌کند و به صورت خوشه، شاخ و برگ درمی‌آورد.

ایرانیان این دعا را به هنگام تحویل سال شمسی به صورت انفرادی و دسته‌جمعی می‌خوانند. در برخی مناطق رسم بر این بوده که بزرگ طایفه یا امام جماعت این دعا را قرائت می‌کرده و دیگران همراه او می‌خوانده‌اند. برخی مرسوم بودن خواندن این دعا را به دوره صفویه و حتی قبل از آن می‌رسانند. امروزه خواندن این دعا به آیینی تبدیل شده و از رسانه‌های رسمی ایران نیز پخش می‌شود. گفته شده فقط شیعیان ایرانی این دعا را هنگام تحویل سال می‌خوانند و خواندن آن نزد اهل‌سنتِ ایران و شیعیان دیگر کشورها مرسوم نیست.