میرزا غالب دهلوی
 | |
| اطلاعات | |
|---|---|
| نام کامل | میرزا اسدالله بیگ خان غالب |
| لقب | نجم‌الدوله دبیرالملک، نظام جنگ، میرزا، اسد |
| ملیت | هند |
| محل زندگی | آگره هند |
| محل دفن | نزدیک آرامگاه خواجه نظام‌الدین اولیاء |
| مذهب | شیعه |
| کتاب‌ها | سپد چین، گل رعنا، و.. |
میرزا اسدالله بیگ خان غالب دِهلَوی (۱۲۱۲-۱۲۸۵ق) از شاعران برجسته، سخنوران و نویسندگان شیعی اهل هند. وی علاوه بر زبان اردو به زبان فارسی نیز می‌نوشت و شعر می‌سرود. او در مناقب و فضائل اهل‌بیت(ع) به ویژه امام علی(ع) و امام حسین(ع) شعر سروده است.
بلندترین قصیده دهلوی، ۱۱۲ بیت دارد که در مدح امام حسین(ع) سروده شده و قصیده‌ای ۱۱۰ بیتی نیز در مدح امام علی(ع) دارد. وی همچنین اشعار زیادی به عنوان نوحه و فاتحه در مصائب اهل بیت(ع) سروده است. آثار وی جزو ادبیات وزین و کلاسیک فرهنگ و زبان فارسی محسوب می‌شود و شعرای اردو زبان از سبک و روش وی استفاده نموده اند. مجموعه اشعارش شامل قصیده، غزل، قطعه، نوحه و دیگر اقسام متداول شعر فارسی می‌شود.
سخنرانان و مداحان از اشعار و قصیده‌های وی در محافل و مجالس امامان شیعه استفاده می‌کنند. برخی از آثار وی به زبان فارسی همانند مهر نیمروز، گل رعنا، کلیات فارسی و در زبان اردو شامل دیوان اردو و نادرات غالب است.
معرفی و جایگاه
میرزا اسدالله بیگ خان مشهور به میرزا غالب یا غالِب دِهلَوی است، در هشتم رجب ۱۲۱۲ق در آگره زاده شد.[۱] نیاکان و اجداد او از مرزبان‌زادگان و کشاورزان سمرقند بودند و زبان آنها ترکی بود، که به هندوستان هجرت کردند.[۲] او در آگره و بیشتر در خانه درس خواند. آموزش‌های ملا عبدالصمد موجب شکوفایی نخستین شکوفه‌های فطری دانش و هنر غالب شده بود.[۳]
میرزا غالب را از شاعران و نویسندگان پارسی‌گو و اردونویس شیعی سدهٔ سیزدهم هجری در شبه‌قاره هند معرفی کرده‌اند.[۴] برخی شعرای اردو زبان همانند: وَحٌشت کَلْکَتَوِی، عزیز لَکهنوی، فانی بَدایوانی از سبک و روش اشعار غالب متأثر بوده‌اند و در ترکیب اشعار خود از سبک او بهره برده‌اند.[۵]
اقبال لاهوری درباره غالب شعری به زبان اردو دارد و او را ستوده است. اقبال در این شعر غالب را چنین مورد خطاب قرار داده که وجود تو ذهن انسان روشن کرده که افکار تا چه ارتفاعی می توانند پرواز کنند.[۶] اقبال از بلندی و بلند‌پروازی تخیل غالب متأثر بود.[۷] اشعار غالب دهلوی افکار سیاسی و اجتماعی زمان خود و دورۀ بعدی را تحت تأثیر قرار داده است.[۸] او شاگردانی زیادی داشت[۹] و در ۷۳ سالگی درگذشت.[۱۰]
در هندوستان به سال ۱۹۵۴م فیلمی در مورد زندگی غلب دهلوی ساخته شده است.[۱۱]
اهل بیت(ع)در اشعار غالب دهلوی
میرزا غالب دهلوی شیعه بود[۱۲] و در اشعار خود به شیعه بودنش اشاره کرده است.[۱۳] او قصاید و اشعار زیادی در توحید، مدح پیامبر(ص)، دین اسلام و امامان شیعه سروده است.[۱۴] وی به اهل‌بیت پیامبر(ص) عشق می‌ورزید و اظهار ارادت می‌کرد. به ویژه به حضرت علی(ع) بسیار علاقه‌مند بوده و قصاید متعددی در مدح آن حضرت سرود.[۱۵] او ۷۱ قصیدۀ فارسی دارد. مجموعه ادبیات این قصیده‌ها ۳۹۱۷ بیت است که بلندترین قصیده آن ۱۱۲ بیت و در مدح امام حسین(ع) می‌باشد. یکی از طولانی‌ترین قصیده‌های غالب ۱۱۰ بیت (عددی که به حروف ابجد برابر با نام امام علی(ع) است) دارد.[۱۶] او در مدح رسول خدا(ص)[۱۷] و درباره حضرت امام حسن(ع)،[۱۸] امام حسین(ع)،[۱۹] امام مهدی(عج)[۲۰] و حضرت عباس(ع) شعر سروده است.[۲۱] وی در ماتم و مصائب امامان شیعه با عنوان نوحه و فاتحه اشعار زیادی سروده است.[۲۲] او در مصائب اهل بیت(ع) در واقعه عاشورا این شعر را سروده است.
غالب در منظومه‌ای که در مورد معراج پیامبر اسلام(ص) سروده، تعابیری در یگانگی رسول خدا(ص) و حضرت علی(ع) دارد.[۲۴] در مسئله امامت و ولایت هم بر اساس روش مذهب شیعه امام علی(ع) را خلیفۀ بعد از پیامبر(ص) دانسته است:[۲۵]
سبک شعری
غالب در «چامه» سرودن پیرو سبک «هندی» و مکتب «وقوع» بود و در نوشته‌های خود از واژه‌های فارسی ساده و همچنین واژه‌های «دساتیری» نیز استفاده می‌نمود.[۲۷] بیشتر نوشته‌های غالب ادب و فلسفه و عرفان را تشکیل می‌دهند.[۲۸] او بر اساس روش شاعران قبلی شعر می‌سرود ولی با استفاده از شیوه کلاسیک، شیوه و روش ویژه خود را داشت و به خاطر این ویژگی خاص از شاعران معاصر خود متمایز بود.[۲۹] غالب به تمام قالب‌های شعری، سروده دارد اما غزل را برای بیان عشق، محبت و عواطف انسانی استفاده می‌کرد.[۳۰] کلیات دیوان فارسی غالب دهلوی در امتداد ادب وزین و کلاسیک فرهنگ و زبان فارسی قرار داشته و همچون آثار اقبال لاهوری در بیرونِ مرز سیاسی و جغرافیائی ایران پدیدار گشته است.[۳۱]
دیوان میرزا غالب مجموعه‌ای از غزل، قصیده، قطعه، مثنوی و اقسام دیگر شعر فارسی است.[۳۲] محتوای کلیات غالب (فارسی به این شرح است: عنوان عدد اشعار قطعات ۴۱ ۳۸۶ مثنویات ۵ ۶۵۵ فاتحه ۳ ۷۶نوحه ۳ ۴۰ترکیب بند ۲ ۱۴۶قصیده‌ها ۳۱ ۱۸۶۱غزلیات ۳۰۹ ۳۳۴۹رباعیات ۸۴ ۱۶۸تعداد کل اشعار: ۶۶۸۱هزار.)[۳۳] اشعار غالب در محافل شیعی شبه قاره هند جایگاه خاصی دارد و روضه خوانان، مداحان و سخنرانان از اشعار وی در مجالس و محافل عزاداری استفاده می‌کنند.[۳۴]
ترجمه اشعار غالب به زبان های دیگر
براساس گفته های محققین اشعار ارودی غالب به دیگر زبان ها ترجمه شده است.[۳۵]
ترجمه اشعار غالب به زبان انگلیسی:
- ترجمانیان غالب، این ترجمه را جِیا لال کُول انجام داده است. این کتاب در سال ۱۹۵۷م به چاپ رسید.[۳۶]
- منتخب اشعار غالب با مقدمه، این کتاب را احمد علی به زبان انگلیسی ترجمه کرد و در سال ۱۹۶۹م به چاپ رسید.[۳۷]
- اشعار غالب، این ترجمه توسط مجیب انجام شده است و در سال ۱۹۶۹م به چاپ رسید.[۳۸]
- ترجمه اشعار غالب به انگلیسی،این ترجمه توسط محمد یوسف حسین انجام شده است.[۳۹]
اشعار به زبان بنگالی، اشعار غالب را ابو سعید ایوب، منیر الدین یوسف و راشد فاروقی به زبان بنگالی ترجمه نمودند.[۴۰] همچنین اشعار غالب به زبان های کشمیری[۴۱] ، پنجابی [۴۲] و عربی ترجمه شده است.
آثار
آثار فارسی
کُلیات فارسی، ده هزار بیت شعر دارد.[۴۳] اَبر گُهربار. کلیات نثر فارسی (پنج آهنگ، مهر نیمروز، دستنبو)، قاطع برهان، درفش کاویانی، تاریخ شهریارن تیموری، سبد چین، مآثر غالب، متفرقات غالب، رسالۀ فن بانگ.[۴۴] باغ دو در و نامه‌های فارسی آثار دیگر غالب می‌باشد.[۴۵] دعای صباح، غالب دهلوی دعای صباح را به نظم در آورده است:
آثار اردو
عود هندی، لطائف غیبی، دیوان اردو، منظومه قادر نامه، مکاتیب غالب، نادرات غالب، نادر خطوط غالب، انتخاب غالب و اروی معلی از جمله آثار منظوم اوست.[۴۷] همچنین در مباحثه و گفتگوی‌های ادبی و علمی از وی، آثاری همچون قاطع برهان، نامۀ غالب، تیغ تیز، شمشیر تیز، سؤالات عبدالکریم و لطائف غیبی به جا مانده است.[۴۸] اثر دیگری که از وی به یادگار مانده است گل رعنا است که آمیخته‌ای است از فارسی و اردو.[۴۹]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ج۱، ص۴.
- ↑ محمد اکرم، حیاتِ غالب، ۲۰۰۹م، ص۳۵؛ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ج۱، ص۶.
- ↑ حائری، سومنات خیال، ۱۳۸۱ش، ص۱۱.
- ↑ »دیوان شعرغالب دهلوی«،
- ↑ »جدید اُردو غزل پر غالب کے اثرات قلم بند کریں«، پایگاه آسان اردو
- ↑ چستی، بانگ دِرا، ۱۹۹۱م، ص۴۶۵.
- ↑ »جدید اُردو غزل پر غالب کے اثرات قلم بند کریں«، پایگاه آسان اردو.
- ↑ »جدید اُردو غزل پر غالب کے اثرات قلم بند کریں«، پایگاه آسان اردو.
- ↑ موهانی، تذکرۀ الشعرا، ۱۹۹۹م، ص۷۶۸.
- ↑ محمد اکرم، حیاتِ غالب، ۲۰۰۹، ص۲۳۳.
- ↑ «Mirza Ghalib»، سایت IMDB.
- ↑ کیانی، دیوان غالب دهلوی، ۱۳۷۶ش، مقدمه، ده.
- ↑ محمد اکرم، حیاتِ غالب، ۲۰۰۹م، ص۷۰.
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ج۱، ص۱۷۳۔
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ج۱، ص۱۷۳۔
- ↑ کیانی، سومنات خیال، ۱۳۸۱، ص۱۷۹.
- ↑ کیانی، سومنات خیال، ۱۳۸۱، ص۱۷۹.
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ج۳، ص۱۳۳.
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ج۲، ص۷۵.
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ج۲، ص۷۵
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ج۲، ص۷۵.
- ↑ کیانی، دیوان غالب دهلوی، ۱۳۷۶ش، مقدمه بیست.
- ↑ حائری، دیوان غالب دهلوی، ۱۳۸۱ش، ص194.
- ↑ لکهنوی، کلیات دیوان غالب، مجلس ترقی ادب، ص۱۷۷.
- ↑ حائری، دیوان غالب دهلوی، ۱۳۸۱ش، ص۱۷۷.
- ↑ حائری، دیوان غالب دهلوی، ۱۳۸۱ش، ص۱۷۷.
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ج۱، ص۳۴.
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ص۳۹.
- ↑ محمداکرم، حیاتِ غالب، ۲۰۰۹م، ص۴۳.
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، ج۱، مجلس ترقی ادب، ص۵۶.
- ↑ کیانی، دیوان غالب، ۱۳۸۶ش، مقدمه ده.
- ↑ کیانی، دیوان غالب، ۱۳۸۶ش، مقدمه ده.
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب فارسی، مجلس ترقی ادب، ج۱، ص۱۹.
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب فارسی، ج۱، مجلس ترقی ادب، ص۱۱۲.
- ↑ سرور، غالب کی اردو شاعری، ۱۹۹۷م، ص۶۲۵.
- ↑ سرور، غالب کی اردو شاعری، ۱۹۹۷م، ص۶۲۵.
- ↑ سرور، غالب کی اردو شاعری، ۱۹۹۷م، ص۶۲۸.
- ↑ سرور، غالب کی اردو شاعری، ۱۹۹۷م، ص۶۲۸.
- ↑ سرور، غالب کی اردو شاعری، ۱۹۹۷م، ص۶۲۹.
- ↑ سهسرامی،کلام غالب، ۱۹۵۷م، ۲۴۰-۲۴۵.
- ↑ تَینگ،کلام غالب کی کشمیری ترجمه، ۱۹۵۷م، ص ۶۴۹.
- ↑ شیخ، کلام غالب کی پنجابی ترجمه،۱۹۵۷م، ص ۶۵۵.
- ↑ فاروقی، غالب کی آبیتی، ۲۰۰۴م، ص۸۵.
- ↑ موهانی، تذکرۀ الشعرا، ۱۹۹۹م، ص۴۸۸.
- ↑ حائری، دیوان غالب دهلوی، ۱۳۷۶ش، ص۱۲.
- ↑ لکهنوی، کلیات غالب، مجلس ترقی ادب، ص۴۲۹.
- ↑ موهانی، تذکرۀ الشعرا، ۱۹۹۹م، ص۴۸۸.
- ↑ حائری، دیوان غالب دهلوی، ۱۳۷۶ش، ص۱۲.
- ↑ حائری، دیوان غالب دهلوی، ۱۳۷۶ش، ص۱۲.
منابع
- تصور، تسلیم احمد، سُورج لاهور، لاهور، سورج پبلشنگ بیورو، چاپ اول، ۱۹۹۷م.
- چستی، یوسف سلیم، بانگ دِرا مع شرح، دهلی، اعتقاد دپبلشنگ هاؤس، چاپ اول، ۱۹۹۱م.
- حائری، محمد حسن، سومنات خیال (مقدمه، تصحیح و تحقیق، قصیده‌های فارسی غالب دهلوی، تهران، مؤسسۀ انتشارات امیر کبیر، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- حائری، محمدحسن، مقدمه، تصحیح و تحقیق، دیوان غالب دهلوی، تهران، میراث مکتوب، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.
- حائری، محمدحسن، میخانۀ آرزو، شرح احوال، بررسی آثار و گزیده اشعار غالب دهلوی، تهران، نشر مرکز، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.
- دهلوی، مرزا اسدالله خان، کلیات غالب فارسی، ج۳، ترتیب، سید مرتضی حسین لکهنوی، لاهور، مجلس ترقی ادب، بی‌تا.
- غالب دهلوی، میرزا اسدالله خان، دیوان غالب، کراچی، تاج کمپنی، بی‌تا.
- فاروقی، نثار احمد، غالب کی آبیتی، لاهور، سبک هوم، چاپ دوم، ۲۰۰۴م.
- محمد اکرم، حیاتِ غالب، لاهور، اداره ثقافتِ اسلامیه، ۲۰۰۹م.
- موهانی، حسرت، تذکرۀ الشعرا، ادارۀ یادگارِ غالب، کراچی، ۱۱۹م، چاپ اول.
- »جدید اُردو غزل پر غالب کے اثرات قلم بند کریں«، پایگاه آسان اردو، تاریخ درج مطلب: ۳۰ژوائن ۲۰۲۲م، تاریخ بازدید:۱۲خرداد۱۴۰۲.