فاطمه دختر امام حسن(ع)
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| لقب/کنیه | ام‌عبدالله و ام‌محمد |
| خویشاوندان سرشناس | همسر امام سجاد(ع) و مادر امام باقر(ع) |
| اطلاعات دیگر | |
| فعالیت‌ها | حضور در واقعه کربلا و اسارت |
فاطمه دختر امام حسن (ع)، همسر امام سجاد (ع) و مادر امام باقر (ع) است. او از راویان حدیث است و امام صادق (ع) نسبت به او فرمود که از زنان مؤمنه، پرهیزکار و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد. فاطمه در واقعه کربلا حضور داشت و به اسارت رفت.
امام صادق(ع) دربارهٔ مادربزرگش ام‌عبدالله:
کانَت صِدّیقةً لَم تُدرَک فی آلِ الحَسَنِ امرَأَةٌ مِثلُها.
ترجمه:
ام‌عبدالله چنان شخصیت راستگو و درست‌کرداری بود که در میان خاندان امام حسن (ع) زنی چون او دیده نشده است.
بحارالانوار، ج۴۶، ص۲۱۵؛ اصول کافی، ج۲، ص۴۴۶.
معرفی
فاطمه ام‌عبدالله،[۱] پدرش امام حسن (ع) و مادرش أم اسحاق دختر طلحة بن عبیدالله التیمی است[۲] ام‌محمد،[۳] یا ام عبده[۴] از دیگر کنیه‌های او است. در روایتی، جابر می‌گوید نام مادران ائمه را در صحیفه فاطمه دیده است. در این روایت، او ام‌عبدالله دختر حسن بن علی بن ابی‌طالب را مادر امام باقر (ع) می‌داند.[۵]
او از راویان حدیث است و در منابع روایی، حدیثی از فاطمه بنت الحسن از پدرش امام حسن (ع)، نقل شده است.[۶] امام صادق (ع) نسبت به مقام او فرمود که او از زنان مؤمنه، پرهیزکار و نیکوکار بود و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.[۷] در منابع تاریخی زمان وفات و محل دفن او مشخص نیست.
ازدواج
فاطمه ام‌عبدالله با پسر عموی خود، امام سجاد (ع) ازدواج کرد و این اولین ازدواج یک علوی با علوی دیگر بود.[۸]به نقل ناسخ التواریخ، فاطمه تنها همسری است که به عقد دائمی امام سجاد (ع) درآمد.[۹] ازدواج فاطمه با علی بن الحسین (ع) باعث شد نسل آنان از امام باقر (ع) به بعد، از طرف مادر از امام حسن مجتبی (ع) و از طرف پدر از امام حسین (ع) باشند. این ازدواج سبب شد به امام باقر (ع) لقب هاشمی بین هاشمیین، علوی بین علویَّیْن یا فاطمی بین فاطمیَّیْن بدهند.[۱۰]
ثمره این ازدواج فرزند دیگری به نام عبداللّه بود[۱۱] که به دلیل حُسن جمال و درخشندگی رخسار «باهِر» لقب گرفت.[۱۲] عبدالله از برادرش امام محمد باقر (ع) بزرگتر بود و مُتَولی اوقاف پیغمبر (ص) و امام علی (ع) بود.[۱۳]
حضور در واقعه کربلا
فاطمه بنت الحسن، در واقعه کربلا حضور داشت و همراه باقی‌ماندگان خانواده امام حسین (ع) به اسارت رفت.[۱۴]
پانویس
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق،ج۴۶، ص۲۱۵.
- ↑ شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ۱۴۱۳ق،ج ۲، ص ۲۰.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق،الناشر: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، ج۷۰، ص۲۶۱.
- ↑ امین،اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، ج۸، ص۳۹۰.
- ↑ مجلسی،بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۶، ص۱۹۴.
- ↑ سید ابن طاووس، فلاح السائل و نجاح المسائل، ص ۱۳۸.
- ↑ تواریخ النبی و الآل، الشیخ محمدتقی تستری، ص۹۰.
- ↑ طبری آملی، دلائل الامامة، ص ۲۱۷
- ↑ سپهر، ناسخ التواریخ امام سجاد علیه السلام، ج۸، ص۴۰.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، ج۸، ص۳۹۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق،ج۴۶، ص۲۱۵ ؛ قمی، منتهی الامال، ج۲، ص۱۷۳.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، دارصادر، ج۵، ص۳۲۵؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، ج۱۱، ص۲۸۳.
- ↑ قمی، منتهی الامال، ج۲، ص۱۰۱؛سپهر، ناسخ التواریخ امام سجاد علیه السلام، ج۸، ص۴۰
- ↑ قمی، منتهی الامال، ج۲، ص۱۰۱؛سپهر، ناسخ التواریخ امام سجاد علیه السلام، ج۸، ص۴۰
- ↑ نک: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۷۰، ص۲۶۱.
منابع
- ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، بیروت، دارصادر، بی تا.
- ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، تحقیق علی شیری، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
- امین، محسن، أعیان الشیعة، تحقیق حسن امین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، بی‌تا.
- خوئی، أبو القاسم، معجم رجال الحدیث، مؤسسة الخوئی الإسلامیة.
- طبری آملی، محمد بن جریر، دلائل الامامة، ص ۲۱۷، قم، بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- قمی، عباس، منتهی الآمال، قم، مؤسسه انتشارات هجرت.
- کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه حسن حسن‌زاده آملی، قم، قائم آل محمد، ۱۳۸۷ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار (ع)، تصحیح جمعی از نویسندگان، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- مفید، محمد بن محمد، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، تحقیق موسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم، المؤتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، ۱۳۷۲ ش.