آیه ۳۶ سوره فصلت
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| جزء | ۲۴ |
| اطلاعات محتوایی | |
| درباره | پناه‌بردن به خداوند در زمان وسوسه‌ی شیطان |
| آیات مرتبط | آیه ۲۰۰ سوره اعراف |
آیه ۳۶ سوره فُصّلت دستوری است که هنگام وسوسه شیطان باید به خدا پناه برده و خود را به او سپرد.[۱]
این آیه شبیه به آیه ۲۰۰ سوره اعراف بوده با این تفاوت که در این آیه تنها حرف «هو» در «إِنَّهُ هو سَمِیعٌ عَلِیمٌ» برای تأکید آمده[۲] که در ۲۰۰ اعراف وجود ندارد.[۳] آیه ۲۰۰ اعراف پس از دستور به روی گرداندن از نادانان[۴] آمده و دستور می‌دهد که در مقابل وسوسه شیطان به خدا پناه ببرد.[۵] اما در سوره فصلت ابتدا دستور می‌دهد: «ادْفَعْ بِالَّتی هِی أَحْسَن؛ بدی را با نیکی دفع کن»[۶] همچنین متذکر می‌شود که نادیده گرفتن دشمنی‌ها نیاز به صبر دارد. سپس می‌گوید اگر شیطان تو را وسوسه کرد که با آنان برخورد کنی به خدا پناه ببر.[۷]
برخی مفسران معتقدند این آیه با اینکه خطاب به پیامبر اسلام است[۸] ولی وسوسه‌های شیطان در او راه ندارد؛[۹] زیرا پیامبر، معصوم است.[۱۰] به همین جهت توجیهاتی در ذیل آیه ذکر کرده‌اند.[۱۱] در مقابل برخی معتقدند با این که پیامبر اسلام معصوم است ولی وسوسه‌های شیطان در معصومان نیز وجود دارد[۱۲] اما آنان تسلیم وسوسه شیطان نشده و از راه حق منحرف نمی‌شوند.[۱۳]
کلمه «نزغ» را به معنای وسوسه شیطان دانسته‌اند[۱۴] که انسان را به سوی انجام گناهان می‌کشاند.[۱۵] تعبیر «ینْزَغَنَّکَ» را به جهت اینکه با نون تأکید آمده به معنای حتمی بودن وسوسۀ شیطان دانسته‌اند.[۱۶] همچنین فعل مضارع بودن این تعبیر را نشان‌دهنده دائمی بودن وسوسه شیطان خوانده‌اند.[۱۷] تعبیر «فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ» را به پناه‌بردن به خداوند معنا کرده‌اند.[۱۸] در معنای پناه بردن به خداوند چنین گفته‌اند که تنها با گفتن کلمه «اعوذ باللّه؛ پناه می‌برم به خداوند» نیست، بلکه یک پیوند و ارتباط روحی برقرار کردن و سپردن خود به خداوند است.[۱۹]
خدا در قرآن فرمود هر وقت... دیدید در درون شما وسوسه است که فلان کار (گناه) را انجام بدهید... هر وقت این آژیر خطر را احساس کردید بروید به پناهگاه ﴿فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ﴾ استعاذه یعنی... وارد پناهگاه شدن. خدا هم فرمود من یک پناهگاه دارم همه جایی و همیشگی است. در هم باز است.[۲۰]
﴿وَإِمَّا يَنْزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ٣٦﴾ [فصلت:36]
﴿و اگر دمدمه‌ای از شیطان تو را از جای درآورد پس به خدا پناه ببر که او خود شنوای داناست ٣٦﴾
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۰، ص۲۸۴.
- ↑ صافی، الجدول فی إعراب القرآن، ۱۴۱۸ق، ج۲۴، ص۳۱۱.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۱، ص۴۳۵.
- ↑ سوره اعراف، آیه۱۹۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۷۸۸.
- ↑ سوره فصلت، آیه۳۴.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۱۰، ص۳۴۴.
- ↑ فیض کاشانی، الصافی، ۱۴۱۵ق، ج۴، ص۳۶۱.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۶، ص۶۲.
- ↑ طباطبائی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۳۸۱.
- ↑ طیب، أطیب البیان، ۱۳۷۸ش، ج۱۱، ص۴۳۶.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۵۶.
- ↑ جعفری، کوثر، ۱۳۷۶ش، ج۴، ص۳۰۴.
- ↑ واسطی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۲، ص۶۵.
- ↑ طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۵، ص۱۷.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۵۶.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۵۶.
- ↑ مدنی شیرازی، الطراز الأول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول، ۱۳۸۴ش، ج۶، ص۴۱۷.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۳ش، ج۴، ص۲۵۶.
- ↑ جلسه درس اخلاق (۱۳۹۱/۱۱/۲۶)، سایت آیت‌الله جوادی آملی.
منابع
- جلسه درس اخلاق (۱۳۹۱/۱۱/۲۶)، سایت آیت‌الله جوادی آملی.
- جعفری، یعقوب، کوثر، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۳۷۶ش.
- صافی، محمود بن عبدالرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، دمشق، دارالرشید، مؤسسة الإیمان، ۱۴۱۸ق.
- طباطبائی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۴۱۷ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق: سیداحمد حسینی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چاپ سوم، ۱۳۷۵ش.
- طیب، سید عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، ۱۳۷۸ش.
- فیض کاشانی، ملا محسن، تفسیر الصافی، تهران، الصدر، ۱۴۱۵ق.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، چاپ یازدهم، ۱۳۸۳ش.
- مدنی شیرازی، علی خان بن أحمد، الطراز الاول و الکناز لما علیه من لغة العرب المعول، مشهد، مؤسسة آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث، چاپ اول، ۱۳۸۴ش
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.
- واسطی زبیدی، محب‌الدین سید محمدمرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق و مصحح: علی شیری، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.