زیارت امام حسین(ع)
| نیایش |
|
زیارت امام حسین(ع) حضور در حرم امام حسین(ع)، دادن سلام به امام و قرائت زیارتنامه امام حسین(ع) است.
زیارت امام حسین(ع) از بافضیلت‌ترین اعمال نزد شیعیان است و در جوامع روایی شیعه فضیلت‌ها و ثواب‌های بسیاری برای این کار ذکر شده است؛ ازجمله مباهات خداوند به زائران امام حسین(ع) و دعای پیامبر(ص) و امامان در حق آنان. زیارت امام حسین(ع) را از راه دور نیز می‌توان انجام داد و سلام دادن به او و زیارتنامه خواندن برای کسانی که حضور ندارند نیز مستحب است و ثواب زیارت از نزدیک دارد.
شیخ حرّ عاملی با استناد به روایاتی زیارت امام حسین(ع) را واجب کفایی شمرده است.
آداب بسیاری برای زیارت امام حسین(ع) در روایات ذکر شده است؛ شناخت امام حسین(ع)، غسل، پوشیدن لباس پاکیزه، اجازه‌خواستن از خداوند برای ورود به حرم و خواندن زیارتنامه ازجمله این آداب است. زیارت با پای پیاده، از آداب زیارت امام حسین(ع) است که در روایات شیعه بر آن تأکید شده است. عالمانی چون شیخ مرتضی انصاری و شیخ جعفر کاشف الغطاء به انجام آن در اربعین حسینی پایبند بوده‌اند. امروزه پیادهروی اربعین از آیین‌های مهم شیعیان است و میلیون‌ها نفر در آن شرکت می‌کنند.
در منابع حدیثی شیعه زیارتنامه‌هایی همچون زیارت وارث، زیارت ناحیه مقدسه و زیارت عاشورا برای زیارت امام حسین(ع) نقل شده است. زیارت امام حسین(ع) در روزهایی از جمله عرفه، عاشورا، نیمه شعبان و روزهای ماه رجب بیشتر توصیه شده است.
براساس گزارش منابع تاریخی، اولین کسی که به زیارت امام حسین(ع) رفت، جابر بن عبدالله انصاری بود. برخی خلفای عباسی ازجمله هارون و متوکل تلاش کردند مانع زیارت امام حسین(ع) شوند؛ درمقابل، در دوره حکومت‌های آل بویه، صفویه و قاجاریه اقداماتی برای توسعه و بازسازی حرم امام حسین(ع) انجام شد.
جایگاه و اهمیت
زیارت امام حسین(ع) حاضرشدن در حرم امام حسین(ع)،[۱] و انجام اعمالی مانند سلام‌دادن و قرائت زیارتنامه.[۲] البته گاهی زیارتنامه او را از راه دور هم می‌خوانند.
براساس روایات پرتعدادی از پیامبر(ص)[۳] و امامان شیعه،[۴] از برترین و پرفضیلت‌ترین اعمال، زیارت مزار امام حسین(ع) در کربلا است.[یادداشت ۱]
برخی از فضائل زیارت امام حسین(ع) که در روایات به آنها اشاره شده عبارت‌اند از: معادل ثواب زیارت خداوند در عرش، مباهات خداوند به زائران امام حسین(ع)، هم‌جواری با پیامبر(ص)، امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س)، دعای خیرِ پیامبر و امامان(ع) برای زائر، عاقبت‌به‌خیرشدن، زیادشدن روزی، و طولانی‌شدن عمر زائر.[۵]
در برخی جوامع حدیثی فصل‌هایی با عنوان وجوب زیارت امام حسین(ع) وجود دارد که از جمله آنها کتاب المزار نوشته شیخ مفید است.[۶] شیخ حر عاملی در وسائل الشیعه نیز روایاتی در زمینه وجوب کفایی زیارت امام حسین(ع) ذکر کرده است.[۷]
تاریخچه
در منابع روایی شیعه، گزارش‌هایی درباره احترام به محل شهادت امام حسین(ع)، از دوره‌های پیش از اسلام نقل شده است.[۸] بنابر روایتی، امام علی(ع) به هنگام بازگشت از جنگ صفین، در کربلا حادثه عاشورا را یاد کرد و گریست.[۹]
براساس گزارش‌های تاریخی، اولین کسی که پس از شهادت امام حسین(ع)، در کربلا حضور یافت، جابر بن عبدالله انصاری بود که به‌همراه عطیه عوفی در اربعین شهادت امام از مدینه به کربلا رفت.[۱۰] سید بن طاووس در لهوف معتقد است حضرت زینب(س) و سایر اسرای کربلا نیز در این روز خود را به کربلا رسانده بودند.[۱۱] برخی نیز نخستین زائر را عبیدالله بن حر جعفی می‌دانند.[۱۲]
در عصر امویان، به‌رغم سختگیریهای آنان افرادی به زیارت امام حسین(ع) می‌رفتند.[۱۳] عقبة بن عمرو سهمی، شاعر عرب‌زبان در اواخر قرن اول قمری برای زیارت وارد کربلا شد و مرثیه‌ای در رثای امام حسین(ع) سرود.[۱۴][یادداشت ۲] باوجود سختگیریهای بنی امیه حائر حسینی تخریب نشد، اما برخی خلفای عباسی، از جمله هارون و متوکل، اقداماتی را برای تخریب حرم امام حسین(ع) انجام دادند؛ ازجمله متوکل برای محو اثر قبر و بازداشتن مردم از زیارت، دستور داد زمین حائر را شخم بزنند و بر مقبره آب ببندند.[۱۵] درمقابل در زمان حکومت‌های آل بویه، جلایریان، صفویه و قاجاریه، برای توسعه و بازسازی و تزئین حرم حسینی، اقدامات اساسی و گسترده‌ای صورت گرفت.[۱۶]
ابن بطوطه ( ۷۰۳-۷۷۹ق) [یادداشت ۳]از زیارت مرقد امام حسین(ع) و غذادادن به زوّار در گوشه‌ای از حرم و تشریفات و آداب و رسوم ورود زائران و ادای احترام آنان به حرم سخن گفته است.[۱۷] ابن صباغ (درگذشت ۸۵۵ق) نیز از زیارت گسترده مردم در قرن نهم قمری خبر داده است.[۱۸]
آداب زیارت
در روایات توصیه‌هایی درباره چگونگی زیارت امام حسین(ع) وجود دارد. طبق این روایات شناخت حق امام حسین(ع)، اخلاص، حضور قلب و حزن از آداب باطنی زیارت‌اند و غسل زیارت،[۱۹] پوشیدن پاکیزه‌ترین لباس،[۲۰] استفاده‌نکردن از بوی خوش و زینت،[۲۱][یادداشت ۴] سکوت،[۲۲] همچنین در کتاب کامل الزیارات بابی است با عنوان آنچه همراه داشتنش در راه زیارت امام حسین(ع) مکروه است مانند غذاهای متنوع و شیرینی‌جات و حلواها. بر پایه روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده است با غذاهای متنوع و نیکو به زیارت امام حسین(ع) نروید بلکه ژولیده و غبارآلوده به زیارت او بروید.[۲۳] اجازه خواستن از خداوند، پیامبر(ص) و اهل‌بیت برای ورود به حرم،[۲۴] و همچنین خواندن زیارتنامه‌هایی مانند زیارت جامعه کبیره از آداب ظاهری آن‌اند.[۲۵]
بنابر روایتی از کتاب کامل الزیارات، امام صادق(ع)، به ادای دو رکعت نماز در کنار سر امام حسین(ع) سفارش کرده است که در رکعت اول آن سوره حمد و یس و در رکعت دومش سوره حمد و الرحمن خوانده می‌شود.[۲۶]
زمان‌های خاص زیارت
در روایات شیعه به زیارت امام حسین(ع) در روز عرفه،[۲۷] روز عاشورا،[۲۸] نیمه شعبان،[۲۹] و روزهای ماه رجب،[۳۰] شب و روز عید فطر[۳۱]و زیارت اربعین [۳۲] بیشتر توصیه شده است.
زیارتنامه‌ها
در منابع حدیثی شیعه، زیارت‌نامه‌های بسیاری برای زیارت امام حسین(ع) ذکر شده است.[۳۳] همچنین زیارتنامه‌هایی برای زیارت امام حسین(ع) و یارانش در منابع حدیثی وجود دارد.[۳۴] زیارت وارث،[۳۵] زیارت ناحیه مقدسه،[۳۶] زیارت عاشورا،[۳۷] و زیارت رجبیه،[۳۸] زیارت نیمه شعبان و عید فطر و عید قربان زیارت شب های قدر از جمله این زیارتنامه‌ها هستند. [۳۹]
زیارت با پای پیاده
روایات مختلفی از اهل بیت(ع) درباره زیارت امام حسین(ع) با پای پیاده ذکر شده است.[۴۰]
روایات شیعه، ثواب پياده به زیارت امام حسین(ع) رفتن را آمرزش گناهان دانسته‌اند: از امام صادق(ع) نقل شده كسی که پياده از خانه‌اش به قصد زيارت امام(ع) بيرون آيد، برای هر قدمش، حَسَنه‌ای می‌نویسند.[۴۱] شیخ طوسی در کتاب تهذیب الاحکام آورده که هنگام بازگشت زائر پیاده امام، فرشتهاى از قول خداوند به او می‌گوید؛ عمل خود را دوباره شروع کن که گذشتهات آمرزيده شد.[۴۲]
امروزه پیادهروی اربعین از آیین‌های شیعیان است که هر سال در ایام اربعین حسینی انجام می‌شود. این آیین را که میلیون‌ها نفر در آن شرکت می‌کنند، بزرگ‌ترین راه‌پیمایی یا اجتماع مذهبی سالانه در جهان می‌دانند.[۴۳]
زیارت از راه دور
زیارت امام حسین(ع) از راه دور نیز توصیه شده و مستحب دانسته شده است.[۴۴] در این نوع زیارت، انجام‌دادن غسل زیارت، پوشیدن لباس پاکیزه و همچنین انجام زیارت در جاهایی مانند پشت‌بام یا بیابان مستحب است.[۴۵] همچنین خواندن نماز زیارت، قبل یا بعد از آن، جایز است.[۴۶] بنابر روایتی منسوب به امام صادق(ع)، کسی که در خانه‌اش غسل کند، به بلندی‌ای برود و به امام حسین(ع) سلام کند، گویی آن امام را زیارت کرده است.[۴۷]
پیوند به بیرون
پانویس
- ↑ دیباچه‌ای بر زیارت، ۱۳۹۴ش، ص۹-۱۱؛ کارگر، حقیقت زیارت، ۱۳۹۱ش، ص۷.
- ↑ دیباچه‌ای بر زیارت، ۱۳۹۴ش، ص۹-۱۱؛ کارگر، حقیقت زیارت، ۱۳۹۱ش، ص۷.
- ↑ نگاه کنید به جامع زیارات المعصومین، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۳۶-۳۹.
- ↑ نگاه کنید به جامع زیارات المعصومین، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۳۹-۶۹.
- ↑ نجفی یزدی، اسرار عاشورا، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۱۰۳-۱۰۵.
- ↑ شیخ مفید، المزار، ۱۴۱۳ق، ص۲۶، باب حد وجوبها فی الزمان علی الأغنیاء و الفقراء، ص۲۸.
- ↑ حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱۴، ص۴۴۳-۴۴۵.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۲۴۳-۲۴۴.
- ↑ علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۴، ص۲۵۵-۲۵۶، ح۴.
- ↑ محمدی ریشهری، گزیده شهادتنامه امام حسین، ۱۳۹۰ش، ص۸۳۹.
- ↑ السید بن الطاووس، اللهوف فی قتلی الطفوف، ۱۴۱۷ق، ص۱۱۴.
- ↑ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷ق، ج۴، ص۴۷۰.
- ↑ نگاه کنید به ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۴۲۴ق، ص۲۰۳ـ۲۰۶، ۲۴۲ـ۲۴۵.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، تحقیق: حسن امین، ج۸، ص۱۴۶؛ محمدی ریشهری،دانشنامه امام حسين عليه السلام بر پايه قرآن، حديث و تاریخ، ج۱۰، ص۲۴۳؛ الهادی، «اهمیت و فلسفه زیارت مرقد حسینی»، ص۲۸-۲۹.
- ↑ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۴۷۸-۴۷۹؛ شیخ طوسی، الأمالی، ۱۴۱۴ق، ص۳۲۵ـ۳۲۹.
- ↑ کلیدار، تاریخ کربلا و حایر حسینی، ۱۳۸۹ش، ص۱۸۸.
- ↑ :ابن بطوطه، رحله ابن بطوطة، دارالشرق العربی، ج۱، ص۱۶۸؛ الهادی، «اهمیت و فلسفه زیارت مرقد حسینی»، ص۲۸.
- ↑ الهادی، «اهمیت و فلسفه زیارت مرقد حسینی»، ص۲۸.
- ↑ محمدی ریشهری، دانشنامه امام حسین، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۴۳۵.
- ↑ محمدی ریشهری، دانشنامه امام حسین، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۴۳۵.
- ↑ محمدی ریشهری، دانشنامه امام حسین، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۴۳۵.
- ↑ محمدی ریشهری، دانشنامه امام حسین، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۴۳۶.
- ↑ ابن قولويه قمي، كامل الزيارات، ۱۳۵۶ش، ج۱، ص۱۳۰.
- ↑ محمدی ریشهری، دانشنامه امام حسین، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۴۳۶.
- ↑ محمدی ریشهری، دانشنامه امام حسین، ۱۴۳۰ق، ج۱۰، ص۴۳۷.
- ↑ محمدی ریشهری، دانشنامه امام حسین، ۱۴۳۰ق، ج۱۱، ص۱۶۹.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۴۲۴ق، ص۳۱۶.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۴۲۴ق، ص۳۲۳.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۴۲۴ق، ص۳۳۳.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۴۲۴ق، ص۳۳۸.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات،الناشر مكتبة الصدوق، ص۱۸۸
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۳۲۹.
- ↑ نگاه کنید به: محمدی ریشهری، دانشنامه امام حسین، ۱۴۳۰ق، ج۱۱، ص۲۵۷.
- ↑ نگاه کنید به محمدی ریشهری، دانشنامه امام حسین، ۱۴۳۰ق، ج۱۱، ص۲۸۱.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۴ش، ص۲۱۳.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۴ش، ص۲۱۰.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۴ش، ص۲۰۷.
- ↑ محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۴ش، ص۲۰۶.
- ↑ قمی، شیخ عباس، زیارت امام حسین علیه السلام در شبهای قدر نیمه شعبان وعید فطر و قربان
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید به ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۴۲۴ق، ص۱۳۴؛ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۴۲۴ق، ص۱۸۷؛ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۴۲۴ش، ص۱۳۲.
- ↑ ابن قولويه، كامل الزيارات، ۱۳۵۶ش، ج۱، ص۱۳۳.
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۶، ص۴۳.
- ↑ گزارش روزنامه فرانسوی لوموند از مراسم اربعین در کربلا
- ↑ فرهنگ فقه، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۳۲۹.
- ↑ فرهنگ فقه، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۳۲۹.
- ↑ فرهنگ فقه، ۱۳۸۹ش، ج۴، ص۳۲۹.
- ↑ ابن قولویه، کامل الزیارات، ۱۴۲۴ق، ص۴۸۲.
یادداشت
- ↑ امام صادق(ع): «همانا ایام زیارت زائران حسین بن علی علیه‌السلام از عمرشان محسوب نگشته و جزء حیاتشان به شمار نمی‌آید.» (حر عاملی، تفصیل وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۱۴، ص۴۱۴.)
- ↑ إذَا العَينُ قَرَّت فِي الحَياةِ وَأَنتُمُتَخافونَ فِي الدُّنيا فَأَظلَمَ نورُهامَرَرتُ عَلى قَبرِ الحُسَينِ بِكَربَلافَفاضَ عَلَيهِ مِن دُموعي غَزيرُهافَما زِلتُ أرثيهِ وأَبكي لِشَجوِهِو يُسعِدُ عَيني دَمعُها وزفيرُهاوبَكَيتُ مِن بَعدِ الحُسَينِ عَصائِباأطافَت بِهِ مِن جانِبَيها قُبورُهاسَلامٌ عَلى أهلِ القُبورِ بِكَربَلاو قَلَّ لَها مِنِّي سَلامٌ يَزورُهاسَلامٌ بِآصالِ العَشِيِّ و بِالضُّحىتُؤَدّيهِ نَكباءُ الرِّياحِ ومورُهاولا بَرِحَ الوُفَّادُ زُوَّارُ قَبرِهِيَفوحُ عَلَيهِم مِسكُها وعَبيرُها
آن گاه كه چشم آدمى ، در زندگى روشن شود و شما در دنيا ، هراسانيد که نورِ آن به تاريكى خواهد گراييد.*در كربلا ، به ديدار مرقد حسين عليه السلام رفتم و از ديدگانم ، اشک هاى فراوانى براى او سرازیر شد. *هم‌چنان به خاطر مصیبتش، او را مى ستودم و مى‌گریستم و اشک و ناله، چشمانم را یارى مى‌کرد. * پس از حسین علیه‌السلام ، بر کسانى گریستم که مرقدهایشان ، گِرداگردِ او را فرا گرفته است.* سلام بر صاحبانِ قبرهاى كربلا ـ و اندک است درود من كه به زیارتش مى رود.* سلامى در هنگام غروب و در چاشت که نسیم در هوا ، آن را دَمادَم مى‌رساند.* زائرانِ تازه رسیده قبر او هم‌چنان در معرض وزشِ مُشک و عبیرِ آن بارگاه‌اند.* امین، اعیان الشیعه،تحقیق: حسن امین، ج۸، ص۱۰۶
- ↑ ابوعبدالله محمدبن عبدالله بن محمدبن ابراهیم طَنجی، جهانگرد مشهور مغربی(مراکش)، چهار سفر به شهرهای مختلف در سال‌های ۷۲۵تا ۷۵۴ق. داشته است و سفر به عراق( کربلا) در سال‌های ۷۲۵تا۷۲۹ق. بوده است. دهخدا، لغت نامه، ذیل ابن بطوطه.
- ↑ در روایتی از امام صادق(ع) به نقل مجلسی در بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۸، ص۱۷۴ از کتاب کامل الزیارات ابن قولویه آمده است که زائر به خودش روغن (خوشبو و معطر) نزند وسرمه استفاده نکند(وَ لاتَدَّهِنْ وَ لاتَکتَحِل) ولی در دیگر روایات استفاده از جامه نظیف و نو در زیارت توصیه شده است و در زیارت جابر در روز اربعین به استفاده وی از گیاه خوشبویی به نام سُعد اشاره شده است.
منابع
- ابن بطوطه، رحله ابن بطوطه، طبع دار الشرق العربی، بی تا، بی جا.
- ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تحقیق شیخ جواد قیومی، قم، نشر الفقاهة، ۱۴۲۴ق.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۸م.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، تحقیق: حسن امین، بی جا، بی تا.
- جامع زیارات المعصومین، مؤسسة الامام الهادی (ع)، قم، پیام امام هادی (ع)/اعتماد، ۱۳۸۹ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت لإحیاء التراث، ۱۴۱۶ق/۱۳۷۴ش.
- دیباچه‌ای بر زیارت: پاسخ به شبهات وهابیت از دیدگاه دانشمندان شیعه و اهل سنت، قم، انتشارات پیام امام هادی، ۱۳۹۴ش.
- زارع خورمیزی، محمدرضا، «اربعینهای خونین: نگاهی به برخی از حملات خونین به مراسم اربعین حسینی در دوره معاصر»، در فصلنامه فرهنگ زیارت، ش۱۹ و ۲۰، تابستان و پاییز ۱۳۹۳ش.
- السید ابن طاووس، اللهوف فی قتلی الطفوف، قم، أنوار الهدی، ۱۴۱۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الأمالی، قم، دارالثقافه، ۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المزار، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری، بیروت، دار التراث، ۱۹۶۷م.
- علامه مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمه الاطهار، تصحیح محمدباقر محمودی و دیگران، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- علوی، سید عادل، «فضیلت پیادهروی برای زیارت معصومین»، ترجمه حسین شهرستانی، در فصلنامه فرهنگ زیارت، ش۱۹ و ۲۰، تابستان و پاییز ۱۳۹۳ش.
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، تحقیق و تألیف مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، قم،مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۹ش.
- کارگر، رحیم، حقیقت زیارت، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۱ش.
- کلیدار، عبدالجواد، تاریخ کربلا و حائر حسینی، ترجمه مسلم صاحبی، تهران، مشعر، ۱۳۸۹ش.
- محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، قم، نشر معروف، ۱۳۷۴ش.
- محمدی ریشهری، محمد، دانشنامه امام حسین بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، ترجمه عبدالهادی مسعودی، ج۱۰، قم، دارالحدیث، ۱۴۳۰ق/۱۳۸۸ش.
- محمدی ریشهری، محمد، گزیده شهادتنامه امام حسین بر پایه منابع معتبر، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ۱۳۹۰ش.
- نجفی یزدی، سید محمد، اسرار عاشورا، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۷ش.
- الهادی، جعفر، «اهمیت و فلسفه زیارت مرقد حسینی»، در فصلنامه فرهنگ زیارت، ش۱۹ و ۲۰، تابستان و پاییز ۱۳۹۳ش.
| زیارات خاص |  | |
|---|---|---|
| زیارت جامعه | ||
| مرتبط | ||