روان جاوید در تفسیر قرآن مجید (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | میرزا محمد ثقفی تهرانی |
| تاریخ نگارش | ۱۳۶۰ -۱۳۸۳ق |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| سبک | تربیتی و تحلیلی |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | ۵ جلدی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | برهان |
تفسیر روان جاوید کتابی تفسیری به زبان فارسی و شامل همه آیات قرآن مجید اثر میرزا محمد ثقفی تهرانی (متوفای ۱۳۶۴ش) است. مؤلف، این تفسیر را بر اساس تفسیر صافی تدوین کرده و در آن به مسائل تربیتی و هدایتی، توجه فراوان داشته است.
نویسنده
محمد ثقفی نوری معروف به میرزا محمد ثقفی تهرانی (۱۲۷۳-۱۳۶۴ش)، عالم شیعی قرن چهاردهم هجری شمسی. ثقفی در حوزه علمیه تهران و قم تحصیل و از شیخ عبدالکریم حائری و محمدرضا مسجدشاهی اجازه اجتهاد دریافت کرد. وی پدر همسر امام خمینی است.
| تفسیرهای مهم | |
|---|---|
| شیعی | تفسیر ابو الجارود • تفسیر قمی • کتاب التفسیر (عیاشی) • تفسیر التبیان • تفسیر مجمع البیان • تفسیر الصافی • تفسیر المیزان |
| سنی | تفسیر جامع البيان (طبری) • المحرر الوجیز (ابن عطیه) • تفسیر الجامع لأحكام القرآن (قرطبی) • تفسير القرآن العظيم (ابن كثير) • تفسیر جلالین (سیوطی) |
| گرایش‌های تفسیری | |
| تفسیر تطبیقی • تفسیر علمی • تفسیر عصری • تفسیر تاریخی • تفسیر فلسفی • تفسیر کلامی • تفسیر عرفانی • تفسیر ادبی • تفسیر فقهی | |
| روش‌های تفسیری | |
| تفسیر قرآن به قرآن • تفسیر روایی • تفسیر عقلی • تفسیر اجتهادی | |
| شیوه‌های نگارش تفسیر | |
| تفسیر ترتیبی • تفسیر موضوعی | |
| اصطلاحات علم تفسیر | |
| اسباب نزول • ناسخ و منسوخ • محکم و متشابه • اعجاز قرآن • جری و انطباق • مکی و مدنی | |
زمان نگارش
آغاز تألیف تفسیر روان جاوید، آن‌گونه که مؤلّف در آغاز اشاره کرده، رمضان سال ۱۳۶۰ق بوده و بعد از وقفه‌ای چند ساله، با توصیه و تأکید سید ابوالحسن رفیعی قزوینی سرانجام در شب عید غدیر ۱۳۸۳ق به پایان رسیده است. [۱]عنوان «عاید عید غدیر» در محاسبه حروف ابجد با تاریخ اتمام نگارش برابری می‌کند.[۲]
انگیزه تألیف
مؤلف در خطبه آغازین کتاب می‌گوید که چندی بود قصد داشتم که بقیه عمر خویش را با قرآن مأنوس شوم اما توفیق رفیق نمی‌شد تا اینکه در اواسط ماه رمضان ۱۳۶۰ق موفق شدم و از جهات قرآن، جهتی را در نظر گرفتم که برای آن نازل شده و آن هدایت متقین است و از بین تفاسیر چون تفسیر صافی را یافتم که مطابق با عقل و نقل است مورد نظر قرار داده و به بیان و نقل آن اکتفا و اعتماد نمودم و تا توانستم سعی کردم که مطالب را تَنَزُّل دهم و عبارات را ساده بنویسم که به نفع عموم باشد.[۳]
روش تفسیری
روان جاوید به ابعاد هدایتی و ارشادی توجه فراوان دارد و خواننده را به مسائل معنوی و تربیتی سوق می‌دهد. روش مفسر بدین شکل است که پس ازانتخاب آیه یا آیاتی از قرآن مجید به ترتیبِ مصحف، نخست آیه را ترجمه می‌کند و چنانچه شأن نزولی یا روایتی از طریق اهل بیت نقل شده باشد می‌آورد و آنگاه پیام آیه را شرح و تفسیر می‌دهد... مؤلف این تفسیر را بر اساس تفسیر صافی تدوین کرده است.[۴]
ویژگی‌های تفسیر
آقا میرزا یوسف ایروانی(درگذشت:۱۴۱۱ق)، که عهده‌دار تصحیح و مقابله چاپ نخست کتاب بوده است، در یادداشت خود بر کتاب، نکات ممتاز این تفسیر را می‌گوید. آنچه این بنده در حین اشتغال به تصحیح و مقابله آن کتاب استخراج و ضبط نمودم جمعاً ده مزیت است که بدین قرار است:
- اهتمام به جنبه موعظه قرآن،
- اشتمال بر تحقیقات نو،
- احتوا بر بررسی‌های فقهی،
- اشتمال بر حقایقی که به طرق غیر عادی یافت شده است،
- تطبیق استادانه ظواهر آیات با ظواهر اخبار معارض،
- جمع بین روایات مختلف تفسیری بر پایه روش فقهی و ذوق ادبی،
- ساده‌نویسی در عین داشتن معانی بلند،
- شرح و بیان تفسیر شریف صافی،
- استقلال آیات از نظر تفسیر،
- احتوای کتاب بر مطالب تازه.[۵]
نگاهی به محتوا
آغاز کتاب روایتی از امیرالمؤمنین در توحید صدوق است که الله همان خداوندی است که هر مخلوقی که از همه چیز و همه کس ناامید شده به او پناه می‌برد.[۶] آخرین مطالب کتاب درباره تفسیر خنّاس در سوره ناس است که برخی او را همان شیطانی دانسته‌اند که در دل‌های مردم(هم انسان‌ها و هم جنیان) وسوسه می‌افکند ولی ثقفی خناس را وصف شیاطین انسی و جنّی دانسته یعنی شیاطین و انسان‌هایی که در دل دیگران وسوسه می‌افکنند. ثقفی برای این ادعا به روایتی از امام صادق(ع) در تفسیر قمی استشهاد کرده است. [۷] نویسنده تفسیر روان جاوید پایان کتابش را از باب حُسن اتفاق در شب عید غدیر ۱۳۸۳ هجری قمری گزارش کرده که به حساب ابجد می‌شود «عاید عید غدیر» و به همین مناسبت چند بیت شعر سروده و در مصرع آخرش به آن اشاره کرده است:
سخن بزرگان
سید ابوالحسن رفیعی قزوینی این کتاب را مشتمل بر معارف حقه و مواعظ حسنه و معانی دقیقه و حقایق رقیقه می‌دانسته که از ایجازِ مُخِلّ (خلاصه گویی اخلال آور)و اطنابِ مُمِلّ(زیاده گویی خسته کننده) مُبَرّاست و برای عوام و خواصّ نفع بسیار دارد.[۹]
حسن‌زاده آملی نیز این تفسیر ۵ جلدی را ترجمه تفسیر صافی می‌داند.[۱۰]
چاپ
چاپ این اثر به با اصلاحاتی توسط فرزند مؤلف، علی ثقفی و کمک برادرش حسن ثقفی و با اهتمام نشر برهان انجام یافته است. [۱۱]
پانویس
- ↑ ثقفی تهرانی، روان جاوید،ناشر برهان، ج۵، ص۴۵۸-۴۵۹.
- ↑ روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، ۱۳۷۶ش.
- ↑ ثقفی تهرانی، تفسیر روان جاوید، ناشر برهان، ج۱، ص۲.
- ↑ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۷۰۲.
- ↑ طارمی، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، ناشر برهان، ج۵، بخش ۲، ص۴۸۷.
- ↑ ثقفی، روان جاوید،ناشر برهان، ج۱، بخش۲، ص۳.
- ↑ ثقفی، روان جاوید، ناشر برهان، ج۵،بخش۲، ص۴۵۸.
- ↑ ثقفی، روان جاوید، ناشر برهان،ج۵، بخش۲، ص۴۸۷.
- ↑ طارمی، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، ۱۳۷۶ش.
- ↑ کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ ثقفی، روان جاوید، ناشر برهان، ج۱، بخش۱، ص۵-۶
منابع
- خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان - ناهید، ۱۳۷۷ش.
- طارمی، حسن، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، کتاب ماه دین،اسفند ۱۳۷۶ش، شماره ۴ و ۵.
- ثقفی تهرانی، محمد، تفسیر روان جاوید، تهران، برهان، ۱۳۹۸ق.