روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
او در نیمه قرن ششم وفات نمود. بدنش در صحن [[حمزه بن موسی بن جعفر]](ع) و در جوار حضرت [[عبدالعظیم حسنی]](ع) دفن شده است. | او در نیمه قرن ششم وفات نمود. بدنش در صحن [[حمزه بن موسی بن جعفر]](ع) و در جوار حضرت [[عبدالعظیم حسنی]](ع) دفن شده است. | ||
== معرفی | == معرفی کلی== | ||
این کتاب، اولین تفسیر کامل شیعی فارسی است که همه [[سوره]]های [[قرآن]] را در برمی‌گیرد. به نام کتاب، در خود تفسیر اشاره‌ای نشده و در کتب [[شیخ منتجب الدین رازی]] و [[ابن شهر آشوب]] با نام «روض الجنان و روح الجنان» آمده است.<ref>رازی، فهرست منتجب‌الدین، ۱۳۶۶ ش، ص۴.</ref> <ref>ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۱، ص۱۴.</ref> ابن شهر آشوب در کتاب دیگر خود از این کتاب با عنوان «روح الجنان» یاد می‌کند.<ref>ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۱۷۵.</ref> | این کتاب، اولین تفسیر کامل شیعی فارسی است که همه [[سوره]]های [[قرآن]] را در برمی‌گیرد. به نام کتاب، در خود تفسیر اشاره‌ای نشده و در کتب [[شیخ منتجب الدین رازی]] و [[ابن شهر آشوب]] با نام «روض الجنان و روح الجنان» آمده است.<ref>رازی، فهرست منتجب‌الدین، ۱۳۶۶ ش، ص۴.</ref> <ref>ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۱، ص۱۴.</ref> ابن شهر آشوب در کتاب دیگر خود از این کتاب با عنوان «روح الجنان» یاد می‌کند.<ref>ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۱۷۵.</ref> | ||
{{تفسیر}} | |||
== انگیزه تألیف == | == انگیزه تألیف == | ||
بنا بر آنچه خود مؤلف در مقدمه تفسیر آورده است به پبشنهاد جماعتی از دوستان و بزرگان و اهل علم و تدین مبنی بر تألیف تفسیری مشتمل بر همه موارد، آن را اجابت کرده است. و زبان فارسی را انتخاب کرده، چون طالبان آن بیشتر و فواید آن عام‌تر بود. | بنا بر آنچه خود مؤلف در مقدمه تفسیر آورده است به پبشنهاد جماعتی از دوستان و بزرگان و اهل علم و تدین مبنی بر تألیف تفسیری مشتمل بر همه موارد، آن را اجابت کرده است. و زبان فارسی را انتخاب کرده، چون طالبان آن بیشتر و فواید آن عام‌تر بود. | ||
== سبک نگارش و تنظیم == | |||
== سبک نگارش و تنظیم | |||
مؤلف، پس از ذکر مقدمه‌ای کوتاه و بحثی در معنای تفسیر و [[تأویل]]، به تفسیر آیات سوره‌ها به ترتیب از [[سوره حمد]] تا [[سوره ناس|ناس]] پرداخته و لفظ به لفظ آن را ترجمه کرده است. | مؤلف، پس از ذکر مقدمه‌ای کوتاه و بحثی در معنای تفسیر و [[تأویل]]، به تفسیر آیات سوره‌ها به ترتیب از [[سوره حمد]] تا [[سوره ناس|ناس]] پرداخته و لفظ به لفظ آن را ترجمه کرده است. | ||
سپس به شرح لغات و ابعاد مختلف ادبی، روایی، تاریخی، [[فقه|فقهی]]، کلامی و اخلاقی آیات پرداخته و از اقوال مفسرین، [[صحابه]] و [[تابعان]] هم بدون هیچ اظهار نظری نقل می‌کند. | سپس به شرح لغات و ابعاد مختلف ادبی، روایی، تاریخی، [[فقه|فقهی]]، کلامی و اخلاقی آیات پرداخته و از اقوال مفسرین، [[صحابه]] و [[تابعان]] هم بدون هیچ اظهار نظری نقل می‌کند. | ||
با توجه به رویکرد عقلی و نقلی مفسر در آیات، تفسیر وی در زمره [[تفسیر اجتهادی]] به شمار می‌آید.<ref> | با توجه به رویکرد عقلی و نقلی مفسر در آیات، تفسیر وی در زمره [[تفسیر اجتهادی]] به شمار می‌آید.<ref>مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم‌افزار ابوالفتوح رازی.</ref> | ||
=== تعداد جلدها === | |||
تفسیر ابوالفتوح بر اساس تقسیم‌بندی مؤلف و تصریح برخی مانند [[منتجب الدین رازی]]<ref>رازی، فهرست منتجب‌الدین، ۱۳۶۶ش، ص۴۵.</ref> و [[عبدالجلیل قزوینی]]<ref>قزوینی، نقض، ص۲۱۲.</ref> و اتفاق همه دست‌نویس‌ها، بیست جلد بوده که در چاپ‌های اول تا سوم، این تقسیم‌بندی مراعات نشده است. | |||
== امتیازات و | == امتیازات و ویژگی‌ها == | ||
تفسیر روض الجنان و مؤلف | تفسیر روض الجنان و مؤلف آن، در بیان بسیاری از عالمان و دانشمندان [[شیعه]] ستایش شده و با تعابیر والایی از وی یاد کردهاند.<ref>شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ص۴۸۹.</ref> <ref>مدرس، روضات الجنات، ج ۲، ص۳۱۴.</ref> <ref>نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، ۱۴۱۵ ق، ج ۳، ص۷۲.</ref> <ref>امین، اعیان الشیعه، ج ۶، ص۱۲۵.</ref> برخی از محققان، ویژگی‌های دیگری برای تفسیر ابوالفتوح رازی بیان کردهاند. | ||
* توجه به تناسب واژه‌ها برای فهم بهتر آیات. | * توجه به تناسب واژه‌ها برای فهم بهتر آیات. | ||
* تبیین جایگاه [[اهل بیت]](ع) خصوصا [[امام علی]](ع) از زبان مخالفان. | * تبیین جایگاه [[اهل بیت]](ع) خصوصا [[امام علی]](ع) از زبان مخالفان. | ||
* | * بهره‌گیری از اشعار فارسی در توضیح آیات قرآنی. | ||
* دفاع از مکتب کلامی و فقهی [[تشیع]] با دلایل عقلی و نقلی.<ref> | * دفاع از مکتب کلامی و فقهی [[تشیع]] با دلایل عقلی و نقلی.<ref>پاک‌نیا، آشنایی با منابع تفسیری شیعه، ۱۳۸۹ش.</ref> | ||
== | == نسخه‌ها == | ||
# چاپ پنج جلدی با کوشش چند تن از فضلا از جمله ملک الشعرا صبوری در ۱۳۰۷ و | تاکنون ۵۳ نسخه ناقص و کامل از این تفسیر در کتاب‌خانه‌های [[ایران]] و دیگر کشورها شناسایی شده است.<ref>روض‌الجنان، ج۱، مقدمه یاحقی و ناصح، ص۷۶ـ۸۱.</ref> | ||
=== چاپ‌ها === | |||
# چاپ پنج جلدی با کوشش چند تن از فضلا از جمله ملک الشعرا صبوری در ۱۳۰۷ و ۱۳۰۹ش که دو مجلد آن در ۱۳۲۳ش به فرمان [[مظفرالدین شاه]] و سه جلد باقی مانده در ۱۳۱۳ـ ۱۳۱۵ش به دستور [[علی اصغر حکمت]] -وزیر معارف وقت- به چاپ رسید. | |||
# چاپ ده جلدی در ۱۳۲۰ش با تصحیح و حواشی [[مهدی الهی قمشه ای|مهدی الهی قمشه‌ای]]. | # چاپ ده جلدی در ۱۳۲۰ش با تصحیح و حواشی [[مهدی الهی قمشه ای|مهدی الهی قمشه‌ای]]. | ||
# چاپ سیزده جلدی در ۱۳۸۲ با تصحیح و حواشی میرزا [[ابوالحسن شعرانی]] با نام روح الجَنان و روح الجِنان. | # چاپ سیزده جلدی در ۱۳۸۲ با تصحیح و حواشی میرزا [[ابوالحسن شعرانی]] با نام روح الجَنان و روح الجِنان. | ||
# چاپ بیست جلدی با تصحیح و مقابله با ۳۸ نسخۀ کهن و ذکر نسخه بدل‌ها و با مقدمه‌ای مبسوط به کوشش و تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح در سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۶ش از سوی بنیاد پژوهشهای اسلامی | # چاپ بیست جلدی با تصحیح و مقابله با ۳۸ نسخۀ کهن و ذکر نسخه بدل‌ها و با مقدمه‌ای مبسوط به کوشش و تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح در سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۶ش از سوی [[بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی]]. | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
*[[حسین بن علی ابوالفتوح رازی]] | *[[حسین بن علی ابوالفتوح رازی]] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس|2}} | {{پانویس|2}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{ستون-شروع}} | {{ستون-شروع}} | ||
* رازی، منتجب الدین، فهرست منتجب الدین، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۳۶۶ ش. | * رازی، منتجب الدین، فهرست منتجب الدین، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۳۶۶ ش. | ||
* مازندرانی، ابن شهرآشوب، | * مازندرانی، ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی طالب، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۷۶ ق. | ||
* | * مازندرانی ابن شهرآشوب، معالم العلماء، قم. | ||
* شوشتری، نورالله، مجالس المومنین، تهران، اسلامیه، ۱۳۷۷ ش. | * شوشتری، نورالله، مجالس المومنین، تهران، اسلامیه، ۱۳۷۷ ش. | ||
* | * خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان. | ||
* نوری، میرزا حسین، خاتمة المستدرک، قم، آل البیت، ۱۴۱۵ ق. | * نوری، میرزا حسین، خاتمة المستدرک، قم، آل البیت، ۱۴۱۵ ق. | ||
* | * پاک‌نیا تبریزی ، عبدالکریم، آشنایی با منابع معتبر شیعه: روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، نشریه مبلغان، اردیبهشت و خرداد ۱۳۸۹ شماره ۱۲۸. | ||
* [ | * [امین عاملی، سیدمحسن، [[اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف. | ||
* رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القران، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی. | * رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القران، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی. | ||
* قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض. | * قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض. | ||
نسخهٔ ۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۴۱
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | ابوالفتوح رازی (متوفای ۵۵۶ ق) |
| موضوع | تفسیر قرآن |
| سبک | کلام |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | ۲۰ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی |
رَوضُ الجِنان و رَوحُ الجَنان فی تفسیر القرآن کتاب تفسیری به زبان فارسی اثر ابوالفتوح رازی متوفای ۵۵۶ق از متکلمان و محدثان امامیه در قرن ششم هجری قمری. این تفسیر، شامل کل قرآن بوده و ابعاد مختلف آیات مورد بررسی قرار گرفته است. این کتاب که معروف‌ترین اثر ابوالفتوح رازی است، یکی از مصادر کهن تفسیری شیعه برای مفسران پس از خود به شمار می‌رود.
درباره مؤلف
جمال‌الدین حسین بن علی بن محمد خزاعی نیشابوری رازی (حدود۴۷۰-۵۵۲ یا ۵۵۶ق.) مشهور به ابوالفتوح رازی از مفسران و محدثان بزرگ شیعه در قرن ششم هجری قمری و صاحب تفسیر فارسی روض الجنان و روح الجنان است. نسب وی به قبیله خزاعه می‌رسد و جد اعلای او، نافع بن بدیل بن ورقاء خزاعی صحابی پیامبر(ص) است. ابوالفتوح از شاگردان زمخشری و از اساتید ابن شهر آشوب و ابن حمزه طوسی بود.
او در نیمه قرن ششم وفات نمود. بدنش در صحن حمزه بن موسی بن جعفر(ع) و در جوار حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) دفن شده است.
معرفی کلی
این کتاب، اولین تفسیر کامل شیعی فارسی است که همه سوره‌های قرآن را در برمی‌گیرد. به نام کتاب، در خود تفسیر اشاره‌ای نشده و در کتب شیخ منتجب الدین رازی و ابن شهر آشوب با نام «روض الجنان و روح الجنان» آمده است.[۱] [۲] ابن شهر آشوب در کتاب دیگر خود از این کتاب با عنوان «روح الجنان» یاد می‌کند.[۳]
| تفسیرهای مهم | |
|---|---|
| شیعی | تفسیر ابو الجارود • تفسیر قمی • کتاب التفسیر (عیاشی) • تفسیر التبیان • تفسیر مجمع البیان • تفسیر الصافی • تفسیر المیزان |
| سنی | تفسیر جامع البيان (طبری) • المحرر الوجیز (ابن عطیه) • تفسیر الجامع لأحكام القرآن (قرطبی) • تفسير القرآن العظيم (ابن كثير) • تفسیر جلالین (سیوطی) |
| گرایش‌های تفسیری | |
| تفسیر تطبیقی • تفسیر علمی • تفسیر عصری • تفسیر تاریخی • تفسیر فلسفی • تفسیر کلامی • تفسیر عرفانی • تفسیر ادبی • تفسیر فقهی | |
| روش‌های تفسیری | |
| تفسیر قرآن به قرآن • تفسیر روایی • تفسیر عقلی • تفسیر اجتهادی | |
| شیوه‌های نگارش تفسیر | |
| تفسیر ترتیبی • تفسیر موضوعی | |
| اصطلاحات علم تفسیر | |
| اسباب نزول • ناسخ و منسوخ • محکم و متشابه • اعجاز قرآن • جری و انطباق • مکی و مدنی | |
انگیزه تألیف
بنا بر آنچه خود مؤلف در مقدمه تفسیر آورده است به پبشنهاد جماعتی از دوستان و بزرگان و اهل علم و تدین مبنی بر تألیف تفسیری مشتمل بر همه موارد، آن را اجابت کرده است. و زبان فارسی را انتخاب کرده، چون طالبان آن بیشتر و فواید آن عام‌تر بود.
سبک نگارش و تنظیم
مؤلف، پس از ذکر مقدمه‌ای کوتاه و بحثی در معنای تفسیر و تأویل، به تفسیر آیات سوره‌ها به ترتیب از سوره حمد تا ناس پرداخته و لفظ به لفظ آن را ترجمه کرده است.
سپس به شرح لغات و ابعاد مختلف ادبی، روایی، تاریخی، فقهی، کلامی و اخلاقی آیات پرداخته و از اقوال مفسرین، صحابه و تابعان هم بدون هیچ اظهار نظری نقل می‌کند.
با توجه به رویکرد عقلی و نقلی مفسر در آیات، تفسیر وی در زمره تفسیر اجتهادی به شمار می‌آید.[۴]
تعداد جلدها
تفسیر ابوالفتوح بر اساس تقسیم‌بندی مؤلف و تصریح برخی مانند منتجب الدین رازی[۵] و عبدالجلیل قزوینی[۶] و اتفاق همه دست‌نویس‌ها، بیست جلد بوده که در چاپ‌های اول تا سوم، این تقسیم‌بندی مراعات نشده است.
امتیازات و ویژگی‌ها
تفسیر روض الجنان و مؤلف آن، در بیان بسیاری از عالمان و دانشمندان شیعه ستایش شده و با تعابیر والایی از وی یاد کردهاند.[۷] [۸] [۹] [۱۰] برخی از محققان، ویژگی‌های دیگری برای تفسیر ابوالفتوح رازی بیان کردهاند.
- توجه به تناسب واژه‌ها برای فهم بهتر آیات.
- تبیین جایگاه اهل بیت(ع) خصوصا امام علی(ع) از زبان مخالفان.
- بهره‌گیری از اشعار فارسی در توضیح آیات قرآنی.
- دفاع از مکتب کلامی و فقهی تشیع با دلایل عقلی و نقلی.[۱۱]
نسخه‌ها
تاکنون ۵۳ نسخه ناقص و کامل از این تفسیر در کتاب‌خانه‌های ایران و دیگر کشورها شناسایی شده است.[۱۲]
چاپ‌ها
- چاپ پنج جلدی با کوشش چند تن از فضلا از جمله ملک الشعرا صبوری در ۱۳۰۷ و ۱۳۰۹ش که دو مجلد آن در ۱۳۲۳ش به فرمان مظفرالدین شاه و سه جلد باقی مانده در ۱۳۱۳ـ ۱۳۱۵ش به دستور علی اصغر حکمت -وزیر معارف وقت- به چاپ رسید.
- چاپ ده جلدی در ۱۳۲۰ش با تصحیح و حواشی مهدی الهی قمشه‌ای.
- چاپ سیزده جلدی در ۱۳۸۲ با تصحیح و حواشی میرزا ابوالحسن شعرانی با نام روح الجَنان و روح الجِنان.
- چاپ بیست جلدی با تصحیح و مقابله با ۳۸ نسخۀ کهن و ذکر نسخه بدل‌ها و با مقدمه‌ای مبسوط به کوشش و تصحیح محمدجعفر یاحقی و محمدمهدی ناصح در سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۶ش از سوی بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ رازی، فهرست منتجب‌الدین، ۱۳۶۶ ش، ص۴.
- ↑ ابن شهرآشوب، المناقب، ج ۱، ص۱۴.
- ↑ ابن شهرآشوب، معالم العلماء، ص۱۷۵.
- ↑ مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم‌افزار ابوالفتوح رازی.
- ↑ رازی، فهرست منتجب‌الدین، ۱۳۶۶ش، ص۴۵.
- ↑ قزوینی، نقض، ص۲۱۲.
- ↑ شوشتری، مجالس المؤمنین، ۱۳۷۷ش، ص۴۸۹.
- ↑ مدرس، روضات الجنات، ج ۲، ص۳۱۴.
- ↑ نوری، خاتمه مستدرک الوسائل، ۱۴۱۵ ق، ج ۳، ص۷۲.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج ۶، ص۱۲۵.
- ↑ پاک‌نیا، آشنایی با منابع تفسیری شیعه، ۱۳۸۹ش.
- ↑ روض‌الجنان، ج۱، مقدمه یاحقی و ناصح، ص۷۶ـ۸۱.
منابع
- رازی، منتجب الدین، فهرست منتجب الدین، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، ۱۳۶۶ ش.
- مازندرانی، ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی طالب، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۷۶ ق.
- مازندرانی ابن شهرآشوب، معالم العلماء، قم.
- شوشتری، نورالله، مجالس المومنین، تهران، اسلامیه، ۱۳۷۷ ش.
- خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان.
- نوری، میرزا حسین، خاتمة المستدرک، قم، آل البیت، ۱۴۱۵ ق.
- پاک‌نیا تبریزی ، عبدالکریم، آشنایی با منابع معتبر شیعه: روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، نشریه مبلغان، اردیبهشت و خرداد ۱۳۸۹ شماره ۱۲۸.
- [امین عاملی، سیدمحسن، [[اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف.
- رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القران، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
- قزوینی رازی، عبدالجلیل، النقض.
پیوند به بیرون
- آشنایی با منابع معتبر شیعه: روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن
- نگاهی به ترجمه ابوالفتوح رازی در تفسیر روض الجنان
- گلگشتی در تفسیر روض الجنان
- ویژگی‌ها و منهج تفسیری روض الجنان
- چند ویژگی زبانی روض الجنان
- معیارهای نقد دیدگاه‌ها مفسران در روض الجنان
- روض الجنان واسباب نزول
- دست نویس‌های روض الجنان وروح الجنان