ابن‌شهرآشوب: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکت‌ها) |
ویکی سازی |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| سرشناسی = | | سرشناسی =[[مجتهد|فقیه]]، مفسّر و [[محدث|محدّث]] شیعه | ||
| نام کامل =محمد بن علی بن شهرآشوب سَرَوی مازندرانی | | نام کامل =محمد بن علی بن شهرآشوب سَرَوی مازندرانی | ||
| لقب = | | لقب = | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
| تاریخ شهادت = | | تاریخ شهادت = | ||
| محل شهادت = | | محل شهادت = | ||
| محل دفن = حلب، کوه جوشن در نزدیکی مشهد السقط | | محل دفن = حلب، کوه جوشن در نزدیکی [[مشهد السقط]] | ||
| خویشاوندان سرشناس = | | خویشاوندان سرشناس = | ||
| استادان =[[محمد بن حسن فتال نیشابوری|فتال نیشابوری]] • [[فضل بن حسن طبرسی]] • [[احمد بن علی طبرسی]] • [[ابوالفتوح رازی]] | | استادان =[[محمد بن حسن فتال نیشابوری|فتال نیشابوری]] • [[فضل بن حسن طبرسی]] • [[احمد بن علی طبرسی]] • [[ابوالفتوح رازی]] | ||
| شاگردان = [[یحیی بن بطریق]] • [[حمزة بن علی بن زهره حلبی|ابن‌زهره]] | | شاگردان = [[یحیی بن بطریق]] • [[حمزة بن علی بن زهره حلبی|ابن‌زهره]] | ||
| محل تحصیل = | | محل تحصیل = | ||
| اجازه روایت از = | | اجازه روایت از = | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
| اجازه روایت به = | | اجازه روایت به = | ||
| اجازه اجتهاد به = | | اجازه اجتهاد به = | ||
| تالیفات = [[متشابه القرآن و مختلفه (کتاب)|متشابه القرآن و مختلفه]] • [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|مناقب آل ابی‌طالب]] • [[معالم العلماء (کتاب)|معالم العلماء]] | | تالیفات = [[متشابه القرآن و مختلفه (کتاب)|متشابه القرآن و مختلفه]] • [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|مناقب آل ابی‌طالب]] • [[معالم العلماء (کتاب)|معالم العلماء]] | ||
| سایر = | | سایر = | ||
| سیاسی = | | سیاسی = | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| وبگاه رسمی = | | وبگاه رسمی = | ||
}} | }} | ||
'''محمد بن علی بن شهرآشوب سَرَوی مازندرانی''' ([[۴۸۸ق]]-[[۵۸۸ق]]) معروف به '''ابن‌شهرآشوب'''، [[مجتهد|فقیه]]، [[تفسیر قرآن|مفسّر]] و [[حدیث|محدّث]] [[شیعه]] در [[ | '''محمد بن علی بن شهرآشوب سَرَوی مازندرانی''' ([[۴۸۸ق]]-[[۵۸۸ق]]) معروف به '''ابن‌شهرآشوب'''، [[مجتهد|فقیه]]، [[تفسیر قرآن|مفسّر]] و [[حدیث|محدّث]] [[شیعه]] در قرن ششم [[هجری قمری]] و نویسنده کتاب‌هایی همچون [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|مناقب آل‌ابیطالب]] و [[معالم العلماء (کتاب)|معالم العلماء]] می‌باشد. شیخ حر عاملی ایشان را جامع همه‌ی خوبی‌ها در علم، ادب، ثقه، رجال، حدیث و شعر معرفی می‌کند. و برخی هم فخر شیعه دانسته‌اند. حتی علمای اهل سنت هم او را سرآمد در علم قرآن، حدیث، اصول و لغت می‌دانند. | ||
عده ای او را اهل [[ساری]] و محل ولادتش را [[مازندرانی (ابهام‌زدایی)|مازندران]] و یا [[بغداد]] دانسته‌اند. او پس از درگیری با حکمران مازندران راهی بغداد شد وی پس از مدتی اقامت، در سال ۵۶۷ هجری قمری به [[حله (شهر)|حِلّه]] رفت و در آنجا به تدریس مشغول شد و سرانجام در سال ۵۷۳ قمری راهی [[حلب]] شد وتا آخر عمر در آنجا ماند. | عده ای او را اهل [[ساری]] و محل ولادتش را [[مازندرانی (ابهام‌زدایی)|مازندران]] و یا [[بغداد]] دانسته‌اند. او پس از درگیری با حکمران مازندران راهی بغداد شد وی پس از مدتی اقامت، در سال ۵۶۷ هجری قمری به [[حله (شهر)|حِلّه]] رفت و در آنجا به تدریس مشغول شد و سرانجام در سال ۵۷۳ قمری راهی [[حلب]] شد وتا آخر عمر در آنجا ماند. | ||
او پیش استادانی همچون [[فضل بن حسن طبرسی|شیخ طبرسی]]، [[قطب‌الدین | او پیش استادانی همچون [[فضل بن حسن طبرسی|شیخ طبرسی]]، [[قطب‌الدین راوندی]]، [[ابوالحسن علی بیهقی]] و دیگر اساتید کسب علم کرد و شاگردانی از جمله؛ [[حمزة بن علی بن زهره حلبی|ابن زهره]]، [[علی بن شعره حِلّی]] و [[یحیی بن علی حَلَبی]] و دیگر شاگردانی را تربیت کرد. وبه گفته برخی از محققین، وی سرانجام در سال ۵۸۸ قمری در شهر حلب در گذشت و در بالای کوه جبل جوشن به خاک سپرده شد. | ||
== ولادت و نسب == | == ولادت و نسب == | ||
ابن‌شهرآشوب در سال ۴۸۸ق و بنا بر قولی در سال ۴۸۹ق به دنیا آمد.<ref>مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۵۸.</ref> عده‌ای وی را اصالتاً اهل ساری<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۱۸.</ref> دانسته و گفته‌اند ولادت وی در مازندران بوده است، <ref>صدر حاج سيدجوادی، دائرة المعارف تشیّع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۳۷. </ref> اما برخی قائل به ولادت وی در [[بغداد]] شده‌اند.<ref>ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، ۱۳۸۰ق، ص۳.</ref> | ابن‌شهرآشوب در سال ۴۸۸ق و بنا بر قولی در سال ۴۸۹ق به دنیا آمد.<ref>مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۵۸.</ref> عده‌ای وی را اصالتاً اهل ساری<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۱۸.</ref> دانسته و گفته‌اند ولادت وی در مازندران بوده است، <ref>صدر حاج سيدجوادی، دائرة المعارف تشیّع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۳۷. </ref> اما برخی قائل به ولادت وی در [[بغداد]] شده‌اند.<ref>ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، ۱۳۸۰ق، ص۳.</ref> | ||
[[ | [[آقابزرگ تهرانی]] در کتاب [[مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال (کتاب)|مصفی المقال فی علم الرجال]]، جد او را شيخ شهرآشوب بن كياكی، از مردم ساری و از شاگردان نامی و ممتاز [[شیخ طوسی]] معرفی کرده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، مصفی المقال فی علم الرجال، ۱۴۰۸ق، ص۴۱۵.</ref> پدرش شيخ علی فرزند شيخ شهرآشوب نيز از فقيهان و محدثان فاضل و از دانشمندان [[شیعه]] معرفی شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۰۱؛ مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۵۹.</ref> | ||
== سفرها == | == سفرها == | ||
وی به دنبال درگیری با حکمران مازندران، راهی [[بغداد]] شد<ref>موسوی بجنوردی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۹۰.</ref> و در آنجا به وعظ و تدریس مشغول شد و چنان مقبولیت یافت که خلیفه وقت به وی خلعت پوشاند.<ref>مدرس، ریحانه الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۵۹.</ref> وی پس از مدتی اقامت در بغداد، در سال ۵۶۷ق به [[حله (شهر)|حله]] رفت و در آنجا به تدریس پرداخت.<ref>هلالی، كتاب سليم بن قيس الهلالی، ۱۴۰۵ق، ص۶۳.</ref> در این سفر [[ | وی به دنبال درگیری با حکمران مازندران، راهی [[بغداد]] شد<ref>موسوی بجنوردی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۹۰.</ref> و در آنجا به وعظ و تدریس مشغول شد و چنان مقبولیت یافت که خلیفه وقت به وی خلعت پوشاند.<ref>مدرس، ریحانه الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۵۹.</ref> وی پس از مدتی اقامت در بغداد، در سال ۵۶۷ق به [[حله (شهر)|حله]] رفت و در آنجا به تدریس پرداخت.<ref>هلالی، كتاب سليم بن قيس الهلالی، ۱۴۰۵ق، ص۶۳.</ref> در این سفر [[ابن‌ادریس حلی]] و [[یحیی بن بطریق|ابن‌بطریق]] از وی روایت شنیدند. <ref>آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۱۷۵.</ref> | ||
ابن‌شهرآشوب در سال ۵۷۳ق به [[حلب]] رفت که در آن زمان پایگاه [[خاندان حمدانیان|حمدانیان]] و پناهگاه شیعیان بود. وی تا آخر عمر در حلب ماند.<ref>ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، ۱۳۸۰ق، ص۷.</ref> | ابن‌شهرآشوب در سال ۵۷۳ق به [[حلب]] رفت که در آن زمان پایگاه [[خاندان حمدانیان|حمدانیان]] و پناهگاه شیعیان بود. وی تا آخر عمر در حلب ماند.<ref>ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، ۱۳۸۰ق، ص۷.</ref> | ||
| خط ۵۸: | خط ۵۸: | ||
* [[عبدالجلیل قزوینی رازی]] صاحب کتاب [[النقض (کتاب)|النقض]] | * [[عبدالجلیل قزوینی رازی]] صاحب کتاب [[النقض (کتاب)|النقض]] | ||
* [[ابوالفتح آمدی]] | * [[ابوالفتح آمدی]] | ||
* [[قطب‌الدین | * [[قطب‌الدین راوندی]] صاحب کتاب [[الخرائج و الجرائح (کتاب)|الخرائج و الجرائح]] | ||
* [[جارالله زمخشری]] صاحب تفسیر [[کشاف]] | * [[جارالله زمخشری]] صاحب تفسیر [[کشاف]] | ||
* ابوالحسن علی بیهقی معروف به [[ابن‌فندق]].<ref>قمی، فوائد الرضویة، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۷۱۲.</ref> | * ابوالحسن علی بیهقی معروف به [[ابن‌فندق]].<ref>قمی، فوائد الرضویة، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۷۱۲.</ref> | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
[[پرونده:قبرستان جبل الجوشن.jpg|بندانگشتی|عکسی قدیمی از جبل الجوشن محل به خاک سپردن ابن‌شهرآشوب در [[حلب]] - سال ۱۹۶۲م]] | [[پرونده:قبرستان جبل الجوشن.jpg|بندانگشتی|عکسی قدیمی از جبل الجوشن محل به خاک سپردن ابن‌شهرآشوب در [[حلب]] - سال ۱۹۶۲م]] | ||
ابن‌شهرآشوب در شب [[جمعه (روز)|جمعه]] [[۲۲ شعبان]] سال ۵۸۸ق در شهر [[حلب]] درگذشت و در بالای کوه معروف به جَبَل جوشن به خاک سپرده شد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۸۲.</ref> از دیدگاه شیعیان حلب این مکان مدفن ''محسن السقط فرزند [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۸۶.</ref> و به [[مشهد السقط | ابن‌شهرآشوب در شب [[جمعه (روز)|جمعه]] [[۲۲ شعبان]] سال ۵۸۸ق در شهر [[حلب]] درگذشت و در بالای کوه معروف به جَبَل جوشن به خاک سپرده شد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۸۲.</ref> از دیدگاه شیعیان حلب این مکان مدفن ''محسن السقط فرزند [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] است.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۸۶.</ref> و به [[مشهد السقط]] شناخته می‌شود.<ref>ابن‌شداد، الاعلاق الخطيره فى ذكر امراء الشام والجزيره، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۴۸.</ref> | ||
بقعه‌ای در شهر بابل بنام ملا محمد بن شهرآشوب شهرت دارد که تشابه اسمی با ابن‌شهرآشوب دارد. دقیقا معلوم نیست بقعه ملامحمد بن شهر آشوب به چه کسی تعلق دارد و این بقعه مدفن چه شخص یا فردی است. دکتر منوچهر ستوده در کتاب «از آستارا تا استارآباد» (جلد چهارم) در این مورد آورده است: | بقعه‌ای در شهر بابل بنام ملا محمد بن شهرآشوب شهرت دارد که تشابه اسمی با ابن‌شهرآشوب دارد. دقیقا معلوم نیست [[بقعه]] ملامحمد بن شهر آشوب به چه کسی تعلق دارد و این بقعه مدفن چه شخص یا فردی است. دکتر منوچهر ستوده در کتاب «از آستارا تا استارآباد» (جلد چهارم) در این مورد آورده است: | ||
::«مسلما این مقبره مرقد شیخ رشیدالدین ابوجعفر محمدبن علی بن شهر آشوب السروی نیست که از فحول و علما قرن ششم و اهل ساری بوده و در زمان المتقی (۵۵۵ – ۵۳۰) در بغداد بر منبر می‌رفت، زیرا وی به حلب مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا بود و در شعبان سال ۵۷۹ رخت به سرای باقی کشید و همانجا در دامنه کوه جوشن در مشهد محسن السقط بن حسین بن علی به خاک سپرده شد.» | ::«مسلما این مقبره مرقد شیخ رشیدالدین ابوجعفر محمدبن علی بن شهر آشوب السروی نیست که از فحول و علما قرن ششم و اهل ساری بوده و در زمان المتقی (۵۵۵ – ۵۳۰) در [[بغداد]] بر منبر می‌رفت، زیرا وی به [[حلب]] مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا بود و در [[شعبان]] سال ۵۷۹ رخت به سرای باقی کشید و همانجا در دامنه کوه جوشن در مشهد محسن السقط بن حسین بن علی به خاک سپرده شد.» | ||
شاید این مقبره مرقد پدر او باشد که [[امام علی علیه‌السلام|علی]] نام داشت و پسر شهر آشوب بود، یا شخص دیگری از مردان این خاندان است که معروف به شهر آشوب یا ابن شهرآشوب بوده‌اند.<ref>[http://rasekhoon.net/article/show/900139 بررسی رابطۀ ملامحمد بن شهرآشوب بابلی با ابن‌شهرآشوب ساروی.]</ref> | شاید این مقبره مرقد پدر او باشد که [[امام علی علیه‌السلام|علی]] نام داشت و پسر شهر آشوب بود، یا شخص دیگری از مردان این خاندان است که معروف به شهر آشوب یا ابن شهرآشوب بوده‌اند.<ref>[http://rasekhoon.net/article/show/900139 بررسی رابطۀ ملامحمد بن شهرآشوب بابلی با ابن‌شهرآشوب ساروی.]</ref> | ||
== در بیان عالمان و بزرگان == | == در بیان عالمان و بزرگان == | ||
[[شیخ حر عاملی]]، ابن‌شهرآشوب را، فردی عالم، فاضل، | [[شیخ حر عاملی]]، ابن‌شهرآشوب را، فردی عالم، فاضل، [[ثقه]]، [[حدیث|محدث]]، عالم به [[علم رجال]] و روایات، ادیب، شاعر و جامع همه خوبی‌ها معرفی می‌کند.<ref>حر عاملی، امل الآمل، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۲۸۵.</ref> | ||
[[میرزا حسین نوری]] در توصیف وی الفاظی نظیر: فخر [[شیعه]]، تاج [[اسلام|شریعت]]، افضل الاوائل و دریای متلاطم ژرفی که ساحل ندارد، احیاء کننده آثار [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|مناقب]] و فضائل، رشید الملة و الدین، شمس الاسلام و المسلمین، [[مجتهد|فقیه]]، محدث، [[تفسیر قرآن|مفسر]]، محقق؛ بکار می‌گیرد.<ref>نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۵۶ و ۵۷.</ref> | [[میرزا حسین نوری]] در توصیف وی الفاظی نظیر: فخر [[شیعه]]، تاج [[اسلام|شریعت]]، افضل الاوائل و دریای متلاطم ژرفی که ساحل ندارد، احیاء کننده آثار [[مناقب آل ابی‌طالب (کتاب)|مناقب]] و فضائل، رشید الملة و الدین، شمس الاسلام و المسلمین، [[مجتهد|فقیه]]، محدث، [[تفسیر قرآن|مفسر]]، محقق؛ بکار می‌گیرد.<ref>نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۵۶ و ۵۷.</ref> | ||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۲: | ||
[[مصطفی بن حسین تفرشی|تفرشی]]، ابن‌شهرآشوب را پیشوای طایفه [[شیعه]] و فقیه آنان، شاعری بلیغ و نویسنده توصیف می‌نماید<ref>تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۷۶.</ref> | [[مصطفی بن حسین تفرشی|تفرشی]]، ابن‌شهرآشوب را پیشوای طایفه [[شیعه]] و فقیه آنان، شاعری بلیغ و نویسنده توصیف می‌نماید<ref>تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۷۶.</ref> | ||
[[صلاح الدین صفدی]]، از عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] ابن‌شهرآشوب را از سرشناسان مذهب شیعه که [[اصول فقه|علم اصول]] را به حد نهایی خود رساند معرفی می‌نماید و او را از حیث [[علوم قرآن|علوم قرآنی]] و مشکلات [[حدیث]] و اخبار و لغت و نحو؛ سرآمد و متقدم بر اهل این رشته‌ها توصیف می‌کند.<ref>صدر، تأسیس الشیعه، ۱۳۶۹ش، ص۲۷۲.</ref> | [[صلاح الدین صفدی]]، از عالمان [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] ابن‌شهرآشوب را از سرشناسان مذهب [[شیعه]] که [[اصول فقه|علم اصول]] را به حد نهایی خود رساند معرفی می‌نماید و او را از حیث [[علوم قرآن|علوم قرآنی]] و مشکلات [[حدیث]] و اخبار و لغت و نحو؛ سرآمد و متقدم بر اهل این رشته‌ها توصیف می‌کند.<ref>صدر، تأسیس الشیعه، ۱۳۶۹ش، ص۲۷۲.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
نسخهٔ ۶ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۳۶
| فقیه، مفسّر و محدّث شیعه | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمد بن علی بن شهرآشوب سَرَوی مازندرانی |
| تاریخ تولد | ۴۸۹ قمری |
| زادگاه | مازندران یا بغداد |
| تاریخ وفات | ۵۸۸ق |
| محل دفن | حلب، کوه جوشن در نزدیکی مشهد السقط |
| شهر وفات | حلب |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | فتال نیشابوری • فضل بن حسن طبرسی • احمد بن علی طبرسی • ابوالفتوح رازی |
| شاگردان | یحیی بن بطریق • ابن‌زهره |
| تألیفات | متشابه القرآن و مختلفه • مناقب آل ابی‌طالب • معالم العلماء |
محمد بن علی بن شهرآشوب سَرَوی مازندرانی (۴۸۸ق-۵۸۸ق) معروف به ابن‌شهرآشوب، فقیه، مفسّر و محدّث شیعه در قرن ششم هجری قمری و نویسنده کتاب‌هایی همچون مناقب آل‌ابیطالب و معالم العلماء می‌باشد. شیخ حر عاملی ایشان را جامع همه‌ی خوبی‌ها در علم، ادب، ثقه، رجال، حدیث و شعر معرفی می‌کند. و برخی هم فخر شیعه دانسته‌اند. حتی علمای اهل سنت هم او را سرآمد در علم قرآن، حدیث، اصول و لغت می‌دانند.
عده ای او را اهل ساری و محل ولادتش را مازندران و یا بغداد دانسته‌اند. او پس از درگیری با حکمران مازندران راهی بغداد شد وی پس از مدتی اقامت، در سال ۵۶۷ هجری قمری به حِلّه رفت و در آنجا به تدریس مشغول شد و سرانجام در سال ۵۷۳ قمری راهی حلب شد وتا آخر عمر در آنجا ماند.
او پیش استادانی همچون شیخ طبرسی، قطب‌الدین راوندی، ابوالحسن علی بیهقی و دیگر اساتید کسب علم کرد و شاگردانی از جمله؛ ابن زهره، علی بن شعره حِلّی و یحیی بن علی حَلَبی و دیگر شاگردانی را تربیت کرد. وبه گفته برخی از محققین، وی سرانجام در سال ۵۸۸ قمری در شهر حلب در گذشت و در بالای کوه جبل جوشن به خاک سپرده شد.
ولادت و نسب
ابن‌شهرآشوب در سال ۴۸۸ق و بنا بر قولی در سال ۴۸۹ق به دنیا آمد.[۱] عده‌ای وی را اصالتاً اهل ساری[۲] دانسته و گفته‌اند ولادت وی در مازندران بوده است، [۳] اما برخی قائل به ولادت وی در بغداد شده‌اند.[۴]
آقابزرگ تهرانی در کتاب مصفی المقال فی علم الرجال، جد او را شيخ شهرآشوب بن كياكی، از مردم ساری و از شاگردان نامی و ممتاز شیخ طوسی معرفی کرده است.[۵] پدرش شيخ علی فرزند شيخ شهرآشوب نيز از فقيهان و محدثان فاضل و از دانشمندان شیعه معرفی شده است.[۶]
سفرها
وی به دنبال درگیری با حکمران مازندران، راهی بغداد شد[۷] و در آنجا به وعظ و تدریس مشغول شد و چنان مقبولیت یافت که خلیفه وقت به وی خلعت پوشاند.[۸] وی پس از مدتی اقامت در بغداد، در سال ۵۶۷ق به حله رفت و در آنجا به تدریس پرداخت.[۹] در این سفر ابن‌ادریس حلی و ابن‌بطریق از وی روایت شنیدند. [۱۰]
ابن‌شهرآشوب در سال ۵۷۳ق به حلب رفت که در آن زمان پایگاه حمدانیان و پناهگاه شیعیان بود. وی تا آخر عمر در حلب ماند.[۱۱]
جایگاه علمی ابن‌شهرآشوب
اساتید
شیخ عباس قمی، استادان ابن‌شهرآشوب را این‌گونه نام برده است:
- شیخ شهر آشوب (جدش)
- شیخ علی (پدرش)
- فتال نیشابوری صاحب کتاب روضه الواعظین
- شیخ طبرسی صاحب مجمع البیان
- ابومنصور طبرسی صاحب الاحتجاج
- ابوالفتوح رازی صاحب تفسیر روض الجنان
- عبدالجلیل قزوینی رازی صاحب کتاب النقض
- ابوالفتح آمدی
- قطب‌الدین راوندی صاحب کتاب الخرائج و الجرائح
- جارالله زمخشری صاحب تفسیر کشاف
- ابوالحسن علی بیهقی معروف به ابن‌فندق.[۱۲]
شاگردان
شاگردان ابن‌شهرآشوب از این قرار است:
- سید محمد بن زهره حلبی معروف به ابن‌زهره
- شیخ الدین ابوالحسن علی بن شعره حلی
- یحیی بن بطریق
- تارج الدین دربی
- شیخ یحیی سوراوی
- یحیی بن ابی حلبی
- سید کمال الدین حیدرحسینی.[۱۳]
تألیفات و آثار
- متشابه القرآن و مختلفه
- مناقب آل ابی طالب
- معالم العلماء
- مثالب النواصب
- مائده الفائده
- امثال فی الامثال
- الاوصاف
- المنهاج الجدیده
- انساب آل ابی طالب
- نخب الاخبار الخصائص الفاطمیه
- بیان التنزیل
- الموالید
- المحزون المکنون فی عیون القرآن
- الطرائف فی الحدود والحقائق
- الحاوی
- الفصول فی النحو.[۱۴]
وفات
ابن‌شهرآشوب در شب جمعه ۲۲ شعبان سال ۵۸۸ق در شهر حلب درگذشت و در بالای کوه معروف به جَبَل جوشن به خاک سپرده شد.[۱۵] از دیدگاه شیعیان حلب این مکان مدفن محسن السقط فرزند امام حسین(ع) است.[۱۶] و به مشهد السقط شناخته می‌شود.[۱۷]
بقعه‌ای در شهر بابل بنام ملا محمد بن شهرآشوب شهرت دارد که تشابه اسمی با ابن‌شهرآشوب دارد. دقیقا معلوم نیست بقعه ملامحمد بن شهر آشوب به چه کسی تعلق دارد و این بقعه مدفن چه شخص یا فردی است. دکتر منوچهر ستوده در کتاب «از آستارا تا استارآباد» (جلد چهارم) در این مورد آورده است:
- «مسلما این مقبره مرقد شیخ رشیدالدین ابوجعفر محمدبن علی بن شهر آشوب السروی نیست که از فحول و علما قرن ششم و اهل ساری بوده و در زمان المتقی (۵۵۵ – ۵۳۰) در بغداد بر منبر می‌رفت، زیرا وی به حلب مهاجرت کرد و تا پایان عمر در آنجا بود و در شعبان سال ۵۷۹ رخت به سرای باقی کشید و همانجا در دامنه کوه جوشن در مشهد محسن السقط بن حسین بن علی به خاک سپرده شد.»
شاید این مقبره مرقد پدر او باشد که علی نام داشت و پسر شهر آشوب بود، یا شخص دیگری از مردان این خاندان است که معروف به شهر آشوب یا ابن شهرآشوب بوده‌اند.[۱۸]
در بیان عالمان و بزرگان
شیخ حر عاملی، ابن‌شهرآشوب را، فردی عالم، فاضل، ثقه، محدث، عالم به علم رجال و روایات، ادیب، شاعر و جامع همه خوبی‌ها معرفی می‌کند.[۱۹]
میرزا حسین نوری در توصیف وی الفاظی نظیر: فخر شیعه، تاج شریعت، افضل الاوائل و دریای متلاطم ژرفی که ساحل ندارد، احیاء کننده آثار مناقب و فضائل، رشید الملة و الدین، شمس الاسلام و المسلمین، فقیه، محدث، مفسر، محقق؛ بکار می‌گیرد.[۲۰]
تفرشی، ابن‌شهرآشوب را پیشوای طایفه شیعه و فقیه آنان، شاعری بلیغ و نویسنده توصیف می‌نماید[۲۱]
صلاح الدین صفدی، از عالمان اهل سنت ابن‌شهرآشوب را از سرشناسان مذهب شیعه که علم اصول را به حد نهایی خود رساند معرفی می‌نماید و او را از حیث علوم قرآنی و مشکلات حدیث و اخبار و لغت و نحو؛ سرآمد و متقدم بر اهل این رشته‌ها توصیف می‌کند.[۲۲]
پانویس
- ↑ مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۵۸.
- ↑ صفدی، الوافی بالوفیات، ۱۴۰۱ق، ج۴، ص۱۱۸.
- ↑ صدر حاج سيدجوادی، دائرة المعارف تشیّع، ۱۳۸۵ش، ج۱، ص۳۳۷.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، ۱۳۸۰ق، ص۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، مصفی المقال فی علم الرجال، ۱۴۰۸ق، ص۴۱۵.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۰۱؛ مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۵۹.
- ↑ موسوی بجنوردی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۲ش، ج۴، ص۹۰.
- ↑ مدرس، ریحانه الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۵۹.
- ↑ هلالی، كتاب سليم بن قيس الهلالی، ۱۴۰۵ق، ص۶۳.
- ↑ آقا بزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۲۰، ص۱۷۵.
- ↑ ابن‌شهرآشوب، معالم العلماء، ۱۳۸۰ق، ص۷.
- ↑ قمی، فوائد الرضویة، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۷۱۲.
- ↑ قمی، فوائد الرضویة، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۷۱۲.
- ↑ مدرس، ریحانة الادب، ۱۳۶۹ش، ج۸، ص۵۹.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۸۲.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۸۶.
- ↑ ابن‌شداد، الاعلاق الخطيره فى ذكر امراء الشام والجزيره، ۱۹۵۳م، ج۱، ص۴۸.
- ↑ بررسی رابطۀ ملامحمد بن شهرآشوب بابلی با ابن‌شهرآشوب ساروی.
- ↑ حر عاملی، امل الآمل، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۲۸۵.
- ↑ نوری، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۵۶ و ۵۷.
- ↑ تفرشی، نقد الرجال، ۱۴۱۸ق، ج۴، ص۲۷۶.
- ↑ صدر، تأسیس الشیعه، ۱۳۶۹ش، ص۲۷۲.
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه إلی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، ۱۴۰۳ق.
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال، مصحح: احمد منزوی، بیروت، دارالعلوم، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌شداد، محمد بن علی، الاعلاق الخطيرة فى ذكر امراء الشام والجزيره، دمشق، المعهد العلمی الفرنسی للدراسات العربيه، ۱۹۵۳م.
- ابن‌شهرآشوب، محمد بن علی، معالم اللمعاء، نجف، مکتبه الحیدریه، ۱۳۸۰ق.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، محقق: حسن امین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۳ق.
- تفرشی، مصطفی بن حسین، نقد الرجال، قم، آل البیت، ۱۴۱۸ق.
- حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۲ش.
- صدر حاج‌سیدجوادی، احمد، دایرةالمعارف تشیع، تهران، انتشارات شهید سعید محبی، ۱۳۸۵ش.
- صدر، سید حسن، تأسیس الشیعه، تهران، مؤسسه اعلمی، ۱۳۶۹ش.
- صفدی، خلیل بن ابیک، الوافی بالوفيات، تحقیق هلموت ریتر، بیروت، دار النشر فرانز شتاينر، ۱۴۰۱ق.
- قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویة، قم، نشر نوید اسلام، ۱۳۸۷ش.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ع)، بیروت، دار احیاء تراث عربی، ۱۴۱۳ق.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة و اللقب، قم، خیام، ۱۳۶۹ش.
- موسوی بجنوردی، محمدکاظم، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۷۲ش.
- نوری، حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسة آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث، ۱۴۰۸ق.
- هلالی، سلیم بن قیس، كتاب سليم بن قيس الهلالی، قم، هادی، ۱۴۰۵ق.
- یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.
پیوند به بیرون
- دایره المعارف بزرگ اسلامی
- نگاهی به زندگی ابن‌شهرآشوب
- مفاخر مکتب اسلام/ ابن‌شهرآشوب
- نگاهى به تفسیر ابن‌شهرآشوب