Automoderated users، confirmed، protected، templateeditor
۳٬۲۷۶
ویرایش
جنگ‌های پیامبر(ص): تفاوت میان نسخه‌ها
←اهداف پیامبر از جنگ
P.motahari (بحث | مشارکتها) |
|||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
[[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] برای منتشر کردن [[اسلام|دین اسلام]] و برپایی حکومت اسلامی،<ref>معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، سیمای معصومین در اندیشه امام خمینی، ۱۳۷۵ش، ص۱۳۲.</ref> جنگ‌هایی را در مقابل [[شرک|مشرکان]]، [[یهود|یهودیان]] و رومیان انجام داد؛<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۵.</ref> چرا که دشمنان پیامبر، مانع از تحقق حکومت اسلامی بودند.<ref>معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، سیمای معصومین در اندیشه امام خمینی، ۱۳۷۵ش، ص۱۳۲.</ref> مقابله با تجاوز مشرکان و از بین بردن فتنه از دیگر اهداف پیامبر در جنگ‌ها بود.<ref>قائدان، مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۲۳.</ref> ازاین‌رو پیامبر پیش از آغاز جنگ، دشمنان را به دین اسلام دعوت می‌کرد و جنگ تنها در صورتی آغاز می‌شد که آنها دعوتش را اجابت نمی‌کردند.<ref>صادقی، «اصول حقوق جنگ در سیره نبوی»، ص۱۱۹.</ref> گفته شده با توجه به اهداف الهی پیامبر(ص) در جنگ‌ها، در ادبیات دینی، به جای واژه «جنگ» از تعبیر «[[جهاد|جهاد در راه خدا]]» استفاده شده است.<ref>قائدان، مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۳۵.</ref> به گفته برخی محققان، پیامبر در جنگ‌ها علت‌ها، اهداف و اصول جنگ را برای سپاه اسلام بیان می‌کرد و پس از آن، سازمان نظامی مقتدری را تشکیل می‌داد.<ref>قائدان، مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۷.</ref> | [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] برای منتشر کردن [[اسلام|دین اسلام]] و برپایی حکومت اسلامی،<ref>معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، سیمای معصومین در اندیشه امام خمینی، ۱۳۷۵ش، ص۱۳۲.</ref> جنگ‌هایی را در مقابل [[شرک|مشرکان]]، [[یهود|یهودیان]] و رومیان انجام داد؛<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۵.</ref> چرا که دشمنان پیامبر، مانع از تحقق حکومت اسلامی بودند.<ref>معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، سیمای معصومین در اندیشه امام خمینی، ۱۳۷۵ش، ص۱۳۲.</ref> مقابله با تجاوز مشرکان و از بین بردن فتنه از دیگر اهداف پیامبر در جنگ‌ها بود.<ref>قائدان، مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۲۳.</ref> ازاین‌رو پیامبر پیش از آغاز جنگ، دشمنان را به دین اسلام دعوت می‌کرد و جنگ تنها در صورتی آغاز می‌شد که آنها دعوتش را اجابت نمی‌کردند.<ref>صادقی، «اصول حقوق جنگ در سیره نبوی»، ص۱۱۹.</ref> گفته شده با توجه به اهداف الهی پیامبر(ص) در جنگ‌ها، در ادبیات دینی، به جای واژه «جنگ» از تعبیر «[[جهاد|جهاد در راه خدا]]» استفاده شده است.<ref>قائدان، مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۳۵.</ref> به گفته برخی محققان، پیامبر در جنگ‌ها علت‌ها، اهداف و اصول جنگ را برای سپاه اسلام بیان می‌کرد و پس از آن، سازمان نظامی مقتدری را تشکیل می‌داد.<ref>قائدان، مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۷.</ref> | ||
با این | با این حال، بیشتر مستشرقان، جنگ‌های پیامبر را برای اهداف مادی و در راستای به دست آوردن سلطه سیاسی و اقتصادی توجیه کرده‌اند.<ref>عبدالمحمدی، و اکبری، «نقد و بررسی دیدگاه مستشرقان درباره اهداف غزوات و سرایای پیامبر(ص)»، ص۷.</ref> البته آنها در تبیین اهداف پیامبر از جنگ‌ها، دیدگاه یکسانی ندارند و هدف‌هایی مانند به دست آوردن [[غنیمت|غنایم]] و معیشت زندگی، جاه‌طلبی و انتقام از مخالفان را ذکر کرده‌اند.<ref>عبدالمحمدی، و اکبری، «نقد و بررسی دیدگاه مستشرقان درباره اهداف غزوات و سرایای پیامبر(ص)»، ص۸-۱۲.</ref> برخی پژوهش‌گران چنین ادعاهایی را ناصحیح دانسته، معتقدند اسناد تاریخی چنین ادعاهایی را رد می‌کند.<ref>عبدالمحمدی، و اکبری، «نقد و بررسی دیدگاه مستشرقان درباره اهداف غزوات و سرایای پیامبر(ص)»، ص۱۷-۲۹.</ref> همچنین برخی دیگر از مستشرقان بر این باورند که پیامبر(ص) تا می‌توانست از جنگ دوری می‌کرد و تنها در صورت ضرورت، برای دفاع از اسلام و مسلمان‌ها می‌جنگید.<ref>عبدالمحمدی، و اکبری، «نقد و بررسی دیدگاه مستشرقان درباره اهداف غزوات و سرایای پیامبر(ص)»، ص۱۳-۱۴.</ref> | ||
== غزوه‌ها و سریه‌ها == | == غزوه‌ها و سریه‌ها == | ||
[[پرونده:فاتح خیبر.jpg|بندانگشتی|تابلوی فاتح خیبر، رنگ روغن روی بوم، اثر [[حسن روح الامین]]، ۱۳۹۷ش، ۱۸۰* ۲۸۰ سانتیمتر.]] | [[پرونده:فاتح خیبر.jpg|بندانگشتی|تابلوی فاتح خیبر، رنگ روغن روی بوم، اثر [[حسن روح الامین]]، ۱۳۹۷ش، ۱۸۰* ۲۸۰ سانتیمتر.]] | ||
{{اصلی|غزوه|سریه|فهرست جنگ‌های پیامبر(ص)}} | {{اصلی|غزوه|سریه|فهرست جنگ‌های پیامبر(ص)}} | ||
در کتاب‌های با موضوع تاریخ اسلام، جنگ‌های پیامبر(ص) به دو | در کتاب‌های با موضوع تاریخ اسلام، جنگ‌های پیامبر(ص) به دو دستهٔ غَزْوه و سَرِیّه تقسیم می‌شود:<ref>سبحانی، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۱۶.</ref> به جنگ‌هایی که پیامبر(ص) در آن شرکت می‌کرد و فرماندهی آنها را به صورت مستقیم بر عهده داشت غَزْوه و به جنگ‌هایی که پیامبر(ص) در آنها شرکت نداشت، بلکه دسته‌ای را با تعیین فرمانده به منطقه‌ای اعزام می‌کرد، سَرِیّه می‌گویند.<ref>سبحانی، فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۸۶ش، ص۲۱۶.</ref> با این حال برخی محققان بر این باورند که تعریف ذکرشده برای غزوه و سریّه دقیق نیست؛ بلکه غزوه به جنگ‌های پیامبر گفته می‌شود که به صورت آشکار، با جنگجویان زیاد و با سازماندهی انجام شده است، ولی به جنگ‌های پیامبر که به صورت مخفیانه، با جنگجویان کم و بدون سازماندهی انجام شده باشد، سریّه می‌گویند.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۷۹-۸۰.</ref> این دو تعریف، در مصداق غزوه‌ها و سریه‌ها اختلاف ندارند؛ زیرا طبق تعریف اخیر، پیامبر در عملیات‌هایی که با تعداد نفرات اندک انجام می‌شد و هدف از آنها، ایذائی یا شناسایی بود، شرکت نمی‌کرد.<ref>قائدان، «سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر»، ص۸۰.</ref> | ||
== آمار == | == آمار == | ||
در گزارش‌های | در گزارش‌های تاریخی، حدود ۸۰ جنگ برای پیامبر ثبت شده است.<ref>صادقی، «اصول حقوق جنگ در سیره نبوی»، ص۱۳۷.</ref> از مجموع غزوه‌ها و سریّه‌ها، تقریباً ۳۰ مورد به درگیری نظامی انجامید و بقیه جنگ‌ها بدون درگیری بود.<ref>علیخانی، «تحلیل سیاسی جنگ‌های پیامبر اکرم راهبردی برای امروز» ص۷۱.</ref> همچنین در جنگ‌هایی که به درگیری نظامی منجر شد، تنها پنج جنگ مهم بود و درگیری شدیدی در آنها رخ داد.<ref>علیخانی، «تحلیل سیاسی جنگ‌های پیامبر اکرم راهبردی برای امروز» ص۷۱.</ref> تاریخ‌پژوهان با استناد به نقل‌های مختلفی تاریخی، مجموع کشته‌شدگان -از [[مسلمان|مسلمانان]] و غیرمسلمانان- در تمامی جنگ‌های پیامبر(ص) را بین ۹۰۰ تا ۱۶۰۰ نفر<ref>نصیری، تاریخ پیامبر اسلام، ۱۳۸۳ش، ص۷۶.</ref> و [[شهادت|شهدای مسلمان]] را ۳۱۷ نفر دانسته‌اند.<ref>قائدان، «مدیریت و رهبری پیامبر اکرم(ص) در عرصه‌های نظامی»، ص۱۵.</ref> | ||
== جنگ‌های پیامبر در قرآن == | == جنگ‌های پیامبر در قرآن == | ||
[[پرونده:آیه ۱۲۳ سوره آل عمران.jpg|بندانگشتی|آیه ۱۲۳ سوره آل‌عمران که در آن نام جنگ بدر ذکر شده است.]] | [[پرونده:آیه ۱۲۳ سوره آل عمران.jpg|بندانگشتی|آیه ۱۲۳ سوره آل‌عمران که در آن نام جنگ بدر ذکر شده است.]] | ||
در [[سوره|سوره‌هایی از قرآن]]، مانند [[سوره بقره|بَقَره]]، [[سوره آل‌عمران|آل‌عِمران]]، [[سوره نساء|نِساء]]، [[سوره مائده|مائده]]، [[سوره انفال|اَنفال]]، [[سوره توبه|توبه]]، [[سوره احزاب|اَحزاب]]، [[سوره فتح|فتح]]، [[سوره حشر|حَشْر]]، [[سوره صف|صَف]] و [[سوره عادیات|عادیات]]، به برخی جنگ‌های پیامبر اشاره شده است.<ref>مصباح یزدی، جنگ و جهاد در قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۱۱۸.</ref> با این حال تنها نام سه جنگ [[غزوه بدر|بَدْر]]،<ref>سوره آل‌عمران، آیه ۱۲۳.</ref> [[غزوه خندق|خَنْدَق]]<ref>سوره احزاب، آیه ۲۲.</ref> و [[غزوه حنین|حُنَیْن]]<ref>سوره توبه، آیه ۲۵.</ref> به صورت صریح در [[قرآن]] آمده است.<ref>مصباح یزدی، جنگ و جهاد در قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۱۱۷.</ref> به گفته [[شیخ طوسی]]، مؤلف [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر التبیان]]، با نازل شدن [[آیه ۳۹ سوره حج]]، برای نخستین‌بار به مسلمانان دستور جنگ صادر شد.<ref>شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۷، ص۱۲۳.</ref> با این | در [[سوره|سوره‌هایی از قرآن]]، مانند [[سوره بقره|بَقَره]]، [[سوره آل‌عمران|آل‌عِمران]]، [[سوره نساء|نِساء]]، [[سوره مائده|مائده]]، [[سوره انفال|اَنفال]]، [[سوره توبه|توبه]]، [[سوره احزاب|اَحزاب]]، [[سوره فتح|فتح]]، [[سوره حشر|حَشْر]]، [[سوره صف|صَف]] و [[سوره عادیات|عادیات]]، به برخی جنگ‌های پیامبر اشاره شده است.<ref>مصباح یزدی، جنگ و جهاد در قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۱۱۸.</ref> با این حال تنها نام سه جنگ [[غزوه بدر|بَدْر]]،<ref>سوره آل‌عمران، آیه ۱۲۳.</ref> [[غزوه خندق|خَنْدَق]]<ref>سوره احزاب، آیه ۲۲.</ref> و [[غزوه حنین|حُنَیْن]]<ref>سوره توبه، آیه ۲۵.</ref> به صورت صریح در [[قرآن]] آمده است.<ref>مصباح یزدی، جنگ و جهاد در قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۱۱۷.</ref> به گفته [[شیخ طوسی]]، مؤلف [[التبیان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر التبیان]]، با نازل شدن [[آیه ۳۹ سوره حج]]، برای نخستین‌بار به مسلمانان دستور جنگ صادر شد.<ref>شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۷، ص۱۲۳.</ref> با این حال، به نظر [[سید محمدحسین طباطبائی|علامه طباطبایی]]، مؤلف [[المیزان فی تفسیر القرآن (کتاب)|تفسیر المیزان]]، این دستور با نازل شدن [[آیه ۱۹۰ سوره بقره]] صورت پذیرفته است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۶۰.</ref> | ||
=== امدادهای غیبی === | === امدادهای غیبی === | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
مطابق گزارش قرآن در برخی جنگ‌ها [[خدا|خداوند]] با [[امداد غیبی|امدادهای غیبی]] پیامبر را یاری کرده است: | مطابق گزارش قرآن در برخی جنگ‌ها [[خدا|خداوند]] با [[امداد غیبی|امدادهای غیبی]] پیامبر را یاری کرده است: | ||
* طبق آیات ۹ تا ۱۱ سوره | * طبق آیات ۹ تا ۱۱ سوره اَنفال، خداوند در جنگ بدر سپاه اسلام را با گروهی از [[فرشته|فرشتگان]] حمایت کرد و بر قلب دشمنان ترس انداخت و برای مدت کوتاهی، مسلمانان را به خواب سبک و آرامش‌بخشى فرو بُرد تا روحشان آرام شود و در نهایت پیروز گردند.<ref>مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۱۰۳-۱۰۷.</ref> | ||
* بر اساس [[آیه ۱۵۱ سوره آل‌عمران]]، با این که [[شرک|مشرکان]] در جنگ اُحد از اشتباه گروهی از مسلمانان استفاده | * بر اساس [[آیه ۱۵۱ سوره آل‌عمران]]، با این که [[شرک|مشرکان]] در جنگ اُحد از اشتباه گروهی از مسلمانان استفاده کردند و پیروز شدند و می‌توانستند با حمله به [[مدینه]] اسلام را ریشه‌کن سازند، به دلیل ترسی که خداوند در قلب آنها ایجاد کرد، از این کار منصرف شدند و به [[مکه]] بازگشتند.<ref>مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۳، ص۱۲۵-۱۲۶، طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۴، ص۴۳.</ref> | ||
* بنا بر [[آیه ۹ سوره احزاب]] در جنگ احزاب، مشرکان مکه و قبایل اطراف متحد شدند تا با حمله به مدینه، پیامبر(ص) را به قتل برسانند و [[اسلام]] را نابود کنند، اما خداوند با فرستادن سپاه نامرئی، باد و طوفان، [[مسلمان|مسلمانان]] را یاری نمود تا پیروز شوند.<ref>مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۲۱۶-۲۱۸.</ref> | * بنا بر [[آیه ۹ سوره احزاب]] در جنگ احزاب، مشرکان مکه و قبایل اطراف متحد شدند تا با حمله به مدینه، پیامبر(ص) را به قتل برسانند و [[اسلام]] را نابود کنند، اما خداوند با فرستادن سپاه نامرئی، باد و طوفان، [[مسلمان|مسلمانان]] را یاری نمود تا پیروز شوند.<ref>مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۷، ص۲۱۶-۲۱۸.</ref> | ||
* مطابق [[آیه ۲۶ سوره توبه]] در جنگ حُنین به سبب مغرور شدن گروهی از سپاه اسلام، ابتدا مشرکان پیروز شدند، اما ناگهان خداوند سکینه و آرامش را بر قلب [[ایمان|مؤمنان]] نازل کرد تا آنها دوباره آماده نبرد شده، پیروز شوند.<ref>مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۳۳۸-۳۴۱.</ref> | * مطابق [[آیه ۲۶ سوره توبه]] در جنگ حُنین به سبب مغرور شدن گروهی از سپاه اسلام، ابتدا مشرکان پیروز شدند، اما ناگهان خداوند سکینه و آرامش را بر قلب [[ایمان|مؤمنان]] نازل کرد تا آنها دوباره آماده نبرد شده، پیروز شوند.<ref>مکارم شیرازی و دیگران، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۷، ص۳۳۸-۳۴۱.</ref> | ||
== دفاعی یا | == جنگ‌های پیامبر، جهاد دفاعی بود یا ابتدایی؟ == | ||
به نظر برخی اسلام‌شناسان، پیامبر(ص) | به نظر برخی اسلام‌شناسان، پیامبر(ص) هیچگاه آغازکننده جنگی نبود و تمامی جنگ‌ها در پی نقض پیمان مشرکان یا تحرکات نظامی آنان انجام گرفته است.<ref>منتظری، حکومت دینی و حقوق انسان، ۱۳۸۷ش، ص۶۸-۶۹؛ صالحی نجف آبادی، جهاد در اسلام، ۱۳۸۲ش. ص۳۴.</ref> همچنین به نظر [[محمدتقی مصباح یزدی]]، [[جهاد ابتدایی]] مصداقی از [[دفاع]] است؛ چون همان‌طور که دفاع از جان و زمین مسلمان‌ها واجب است، دفاع از حق خدا نیز واجب است.<ref>مصباح یزدی، جنگ و جهاد در قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۱۴۸-۱۵۱.</ref> | ||
== سیره پیامبر در جنگ‌ها == | == سیره پیامبر در جنگ‌ها == | ||
پیامبر(ص) اصول نظامی را در جنگ مراعات می‌کرد.<ref>مرکز تحقیقات سپاه، جنگ‌های پیامبر اکرم(ص)، ۱۳۷۸ش، ص۱۲۰.</ref> او به انضباط نظامیان اهمیت می‌داد و | پیامبر(ص) اصول نظامی را در جنگ مراعات می‌کرد.<ref>مرکز تحقیقات سپاه، جنگ‌های پیامبر اکرم(ص)، ۱۳۷۸ش، ص۱۲۰.</ref> او به انضباط نظامیان اهمیت می‌داد و هیچکس اجازه نداشت محل مأموریت خود را ترک کند.<ref>مرکز تحقیقات سپاه، جنگ‌های پیامبر اکرم(ص)، ۱۳۷۸ش، ص۱۲۰.</ref> پیامبر فرماندهی جنگ‌های بزرگ و سرنوشت‌ساز (مانند بدر، احد و خندق) را خود بر عهده می‌گرفت.<ref>مرکز تحقیقات سپاه، جنگ‌های پیامبر اکرم(ص)، ۱۳۷۸ش، ص۱۱۸.</ref> مطابق آنچه در [[نهج البلاغه]] آمده، پیامبر در جنگ‌ها در خط مُقدَّم جنگ بود و مسلمانان در سختی‌های جنگ به پیامبر پناه می‌بردند.<ref>نهج‌البلاغه، تصحیح صبحی صالح، حکمت ۲۶۶، ص۵۲۰.</ref> پیامبر(ص) برای به دست آوردن اطلاعات دشمن بسیار اهمیت می‌داد<ref>وتر، فن الحرب الاسلامی فی عهد الرسول(ص)، دار الفکر، ص۱۴۳.</ref> و در سپاه دشمن جاسوسانی می‌گمارد و از فاش شدن اسرار سپاه مراقبت می‌کرد.<ref>مرکز تحقیقات سپاه، جنگ‌های پیامبر اکرم(ص)، ۱۳۷۸ش، ص۱۲۰.</ref> موارد زیر از دیگر روش‌های پیامبر در جنگ به‌شمار آمده است: | ||
* '''رعایت حقوق انسانی''': به گفته برخی محققان، پیامبر در جنگ‌ها تلاش می‌کرد تا تلفات جانی و مالی را به حداقل برساند.<ref>مرکز تحقیقات سپاه، جنگ‌های پیامبر اکرم(ص)، ۱۳۷۸ش، ص۱۱۹.</ref> از [[مثله کردن|مُثله کردن]] دشمنان، | * '''رعایت حقوق انسانی''': به گفته برخی محققان، پیامبر در جنگ‌ها تلاش می‌کرد تا تلفات جانی و مالی را به حداقل برساند.<ref>مرکز تحقیقات سپاه، جنگ‌های پیامبر اکرم(ص)، ۱۳۷۸ش، ص۱۱۹.</ref> از [[مثله کردن|مُثله کردن]] دشمنان، قطع درختان و کشتن زنان، کودکان و سالمندان، در جنگ نهی می‌کرد.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۲۷.</ref> اگر زنان و کودکان نیز در جنگ علیه مسلمانان شرکت می‌کردند، باز هم دستور می‌داد تا حد ممکن آنها را نکشند.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۲۹.</ref> به گفته برخی محققان، برای نخستین‌بار در جهان، آیین‌نامه مربوط به [[اسیر|اسیران]] و غیرنظامیان، در [[اسلام|دین اسلام]] نوشته شد.<ref>هوشیار و دیگران، «بازتاب جنگ‌های پیامبر(ص) در کتاب‌های تاریخ اسلام ایران از سال ۱۳۵۸ش تا کنون»، ص۸۲.</ref> | ||
* '''دیپلماسی فعال در جنگ''': پیامبر برای به دست آوردن موفقیت‌های بیشتر، در کنار | * '''دیپلماسی فعال در جنگ''': پیامبر برای به دست آوردن موفقیت‌های بیشتر، در کنار جنگ، به دیپلماسی فعال نیز توجه داشت؛ ازاین‌رو با قدرت‌های بی‌طرف پیمان‌نامه‌های سیاسی بسته می‌شد تا هم از ملحق شدن آنها به دشمنان اصلی جلوگیری شود و هم از قدرت آنها برای تأمین نیازها بهره برده شود.<ref>جلیلی، سیاست خارجی پیامبر(ص)، ۱۳۷۴ش، ص۱۰۵-۱۰۶.</ref> پیامبر در مواردی که مذاکره و صلح کردن با دشمن را در راستای اهداف خود می‌دید، صلح می‌کرد و در غیر این صورت، از مذاکره خودداری می‌نمود.<ref>جلیلی، سیاست خارجی پیامبر(ص)، ۱۳۷۴ش، ص۱۱۲-۱۱۴.</ref> | ||
* '''تشکیل شورای جنگ'''<ref>تقی‌زاده اکبری، «روش فرماندهی پیامبر اعظم(ص)»، ص۱۵.</ref> | * '''تشکیل شورای جنگ''':<ref>تقی‌زاده اکبری، «روش فرماندهی پیامبر اعظم(ص)»، ص۱۵.</ref> مانند تشکیل شورای جنگ برای مبارزه درون‌شهری یا برون‌شهری در [[غزوه احد|جنگ اُحد]]<ref>نگاه کنید به: واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۲۰۹-۲۱۱.</ref> و مشورت پیامبر در [[غزوه خندق|جنگ احزاب]] برای حفر خندق.<ref>قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۷۷.</ref> | ||
* '''تعیین جانشین در مدینه''': پیامبر(ص) همیشه و در تمامی جنگ‌ها، هرگاه [[مدینه]] را ترک می‌کرد، فردی را جانشین خود قرار می‌داد.<ref>عبدالشافی، السیرة النبویة و التاریخ الاسلامی، ۱۴۲۸ق، ص۱۵۳.</ref> | * '''تعیین جانشین در مدینه''': پیامبر(ص) همیشه و در تمامی جنگ‌ها، هرگاه [[مدینه]] را ترک می‌کرد، فردی را جانشین خود قرار می‌داد.<ref>عبدالشافی، السیرة النبویة و التاریخ الاسلامی، ۱۴۲۸ق، ص۱۵۳.</ref> | ||
* '''گذشت و بزرگواری''': در [[فتح مکه]]، به سران قریش امان داد، در حالی که آنان پیامبر را از دیارش بیرون کرده و خویشاوندان و یارانش را کشته بودند.<ref>تقی‌زاده اکبری، «روش فرماندهی پیامبر اعظم(ص)»، ص۹.</ref> | * '''گذشت و بزرگواری''': در [[فتح مکه]]، به سران قریش امان داد، در حالی که آنان پیامبر را از دیارش بیرون کرده و خویشاوندان و یارانش را کشته بودند.<ref>تقی‌زاده اکبری، «روش فرماندهی پیامبر اعظم(ص)»، ص۹.</ref> | ||