دعای چهارم صحیفه سجادیه
 نسخه خطی صحیفه سجادیه، به خط نسخ احمد نیریزی، کتابت در سال ۱۱۴۵ قمری | |
| اطلاعات دعا و زیارت | |
|---|---|
| موضوع | درود بر پيروان پیامبران، بیان ویژگی‌های صحابه رسول خدا(ص) و آثار دورد الهی بر بندگان خدا |
| مأثور/غیرمأثور | مأثور |
| صادره از | امام سجاد(ع) |
| راوی | متوکل بن هارون |
| منابع شیعی | صحیفه سجادیه |
| دعاها و زیارات مشهور | |
| دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین | |
دعای چهارم صحیفه سجادیه از دعا‌های مأثور از امام سجاد(ع) که به درود بر پیروان پیامبران الهی و بیان ویژگی‌های صحابه پیامبر(ص) و نیز آثار درود الهی بر بندگانش پرداخته است. امام سجاد(ع) در این دعا همچنین به رهبری اهل تقوا توسط پیامبران، تسلیم بودن مؤمنان در برابر دلیل، موضع‌گیری انسان‌ها در برابر بعثت پیامبران و در امان بودن اهل ایمان در برابر فتنه‌ها اشاره کرده است.
دعای چهارم در شرح‌های صحیفه سجادیه همچون دیار عاشقان اثر حسین انصاریان به زبان فارسی و ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی به زبان عربی شرح شده است.
| نیایش |
|
آموزه‌ها
موضوع اصلی دعای چهارم صحیفه سجادیه درود بر پيروان انبيا عليهم‌السلام و بیان ویژگی‌های صحابه رسول خدا(ص) و آثار درود الهی بر بندگانش است. آموزه‌های این دعا به شرح ذیل است:
- درود بر پیروان رسولان و تصدیق‌کنندگان آنها وایمان آورندگان به عالم غیب
- پیامبران، رهبران هدایت و پیشگامان اهل تقوا هستند.
- موضع‌گیری انسان‌ها در قبال بعثت انبیاء
- تسلیم مؤمنان در برابر حجّت و دلیل
- رضوان الهی، پاداش اهل ایمان (اجر تحمّل سختی‌ها در مسیر دینداری) است.
- درخواست آمرزش و بهترین پاداش الهی برای اصحاب پیامبر(ص)
- دعا برای گذشتگان از مؤمنان
- درود بر کسانی که از پیامبر(ص) پیروی می‌کنند و همسران و فرزندانشان
- مقام امن و امان، جایگاه اهل تقوا است.
- در امان بودن اهل ایمان از فتنه‌ها
- ویژگی‌ها و نشانه‌های اصحاب پیامبر اسلام(ص): پاس‌داشتن شرط همراهی با محمد(ص)، شتافتن بر ایمان به دعوت او، دوری جستن از همسران و فرزندان در راه اعتلای کلمه حق و جنگیدن با پدران و فرزندان خود برای برقراری اسلام، تجارت پرسود مسلمانان در ایمان به خدا، چشیدن محرومیت‌ها و طرد شدن اصحاب پیامبر در مسیر ایمان)
- آثار درود الهی برای اهل ایمان: بازداشتن انسان از گناه، کید شیطان، گرفتاری‌ها و توفیق عمل و اعتقاد نیکو، و نیز برطرف شدن سختی مرگ از اهل ایمان و توجّه به آخرت و زندگی ابدی[۱]
شرح‌ها
در شرح‌های صحیفه سجادیه، دعای چهارم در ضمن فرازهایی شرح شده است. این دعا در کتاب‌های دیار عاشقان اثر حسین انصاریان،[۲] شهود و شناخت اثر محمدحسن ممدوحی کرمانشاهی،[۳] اسرار خاموشان نوشته محمدتقی خلجی،[۴] و شرح و ترجمه صحیفه سجادیه اثر سید احمد فهری[۵] به زبان فارسی شرح شده است.
دعای چهارم صحیفه سجادیه همچنین در کتاب‌هایی مانند ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی،[۶] فی ظلال الصحیفه السجادیه اثر محمدجواد مغنیه،[۷] ریاض العارفین تألیف محمد بن محمد دارابی[۸] و آفاق الروح نوشته سید محمدحسین فضل الله[۹] به زبان عربی شرح شده است. واژه‌های این دعا هم در شرح لغوی تعلیقات علی الصحیفه السجادیه اثر فیض کاشانی توضیح داده شده است.[۱۰]
متن و ترجمه
وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي الصَّلَاةِ عَلَي أَتْبَاعِ الرُّسُلِ وَ مُصَدِّقِيهِمْ
اللَّهُمَّ وَ أَتْبَاعُ الرُّسُلِ وَ مُصَدِّقُوهُمْ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ بِالْغَيْبِ عِنْدَ مُعَارَضَةِ الْمُعَانِدِينَ لَهُمْ بِالتَّكْذِيبِ وَ الِاشْتِيَاقِ إِلَى الْمُرْسَلِينَ بِحَقَائِقِ الْايمَانِ
فِي كُلِّ دَهْرٍ وَ زَمَانٍ أَرْسَلْتَ فِيهِ رَسُولًا وَ أَقَمْتَ لِأَهْلِهِ دَلِيلًا مِنْ لَدُنْ آدَمَ إِلَى مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ مِنْ أَئِمَّةِ الْهُدَى، وَ قَادَةِ أَهْلِ التُّقَى، عَلَى جَمِيعِهِمُ السَّلَامُ، فَاذْكُرْهُمْ مِنْكَ بِمَغْفِرَةٍ وَ رِضْوَانٍ.
أَللَّهُمَّ وَ أَصْحَابُ مُحَمَّدٍ خَاصَّةً الَّذِينَ احسنوا الصَّحَابَةَ وَ الَّذِينَ أَبْلَوُا الْبَلَاءَ الْحَسَنَ فِي نَصْرِهِ، وَ كَانَفُوهُ، وَ أَسْرَعُوا إِلَى وِفَادَتِهِ، وَ سَابَقُوا إِلَى دَعْوَتِهِ، وَ اسْتَجَابُوا لَهُ حَيْثُ أَسْمَعَهُمْ حُجَّةَ رِسَالَاتِهِ.
وَ فَارَقُوا الْأَزْوَاجَ وَ الْأَوْلَادَ فِي إِظْهَارِ كَلِمَتِهِ، وَ قَاتَلُوا الآْبَاءَ وَ الْأَبْنَاءَ فِي تَثْبِيتِ نُبُوَّتِهِ، وَ انْتَصَرُوا بِهِ
وَ مَنْ كَانُوا مُنْطَوِينَ عَلَى مَحَبَّتِهِ «يَرْجُونَ تِجَارَةً لَنْ تَبُورَ» فِي مَوَدَّتِهِ.
وَ الَّذِينَ هَجَرَتْهُمْ الْعَشَائِرُ إِذْ تَعَلَّقُوا بِعُرْوَتِهِ، وَ انْتَفَتْ مِنْهُمُ الْقَرَابَاتُ إِذْ سَكَنُوا فِي ظِلِّ قَرَابَتِهِ.
فَلَا تَنْسَ لَهُمُ اللَّهُمَّ مَا تَرَكُوا لَكَ وَ فِيكَ، وَ أَرْضِهِمْ مِنْ رِضْوَانِكَ، وَ بِمَا حَاشُوا الْخَلْقَ عَلَيْكَ، وَ كَانُوا مَعَ رَسُولِكَ دُعَاةً لَكَ إِلَيْكَ.
وَ اشْكُرْهُمْ عَلَى هَجْرِهِمْ فِيكَ دِيَارَ قَوْمِهِمْ، وَ خُرُوجِهِمْ مِنْ سَعَةِ الْمَعَاشِ إِلَى ضِيقِهِ، وَ مَنْ كَثَّرْتَ فِي إِعْزَازِ دِينِكَ مِنْ مَظْلُومِهِمْ.
اللَّهُمَّ وَ أَوْصِلْ إِلَى التَّابِعِينَ لَهُمْ بِإِحْسَانٍ، الَّذِينَ يَقُولُونَ «رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَ لِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالْإِيمَانِ» خَيْرَ جَزَائِكَ.
الَّذِينَ قَصَدُوا سَمْتَهُمْ، وَ تَحَرَّوْا وِجْهَتَهُمْ، وَ مَضَوْا عَلَى شَاكِلَتِهِمْ.
لَمْ يَثْنِهِمْ رَيْبٌ فِي بَصِيرَتِهِمْ، وَ لَمْ يَخْتَلِجْهُمْ شَكٌّ فِي قَفْوِ آثَارِهِمْ،، وَ الْاِئْتَِمامِ بِهِدَايَةِ مَنَارِهِمْ.
مُكَانِفِينَ وَ مُوَازِرِينَ لَهُمْ، يَدِينُونَ بِدِينِهِمْ، وَ يَهْتَدُونَ بِهَدْيِهِمْ، يَتَّفِقُونَ عَلَيْهِمْ، وَ لَا يَتَّهِمُونَهُمْ فِيما أَدَّوْا إِلَيْهِمْ.
اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَى التَّابِعِينَ مِنْ يَوْمِنَا هَذَا إِلَى يَوْمِ الدِّينِ وَ عَلَى أَزْوَاجِهِمْ وَ عَلَى ذُرِّيَّاتِهِمْ وَ عَلَى مَنْ أَطَاعَكَ مِنْهُمْ.
صَلَاةً تَعْصِمُهُمْ بِهَا مِنْ مَعْصِيَتِكَ، وَ تَفْسَحُ لَهُمْ فِي رِيَاضِ جَنَّتِكَ، وَ تَمْنَعُهُمْ بِهَا مِنْ كَيْدِ الشَّيْطَانِ، وَ تُعِينُهُمْ بِهَا عَلَى مَا اسْتَعَانُوكَ عَلَيْهِ مِنْ بِرٍّ، وَ تَقِيهِمْ طَوَارِقَ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ إِلَّا طَارِقاً يَطْرُقُ بِخَيْرٍ.
وَ تَبْعَثُهُمْ بِهَا عَلَى اعْتِقَادِ حُسْنِ الرَّجَاءِ لَكَ، وَ الطَّمَعِ فِيما عِنْدَكَ وَ تَرْكِ التُّهَمَةِ فِيما تَحْوِيهِ أَيْدِي الْعِبَادِ
لِتَرُدَّهُمْ إِلَى الرَّغْبَةِ إِلَيْكَ وَ الرَّهْبَةِ مِنْكَ، وَ تُزَهِّدَهُمْ فِي سَعَةِ الْعَاجِلِ، وَ تُحَبِّبَ إِلَيْهِمُ الْعَمَلَ لِلآْجِلِ، وَ الِاسْتِعْدَادَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ
وَ تُهَوِّنَ عَلَيْهِمْ كُلَّ كَرْبٍ يَحُلُّ بِهِمْ يَوْمَ خُرُوجِ الْأَنْفُسِ مِنْ أَبْدَانِهَا
وَ تُعَافِيَهُمْ مِمَّا تَقَعُ بِهِ الْفِتْنَةُ مِنْ مَحْذُورَاتِهَا، وَ كَبَّةِ النَّارِ وَ طُولِ الْخُلُودِ فِيهَا
وَ تُصَيِّرَهُمْ إِلَى أَمْنٍ مِنْ مَقِيلِ الْمُتَّقِينَ.
دعای آن حضرت در درود به پیروان و تصدیق‌کنندگان رسولان
خدایا! پیروان رسولان و ایمان آورندگانشان که عبارتند از مردم روی زمین، آن مردمی که تصدیقشان، قلبی و درونی بود، آن‌هم زمانی که دشمنان با تکذیب رسالت رسولان، به مخالفت با آنان برخاستند، ولی پیروان و تصدیق‌کنندگان، به کمک حقایق ایمانی، مشتاقانه به طرف رسولان روی آوردند.
در هر روزگار و زمانی که رسولی فرستادی و برای مردمِ آن روزگار و زمان، چراغ راه و دلیل و برهان برپا کردی، از زمان آدم تا دوران محمد (صلی الله علیه و آله)، از پیشوایان هدایت و فرماندهان اهل تقوا، بر همۀ آنان سلام باد! خدایا! آنان را از سوی خود، به آمرزش و خشنودی یاد کن.
خدایا! و به ویژه اصحاب محمّد (صلی الله علیه و آله) را، آنان که شرط هم‌نشینی با او را به خوبی پاس داشتند و کسانی که در یاری دادن به حضرتش، امتحان دادند، امتحانی نیکو؛ و او را در تمام پیش‌آمدها کمک کردند و به ایمان آوردنش شتافتند و برای شنیدن دعوتش، بر یکدیگر پیشی جستند و هنگامی‌که دلیل پیام‌هایش را، به گوش آنان رساند، او را اجابت کردند و آیینش را پذیرفتند
و در راه آشکار کردن دینش، از همسران و فرزندان جدا شدند و برای پابرجا شدن نبوّتش، با پدران و فرزندان خود جنگیدند؛ و به خاطر وجود او، در آن جنگ‌ها پیروز شدند.
و کسانی که به رشتۀ محبت او پیچیده شدند، در مسیر دوستی و عشقش، تجارتی را امید دارند که هرگز کسادی و زیان، در آن راه ندارد.
و آنان‌که وقتی به دستگیرۀ دین او آویختند، قبایل و عشایرشان از آنان دوری گزیدند و زمانی که در سایۀ قرب به او آرمیدند، خویشاوندانشان از آنان کناره گرفتند.
خدایا! لطفت را برای اصحاب محمّد (صلی الله علیه و آله) به خاطر آنچه که برای تو و در راه تو از دست دادند، از نظر دور مدار؛ و آنان را از خشنودی‌ات خشنود ساز؛ و نیز به خاطر آن‌که مردم را پیرامون دینت گرد آوردند و در حالی که خالصانه، ملّت را به سوی تو دعوت می‌کردند، همراه فرستاده‌ات بودند.
و برای این‌که در راه تو از شهر و دیار و قوم خود هجرت کردند و از فراخی معاش، به تنگی و سختی دچار شدند و افراد زیادی که برای بزرگداشت دینت ستم‌ها تحمل کردند، پاداش عنایت کن.
خدایا! به آنان‌که به خوبی و نیکی پیرو اصحاب پیامبرند؛ آن پیروانی که می‌گویند: «پروردگار! ما و برادران ما را که به ایمان بر ما پیشی گرفتند، بیامرز!» و بهترین پاداشت را برسان.
آنان که روش اصحاب را قصد کردند و سمت و سو و جهت آنان را برگزیدند و شیوۀ آنان را دنبال کردند.
در حالی که تردیدی در بینایی‌شان خطور نکرد و شکّی در پیروی آثارشان و اقتدا به نشان هدایتشان، دل مشغولشان نساخت.
کمک‌کاران و تقویت‌کنندگان اصحاب بودند؛ به دین آنان می‌گروند و به هدایت آنان راه می‌یابند و نسبت به اصحاب واقعی پیامبر اتّفاق‌نظر دارند و آنان را در برنامه‌هایی که از رسول اسلام به ایشان رساندند، متّهم به دروغ و کذب نمی‌کنند.
خدایا! از امروز تا روز قیامت، بر تابعین و همسران و فرزندانشان و بر هر یک از آنان که تو را اطاعت کرده، درود فرست.
درودی که به سبب آن از نافرمانی‌ات بازشان داری و به آنان در باغ بهشت، وسعت و گشایش دهی و از نیرنگ شیطان مانعشان گردی و به هر کار نیکی که نسبت به آن از تو مدد جویند، یاریشان دهی و از حوادث شب و روز حفظشان کنی، مگر حادثه‌ای که به خیر می‌آید.
و آنان را به سبب آن درود، بر اساس اعتقاد به امید نیک، نسبت به عنایات و لطفت و طمع به آنچه نزد توست و ترک بدگمانی دربارۀ آنچه بندگان مالک و صاحب آن‌اند، برانگیزی.
و به جانب شوق و رغبت به سویت و بیم از حضرتت برگردانی و به فراخی دنیای زودگذر و فانی شدنی، بی‌رغبتشان سازی و عمل برای جهان آخرت و آمادگی برای آنچه پس از مرگ را، محبوب آنان کنی.
و هر اندوه سخت و نفس گیری که روز بیرون رفتن جان‌ها از بدن‌ها بر آنان وارد می‌شود، آسان سازی.
و آنان را از اموری که به سبب آنها، فتنه واقع می‌شود؛ فتنه‌هایی که از آن می‌پرهیزند و از کانون و مرکز آتش و طول ماندگاری در آن، سلامت همه جانبه دهی.
و به مقام امنی که جایگاه استراحت پرهیزکاران است، برگردانی.
پانویس
- ↑ انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۱۵۱-۳۴۶؛ خلجی، اسرار خاموشان، ۱۳۸۵، ج۲، ص۲۳۵-۲۹۸.
- ↑ انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۳، ص۱۵۱-۳۴۶.
- ↑ ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۱۹-۳۳۶.
- ↑ خلجی، اسرار خاموشان، ۱۳۸۳ش، ج۱، ص۲۳۵-۲۹۸.
- ↑ فهری، شرح و تفسیر صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۵۷-۲۷۶.
- ↑ مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۳۵ق، ج۲، ص۸۱-۱۳۶.
- ↑ مغنیه، فی ظلال الصحیفه، ۱۴۲۸ق، ص۹۵-۱۰۶.
- ↑ دارابی، ریاض العارفین، ۱۳۷۹ش، ص۸۳-۹۵.
- ↑ فضل الله، آفاق الروح، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۹۷-۱۱۴.
- ↑ فیض کاشانی، تعلیقات علی الصحیفه السجادیه، ۱۴۰۷ق، ص۲۷-۲۹.
منابع
- انصاریان، حسین، دیار عاشقان: تفسیر جامع صحیفه سجادیه، تهران، پیام آزادی، ۱۳۷۳ش.
- خلجی، محمدتقی، اسرار خاموشان، قم، پرتو خورشید، ۱۳۸۳ش.
- دارابی، محمد بن محمد، ریاض العارفین فی شرح الصحیفه السجادیه، تحقیق حسین درگاهی، تهران، نشر اسوه، ۱۳۷۹ش.
- فضل‌الله، سید محمدحسین، آفاق الروح، بیروت، دارالمالک، ۱۴۲۰ق.
- فهری، سیداحمد، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش.
- فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، تعلیقات علی الصحیفه السجادیه، تهران، مؤسسه البحوث و التحقیقات الثقافیه، ۱۴۰۷ق.
- مدنی شیرازی، سید علی‌خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۳۵ق.
- مغنیه، محمدجواد، فی ظلال الصحیفه السجادیه، قم، دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۸ق.
- ممدوحی کرمانشاهی، حسن، شهود و شناخت، ترجمه و شرح صحیفه سجادیه، مقدمه آیت‌الله جوادی آملی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۸ش.
پیوند به بیرون
- متن و صوت دعای چهارم صحیفه سجادیه، سایت عرفان