جبرئیل: تفاوت میان نسخه‌ها

نام جبرئیل در [[قرآن]] سه بار در [[آیه|آیات]] [[سوره مدنی|مدنی]] آمده است.<ref>رجوع کنید به بقره: ۹۷و۹۸؛ تحریم: ۴.</ref> به وظیفه اصلی جبرئیل، یعنی پیام‌آوری [[وحی]]، در آیۀ {{متن قرآن|...فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَیٰ قَلْبِک بِإِذْنِ اللَّهِ مُصَدِّقًا لِّمَا بَینَ یدَیهِ وَهُدًی وَبُشْرَیٰ لِلْمُؤْمِنِینَ۔|سوره=[[سوره بقره|بقره]]|آیه=۹۷}} تصریح شده است، هرچند دربارۀ کیفیت انتقال و نزول وحی سخنی به میان نیامده است.<ref>رجوع کنید به فخررازی، ج ۲، ص۳۲؛ صدرالدین شیرازی، ج۱، ص۲۹۶-۳۰۱.</ref>

# «مَکین» و «مُطاع»<ref>تکویر: ۲۰و۲۱.</ref> که از جایگاه و منزلت ویژۀ او نزد خداوند و دیگر فرشتگان حکایت می‌کند.

# «[[روح القدس|روح القُدُس]]»<ref>نحل: ۱۰۲؛ که مضمون این آیه «قُلْ نَزَّلَه رُوحُ الْقُدُسِ مِنْ رَبِّکَ...» با آیة ۹۷ سورة بقره: «قُل مَنْ ک'انَ عَدُوّاً لِجِبریلَ فَاِنَهُ نَزَّلَهُ عَلی قَلِبکَ بِاذِنِ اللّهِ...» که صراحتاً تنزیل قرآن را به جبرئیل نسبت داده، مطابقت دارد؛ برای احتمالات دیگر در باره مراد از روح القدس رجوع کنید به میبدی، ج ۱، ص۲۶۳-۲۶۴؛ فخررازی، ج ۳، ص۱۷۷.</ref>

جبرئیل مژدۀ ولادت عیسی را به [[حضرت مریم]] داده<ref>رجوع کنید به طبرسی و طباطبائی، ذیل آل عمران: ۴۵.</ref> و به صورت انسان نزد او متمثل شده<ref>مریم: ۱۷؛ نیز رجوع کنید به طبری، جامع؛ طوسی، التبیان، ذیل آیه.</ref> و روحِ اِلهی را در رحم او دمید<ref>رجوع کنید به طبری، جامع، ذیل مریم: ۲۲؛ تحریم: ۱۲؛ طوسی، التبیان، ذیل انبیاء: ۹۱؛ تحریم: ۱۲.</ref> و سرانجام خداوند به عیسی(ع) با جبرئیل یاری رسانده و نیرو بخشیده است.<ref>رجوع کنید به طبری، جامع؛ طوسی، التبیان، ذیل بقره: ۸۷، ۲۵۳؛ مائده: ۱۱۰.</ref>

مفسران در وساطت جبرئیل برای تولد عیسی تردید نکرده و تعبیر «روح» در آیات یاد شده را همگی ناظر به جبرئیل دانسته‌اند.<ref>برای احتمالات دیگر رجوع کنید به نحاس، ج۴، ص۳۱۸؛ فضل بن حسن طبرسی، ذیل مریم: ۱۷.</ref>

دربارۀ سبب کاربرد کلمه «روح» برای اشاره به جبرئیل  مفسران اقوال گوناگونی ذکر کرده‌اند، نظیر تعلق او به عالم مجردات و روحانیات، تکوین بدون ولادت، غلبه حیات در او، افاضۀ حیات و احیای [[شریعت]] به واسطۀ او یا بیان برتری او بر سایر [[فرشتگان]].<ref>رجوع کنید به طوسی، التبیان، ج۱، ص۳۴۰-۳۴۱، ج ۷، ص۱۱۴، ج۸، ص۶۲؛ فخررازی، ج ۲۴، ص۱۶۵-۱۶۶.</ref>

دربارۀ نسبت جبرئیل با روح و مراد از روح، که به همراه [[ملائکه]] از آن در [[سوره قدر]] یاد شده<ref>رجوع کنید به نحل: ۲؛ معارج: ۴؛ نبأ: ۳۸؛ قدر: ۴.</ref> یا درباره‌اش سؤال شده،<ref>رجوع کنید به اسراء: ۸۵.</ref> اختلاف است. برخی آن را فرشته‌ای موکل بر ارواح یا موجودی برتر از ملائکه و جبرئیل دانسته و گروهی مراد از آن را جبرئیل و تعبیر روح را دالّ بر عظمت و برتری جبرئیل بر دیگر ملائک دانسته‌اند.<ref>رجوع کنید به طوسی، التبیان، ج ۶، ص۳۵۹-۳۶۰، ج ۱۰، ص۲۴۹؛ فخررازی، ج ۲۱، ص۳۶-۳۹.</ref>

آیات ۹۷ و ۹۸ [[سوره بقره|سورۀ بقره]] در واکنش به پندار [[یهودیان]] در بارۀ جبرئیل نازل شده است.<ref>رجوع کنید به ابن سعد، ج ۱، ص۱۷۵-۱۷۶؛ واحدی نیشابوری، ص۱۷-۱۹.</ref> آنان از [[پیامبر(ص)]] پرسیدند، کدام فرشته نزد او می‌آید و چون شنیدند که آن فرشته جبرئیل است، به علت کینه‌ای که از جبرئیل داشتند، جبرئیل را دشمن خود خواندند.

ظاهراً ایشان جبرئیل را فرشته نازل کنندۀ بلا و سختی و فرمان جنگ و قتال و میکائیل را فرشتۀ رحمت و بشارت برای [[قوم یهود]] می‌دانستند،<ref>رجوع کنید به طبری، جامع؛ زَمَخْشَری، ذیل بقره: ۹۷.</ref> از این رو آیۀ ۹۸ سورۀ بقره دشمنی با جبرئیل را مساوی عداوت با میکائیل و دیگر فرشتگان و حتی خدا می‌شمرَد. گویا یهودیان به دنبال بهانه‌ای بودند تا از پذیرش [[اسلام]] سر باز زنند، چه پیش از این سؤال، پرسش‌های دیگری از پیامبر(ص) کرده بودند تا [[نبوت]] او را بیازمایند و هنگامی که حضرت به پرسش‌های پیشین نیکو پاسخ داد، سؤال از فرشتۀ وحی را مطرح کردند.<ref>رجوع کنید به طبری، همانجا.</ref> این در حالی است که عبدالله بن سلام، از علمای یهود، پس از طرح پرسش‌هایی که فکر می‌کرد فقط [[انبیاء]] پاسخش را می‌دانند و شنیدن جواب‌های پیامبر(ص)، [[مسلمان]] شد.<ref>بخاری، ج ۴، ص۲۶۸.</ref>

برخی از [[اهل سنت]]، شیعه را متهم نموده‌اند که در باور آنان، [[جبرئیل]] در جریان [[وحی]] [[خیانت]] کرده و به جای آن که [[رسالت]] را به [[علی بن ابیطالب]] ابلاغ کند آن را به [[حضرت محمد(ص)]] ابلاغ نموده است. از این رو بعد از سلام نمازشان سه بار دست خود را بالا برده و می‌گویند: خانَ الاَمینُ: امین وحی خیانت کرد.