دعای پنجاه و سوم صحیفه سجادیه
 نسخه خطی صحیفه سجادیه، به خط نسخ عبدالله یزدی، کتابت در شعبان ۱۱۰۲ قمری | |
| اطلاعات دعا و زیارت | |
|---|---|
| موضوع | اظهار خاکساری در درگاه الهی، آثار گناه در قیامت، طلب رحمت و مغفرت و آرامش در قیامت |
| مأثور/غیرمأثور | مأثور |
| صادره از | امام سجاد(ع) |
| راوی | متوکل بن هارون |
| منابع شیعی | صحیفه سجادیه |
| دعاها و زیارات مشهور | |
| دعای توسل • دعای کمیل • دعای ندبه • دعای سمات • دعای فرج • دعای ابوحمزه ثمالی • زیارت عاشورا • زیارت جامعه کبیره • زیارت وارث • زیارت امین‌الله • زیارت اربعین | |
دعای پنجاه و سوم صحیفه سجادیه از دعاهای مأثور از امام سجاد(ع) است که هنگام تذَلّل و خاکساری نزد خدا آن را می‌خواند. امام سجاد(ع) در این دعا به پیامدهای گناه در دنیا و قیامت اشاره دارد و بر لزوم بیداری از خواب غفلت قبل از مرگ تأکید می‌کند. در این دعا از خدا آمرزش گناهان و آرامش در روز قیامت درخواست شده است.
دعای پنجاه و سوم در شرح‌های صحیفه سجادیه همچون شهود و شناخت اثر حسن ممدوحی کرمانشاهی به زبان فارسی و در کتاب ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی به زبان عربی شرح شده است.
| نیایش |
|
آموزه‌ها
دعای پنجاه و سوم، از دعاهای صحیفه سجادیه است که امام زین‌العابدین هنگام خاکساری و تذلل به درگاه الهی آن را می‌خواند. به گفته سید محمدحسین فضل‌الله در شرح این دعا، اظهار تذلل در پیشگاه الهی به‌وسیله زبان و دیگر اعضای بدن، باعث صعود روح انسان و تقرب به خدا می‌شود.[۱] همچنین حسن ممدوحی کرمانشاهی شأن بنده را در مقابل شأن خدا که عزت، عظمت و اظهار بی‌نیازی مطلق است، اظهار خاکساری دانسته است. از این‌رو امام معصوم(ع) که به بالاترین درجات معرفت رسیده بیشتر از دیگران در مقابل خدا اظهار تذلل می‌کند.[۲]
آموزه‌های این دعا به شرح ذیل است:
- آثار گناه در قیامت: ناتوانی از سخن گفتن، حیرت و افسوس، شرمندگی و سرشکستگی
- انسان در گرو اعمال و اسیر نفس خود
- ذلت و خواری از آثار گناه
- سبک شمردن وعده‌های عذاب خدا با گناه کردن
- جرأت و جسارت نسبت به خدا با انجام گناه
- اعتراف به خطاها در درگاه الهی
- اعلام آمادگی برای قصاص شدن در پیشگاه الهی به سبب ارتکاب گناهان
- لزوم بیداری از خواب غفلت قبل از رسیدن مرگ
- دعا برای دریافت رحمت الهی بعد از مرگ
- درخواست تَرحم برای شرایطی که بدن‌ها می‌پوسند.
- درخواست امنیت و آرامش در جوار رحمت الهی
- درخواست بودن با اولیا الهی در روز حشر
- درخواست گذشت از گناهان با بردباری.[۳]
شرح‌ها
دعای پنجاه و سوم در شرح‌های صحیفه سجادیه از جمله در کتاب‌های دیار عاشقان اثر حسین انصاریان،[۴] شهود و شناخت اثر محمدحسن ممدوحی کرمانشاهی[۵] و شرح و ترجمه صحیفه سجادیه اثر سید احمد فهری[۶] به زبان فارسی شرح شده است.
دعای پنجاه و سوم صحیفه سجادیه همچنین در کتاب ریاض السالکین اثر سید علی‌خان مدنی،[۷] فی ظلال الصحیفة السجادیه اثر محمدجواد مغنیه،[۸] ریاض العارفین تألیف محمد بن محمد دارابی[۹] و آفاق الروح نوشته سید محمدحسین فضل‌الله[۱۰] به زبان عربی شرح شده است. واژه‌های این دعا هم در شرح‌های لغوی مانند تعلیقات علی الصحیفة السجادیة اثر فیض کاشانی[۱۱] و شرح الصحیفة السجادیة نوشته عزالدین جزائری[۱۲] توضیح داده شده است.
متن و ترجمه دعا
وَ كَانَ مِنْ دُعَائِهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي التَّذَلُّلِ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
رَبِّ أَفْحَمَتْنِي ذُنُوبِي، وَ انْقَطَعَتْ مَقَالَتِي، فَلَا حُجَّةَ لِي، فَأَنَا الْأَسِيرُ بِبَلِيَّتِي، الْمُرْتَهَنُ بِعَمَلِي، الْمُتَرَدِّدُ فِي خَطِيئَتِي، الْمُتَحَيِّرُ عَنْ قَصْدِي، الْمُنْقَطَعُ بِي.
قَدْ أَوْقَفْتُ نَفْسِي مَوْقِفَ الْأَذِلَّاءِ الْمُذْنِبِينَ، مَوْقِفَ الْأَشْقِيَاءِ الْمُتَجَرِّينَ عَلَيْكَ، الْمُسْتَخِفِّينَ بِوَعْدِكَ
سُبْحَانَكَ! أَيَّ جُرْأَةٍ اجْتَرَأْتُ عَلَيْكَ، وَ أَيَّ تَغْرِيرٍ غَرَّرْتُ بِنَفْسِي!
مَوْلَايَ ارْحَمْ كَبْوَتِي لِحُرِّ وَجْهِي وَ زَلَّةَ قَدَمِي، وَ عُدْ بِحِلْمِكَ عَلَى جَهْلِي وَ بِإِحْسَانِكَ عَلَى إِسَاءَتِي، فَأَنَا الْمُقِرُّ بِذَنْبِي، الْمُعْتَرِفُ بِخَطِيئَتِي، وَ هَذِهِ يَدِي وَ نَاصِيَتِي، أَسْتَكِينُ بِالْقَوَدِ مِنْ نَفْسِي، ارْحَمْ شَيْبَتِي، وَ نَفَادَ أَيَّامِي، وَ اقْتِرَابَ أَجَلِي وَ ضَعْفِي وَ مَسْكَنَتِي وَ قِلَّةَ حِيلَتِي.
مَوْلَايَ وَ ارْحَمْنِي إِذَا انْقَطَعَ مِنَ الدُّنْيَا أَثَرِي، وَ امَّحَى مِنَ الْمَخْلُوقِينَ ذِكْرِي، وَ كُنْتُ مِنَ الْمَنْسِيِّينَ كَمَنْ قَدْ نُسِيَ
مَوْلَايَ وَ ارْحَمْنِي عِنْدَ تَغَيُّرِ صُورَتِي وَ حَالِي إِذَا بَلِيَ جِسْمِي، وَ تَفَرَّقَتْ أَعْضَائِي، وَ تَقَطَّعَتْ أَوْصَالِي، يَا غَفْلَتِي عَمَّا يُرَادُ بِي.
مَوْلَايَ وَ ارْحَمْنِي فِي حَشْرِي وَ نَشْرِي، وَ اجْعَلْ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ مَعَ أَوْلِيَائِكَ مَوْقِفِي، وَ فِي أَحِبَّائِكَ مَصْدَرِي، وَ فِي جِوَارِكَ مَسْكَنِي، يَا رَبَّ الْعَالَمِينَ.
دعاى آن حضرت است در فروتنى برای خدای عزّوجَلّ
پروردگارا! گناهم مرا از گفتار باز داشته و رشتۀ سخنم به خاطر شدّت شرمندگی از هم گسیخته، بهانه و عذری و دلیل و برهانی برایم نیست؛ از این رو به بلا و مصیبتم که گناهان من است، اسیرم؛ در گرو کردارم؛ سرگردان خطاهای خود هستم؛ در اراده و آهنگم نسبت به امور، سرگردانم؛ با همۀ وجود درمانده‌ام.
خود را در جایگاه خواران گنه‌کار واداشته‌ام؛ جایگاه تیره‌بختانی که بر تو جسارت و جرات ورزیدند و وعده‌ات را سبک شمرده‌اند.
منزّه و پاکی؛ با چه جسارت و جراتی، نسبت به روی‌گردانی از دستورهایت دلیر شدم؟! و با کدام سبب هلاکت، خود را به نابودی انداختم؟!
سقوط و به رو درافتادنم و لغزش گامم را، رحمت آر؛ و به نادانی‌ام با بردباری‌ات و به بدکرداری‌ام با احسانت، به من بازگرد. من به گناهم اقرار دارم و به خطایم اعتراف می‌کنم. این دست و سر من است که برای تلافی و کیفر از وجودم آن را به زاری تسلیم می‌کنم؛ به پیری و به پایان رسیدن روزگارم و نزدیک شدن مرگم و ناتوانی و بیچارگی‌ام و کمی تدبیرم، رحم کن.
مولای من! هنگامی‌که اثر و نشانم از دنیا قطع شد و زیر خاک رفتم و یادم از خاطر آفریده‌ها محو شد و همچون کسی که فراموش شده، در زمرۀ فراموش‌شدگان قرار گرفتم؛ به من رحمت آر.
مولای من! هنگامی‌که چهره و حالم دگرگون شود و بدنم بپوسد و اعضایم از هم بپاشند و پراکنده شوند و پیوندهایم بگسلد؛ بر من ترحّم فرما. ای وای بر بی‌خبری من نسبت به آنچه که در برزخ و قیامت و کنار میزان و صراط از من خواسته می‌شود!
مولای من! مرا در برانگیختن و زنده شدنم، رحم کن؛ و در آن روز جایگاهم را با اولیایت و محل برآمدن و حرکتم را در میان عاشقانت و جای امن و آرامشم را در جوارت، قرار ده، ای پروردگار جهانیان!
پانویس
- ↑ فضل‌الله، آفاق الروح، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۶۲۶-۶۲۷.
- ↑ ممدوحی کرمانشاهی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۳۶۵.
- ↑ ممدوحی، شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۳۶۵-۳۷۶؛ شرح فرازهای دعای پنجاه و سوم صحیفه از سایت عرفان.
- ↑ انصاریان، دیار عاشقان، ۱۳۷۳ش، ج۷، ص۶۲۳-۶۲۹.
- ↑ ممدوحی، کتاب شهود و شناخت، ۱۳۸۸ش، ج۴، ص۳۶۳-۳۷۶.
- ↑ فهری، شرح و تفسیر صحیفه سجادیه، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۵۷۱-۵۷۲.
- ↑ مدنی شیرازی، ریاض السالکین، ۱۴۳۵ق، ج۷، ص۳۹۵-۴۱۲.
- ↑ مغنیه، فی ظلال الصحیفة، ۱۴۲۸ق، ص۶۵۷-۶۶۰.
- ↑ دارابی، ریاض العارفین، ۱۳۷۹ش، ص۷۲۵-۷۳۰.
- ↑ فضل‌الله، آفاق الروح، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۶۳۰-۶۳۵.
- ↑ فیض کاشانی، تعلیقات علی الصحیفة السجادیة، ۱۴۰۷ق، ص۱۰۳.
- ↑ جزایری، شرح الصحیفة السجادیة، ۱۴۰۲، ص۲۹۶-۲۹۸.
منابع
- انصاریان، حسین، دیار عاشقان: تفسیر جامع صحیفه سجادیه، تهران، پیام آزادی، ۱۳۷۲ش.
- جزایری، عزالدین، شرح الصحیفة السجادیة، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۲ق.
- دارابی، محمد بن محمد، ریاض العارفین فی شرح الصحیفة السجادیة، تحقیق حسین درگاهی، تهران، نشر اسوه، ۱۳۷۹ش.
- فضل‌الله، سید محمدحسین، آفاق الروح، بیروت، دارالمالک، ۱۴۲۰ق.
- فهری، سیداحمد، شرح و ترجمه صحیفه سجادیه، تهران، اسوه، ۱۳۸۸ش.
- فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، تعلیقات علی الصحیفة السجادیة، تهران، مؤسسة البحوث و التحقیقات الثقافیة، ۱۴۰۷ق.
- مدنی شیرازی، سید علی‌خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۳۵ق.
- مغنیه، محمدجواد، فی ظلال الصحیفة السجادیة، قم، دار الکتاب الاسلامی، ۱۴۲۸ق.
- ممدوحی کرمانشاهی، حسن، شهود و شناخت، ترجمه و شرح صحیفه سجادیه، مقدمه آیت‌الله جوادی آملی، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۸ش.
پیوند به بیرون