مقام رأس الحسین (قاهره)

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از مسجد رأس الحسین)
این مقاله دربارهٔ مقام رأس الحسین در قاهره است. برای آشنایی با دیگر مکان‌هایی که به رأس الحسین شناخته می‌شوند، مقام رأس الحسین را ببینید.
مقام رأس الحسین (قاهره)
اطلاعات اوليه
بنيانگذارطلائع بن رزیک وزیر سلسلهٔ فاطمیان
تأسیس۵۴۸ یا ۵۴۹ق
کاربریمسجد • زیارتگاه
مکانشهر قاهره، کشور مصر
نام‌های دیگرمسجد الحسین(ع)، مشهد الحسینی
معماری
بازسازی۱۴۰۱ش


مقام رأس الحسین یا مسجد الحسین(ع) یا مشهد الحسینی مکانی در قاهره که برپایهٔ برخی گزارش‌ها، سرِ امام حسین(ع) در آنجا دفن شده است. به گفتهٔ برخی منابع تاریخی، صلیبی‌ها در قرن ششم قمری بر عَسْقَلان در فلسطین مسلط شدند. حاکمان فاطمی برای جلوگیری از اهانت به سر امام حسین(ع) که در آنجا دفن بود، آن را به قاهره منتقل کردند و در سال ۵۴۸ق یا ۵۴۹ق در آنجا دفن کردند و بنایی برای آن ساختند که مسجد الحسین نام دارد.

درباره سری که در مسجد الحسین دفن شده است نظرات مختلفی وجود دارد. بر اساس نظر مشهور عالمان شیعه، سرِ امام حسین به همراه بدنش در کربلا دفن شده است. از این‌رو برخی سری را که در این مسجد مدفون است متعلق به یکی از علویان، شهدای کربلا و یا اهل‌بیتِ امام حسین می‌دانند.

مردم مصر برای این مقام احترم قائل هستند و به زیارت آن می‌روند. اشیائی منسوب به پیامبر(ص) و نسخه‌ٔ خطی کهنی از قرآن نیز در این مکان نگهداری می‌شود. همچنین برخی از مجالس تلاوت قاریان مشهور نیز در مسجد الحسین برگزار می‌گردد.

جایگاه در میان مردم مصر

مقام رأس‌ الحسین(ع) از مکان‌های منسوب به امام حسین است که پس از مسجد اَلْاَزْهر، مهم‌ترین مکان اجتماع مردم در قاهره شمرده شده است.[۱] سید محسن امین که در سال ۱۳۲۱ق به زیارت آنجا رفته چنین گزارش کرده است: «مصریان، فوج فوج به زیارت آن می‌روند و به دعا و تضرع در آن جا مشغول‌اند.»[۲] ابن‌جُبَیْر اندلسی (درگذشته ۶۱۴ق) نیز گزارش نموده که مردم زیادی در این مقام به امام حسین(ع)، تَبَرُّک می‌جسته‌اند.[۳] برخی از سلفیان از اقبال مردم مصر به این مقام نسبت به خلوتی مسجد الازهر که در کنار آن قرار دارد، اظهار شگفتی‌ کرده‌اند.[۴] مصریان هر ساله در سالگرد ورود سر امام حسین(ع) به مصر جشنی برگزار می‌کنند.[۵] این مراسم در آخرین سه‌شنبه ربیع‌الثانی با برپایی خیمه در فضاهای اطراف این مکان برگزار می‌شود.[۶]

گقته شده، رهبران مصر در دوره‌های مختلف، پافشاری داشته‌اند که نماز عید را در این مکان برپا کنند. چنانکه در دوره ریاست‌جمهوری جمال عبدالناصر (ریاست‌جمهوری: ۱۹۵۶-۱۹۷۰م) چنین بود.[۷]

برخی پژوهشگران، نقش مقام رأس‌الحسین قاهره در بسیج کردن مردم مصر در برابر ظالمان و استعمارگران را همانند جایگاه حرم امام حسین(ع) در کربلا در تشویق مردم عراق برای مقاومت در مقابل ستمگران می‌دانند.[۸]

ابن‌جُبَیْر اندلسی عالم اهل‌سنت (درگذشتهٔ ۶۱۴ق) در توصیف مقام رأس الحسین:

«گمان نمی‌کنم در عالَم وجود، جایی باشد که حضور مردم در آن‌جا پرشورتر از اینجا باشد و نه این که ساختمانی باشد که منظره‌ٔ آن شگفت‌آورتر و زیباتر از این بنا باشد!».[۹]

ابن‌کثیر تاریخ‌نگار اهل‌سنت (درگذشته ۷۷۴ق) گزارش داده که مصریان به این مکان «تاج‌الحسین» می‌گفته‌اند.[۱۰] ابن‌نِمای حِلی نیز می‌گوید مصریان به این مقام، «مشهد الکریم» می‌گویند.[۱۱] مالک الحزین در مقاله‌ای با عنوان «مسجد الحسین و جایگاه آن در قلبِ مصریان سنی‌مذهب» می‌نویسد که مصریان آن چنان این مقام را مقدس می‌شمارند که باعث شده بسیاری از مورخان برای این مکان، نام مسجد حرم مصر را به کار برند.[۱۲] از این مکان با نام‌های «مسجد الحسین(ع)»،[۱۳] «مقام رأس الحسین»[۱۴] و یا «مشهد الحسینی»[۱۵] یاد می‌شود.

آیا سر امام حسین در قاهره دفن است؟

در شماری از منابع، گزارش شده که سر امام حسین(ع) در عسقلان دفن شد.[۱۶] هنگامی که صلیبی‌ها بر این شهر مسلط شدند، ‌مسلمانان آن را به قاهره منتقل کردند.[۱۷] گفته شده این کار به وسیلهٔ طلائِع بن رُزّیک، وزیر وقت فاطمیان (درگذشتهٔ ۵۵۶ق) انجام شد.[۱۸] وی در برابر اموال فراوانی که به صلیبان بخشید سر را به قاهره منتقل کرد و در آن جا دفن نمود.[۱۹] به گفتهٔ مقریزی تاریخ‌نگار مصری در قرن نهم هجری قمری، انتقال سرِ حضرت در ۱۰ جمادی‌الثانی سال ۵۴۸ق یا ۵۴۹ق بوده است.[۲۰] گزارش شده که سر از هر کوی و محله‌ای که عبور داده می‌شده، از آن جا بوی مشک احساس می‌شده است. نامگذاری محله‌ «حارَة المِسْک» در قاهره به همین خاطر بوده است.[۲۱] ابن‌کثیر تاریخ‌نگار اهل‌سنت (درگذشته ۷۷۴ق) معتقد است که فاطمیان با انگیزهٔ تقویت این ادعا که نسبشان به امام حسین(ع) می‌رسد، این کار را انجام دادند.[۲۲]

فاطمیان و شاخه‌هایی از صوفیه[۲۳] و نیز برخی از اهل‌سنت مصر، همچون علی جمعه، مفتی مصر و عضو هیئت کِبار علمای الاَزْهر[۲۴] بر این باورند که سر حضرت در همین مکان دفن است. اما دیدگاه مشهور عالمان امامیه این است که سر امام حسین(ع) به همراه بدن آن حضرت در کربلا به خاک سپرده شده است.[۲۵] سلفی‌ها[۲۶] و برخی عالمان اهل‌سنت[۲۷] نیز وجود سر امام حسین(ع) در این مقام را نپذیرفته‌اند.

برخی از پژوهشگران امامیه درباره سری که در عسقلان دفن و سپس به مصر منتقل شد، سه احتمال مطرح کرده‌اند: سر یکی از علویان، یا یکی از شهدای کربلا و یا سرِ یکی از اهل‌بیتِ امام حسین(ع) بوده است.[۲۸]

مسجد الحسین و تاریخچه آن

در دوران خلافت فاطمیان در سال ۵۴۹ق تحت نظارت صالح الطلائع، وزیر دولت فاطمی مسجدی در این مکان بنا شد[۲۹] که مسجد الحسین نامیده می‌شود. این مسجد از مرمرهای سفید ساخته شد دارای سه در بود.[۳۰] دیگر امیران و فرمانروایان مصر نیز به این مسجد و مقام رأس الحسین(ع) توجه داشته‌اند؛[۳۱] مانند تعمیر مسجد در اواخر قرن سیزدهم هجری که به دستور خِدِیوی اسماعیل، فرمانروای وقت مصر انجام گرفت.[۳۲] مسجد الحسین(ع) در سال ۱۴۰۰-۱۴۰۱ش (۱۴۴۳ق) توسط بُهره‌های اسماعیلی بازسازی[۳۳] و در سال ۱۴۰۱ش با حضور عبدالفتاح سیسی رئیس‌جمهور وقت مصر بازگشایی شد.[۳۴] در این نوسازی، ضریح جدیدی بر مقبره نصب گردید.[۳۵] وزارت اوقاف مصر در سال ۲۰۲۲م مسجد الحسین(ع) را به عنوان مسجد نمونه از نظر توسعه و فعالیت انتخاب کرد.[۳۶]

مسجد الحسین در محله امام حسین (حَیُّ الحسین) قرار دارد[۳۷] که از محله‌های مهم تاریخی و فرهنگی در قاهره است.[۳۸] همچنین اَلاَزهر مهم‌ترین مکان علمی و مذهبی مصر[۳۹] و خیابان خان‌الخَلیلی از مناطق مشهور فرهنگی قاهره[۴۰] در کنار این مسجد قرار دارند. درب الاَتْراک از مشهورترین مراکز فروش کتاب‌ها دربارهٔ تراث اسلامی نیز در کنار این مسجد است.[۴۱]

ساختمان و مناره‌ها

نگهداری میراث کهن اسلامی در مسجد

در مسجد الحسین، نسخه‌ای از قرآن نگهداری می‌شود که کتابت آن به امام علی(ع) (شهادت:۴۰ق) منسوب است؛[۴۲]البته برخی کتابت آن را در نیمهٔ دوم قرن اول هجری می‌دانند.[۴۳] همچنین اشیایی منسوب به پیامبر(ص) در این مسجد نگهداری می‌شود که عبارتند از: شمشیر، سرمه‌دان، تارهای مو، تکه‌ای از پیراهن و تکه‌ای از عصا.[۴۴]

مسجد الحسین محل برگزاری کرسی تلاوت

مسجد الحسین(ع)، مجلس تلاوت شماری از قاریان مشهور مصر هم‌چون منشاوی، عبدالباسط و دیگران بوده و از جاهایی بوده که قاریان برای به‌دست‌آوردن کرسی تلاوت آن با یکدیگر رقابت می‌کرده‌اند.[۴۵] همچنین قاریان برجستهٔ مصر برخی از گردهمایی‌های مهم خود را در این مکان برگزار می‌کنند.[۴۶]

نگارخانه

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ عبدالرحمن، «بتوزيع الحلوى.. توافد المواطنين على مسجد الإمام الحسين للاحتفال بالمولد النبوي الشريف»، قاهرة لایف۲۴.
  2. ↑ امین، لواعج الاشجان فی مقتل الحسين(ع)، دار الأمير للثقافة و العلوم، ص۱۹۱.
  3. ↑ ابن‌جبیر، رحلة ابن‌جبیر، دار الهلال، ص۱۹.
  4. ↑ استانبولی، تحقیق حکم القراءة على الأموات، الجامعة الاسلامیه، ص۲۹، پاورقی۱.
  5. ↑ حجازی و عاطف، «الحسين حبيب المصريين. "الوطن" تحتفی بسيد الشهداء فی احتفالات ذكرى استقرار "الرأس الشريف" بالقاهرة» سایت روزنامه الوطن؛ الدیک و سامی، «مولد الحسين ليلة فى حب آل البيت الحسين»، الشروق.
  6. ↑ «عاشوراء در مصر»، پایگاه تخصصی تحلیلی جامعه و فرهنگ ملل.
  7. ↑ «الدور السياسي لمقام رأس الإمام الحسين في القاهرة في ندوة لندنية»، سایت الاجتهاد.
  8. ↑ «الدور السياسي لمقام رأس الإمام الحسين في القاهرة في ندوة لندنية»، سایت الاجتهاد.
  9. ↑ ابن‌جبیر، رحلة ابن‌جبیر، دار الهلال، ص۱۹.
  10. ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۲۲ .
  11. ↑ ابن‌نمای حلی، مثیر الاحزان، ۱۴۰۶ق، ص۱۰۷.
  12. ↑ حزین، «مسجد الحسين ومنزلته في نفوس المصريين السنة»، شبکه هجر، ۱۹ دسامبر ۱۹۹۹م، به نقل از: کورانی عاملی، الانتصار، ۱۴۲۱ق، ج۹، ص۲۶.
  13. ↑ برای نمونه، نگاه کنید به: «حي الحسين.. هنا مر التاريخ وترك ذكرى».
  14. ↑ برای نمونه، نگاه کنید به: «ما لا تعرفه عن مقام رأس الحسين في القاهرة»، شبکه الکوثر.
  15. ↑ برای نمونه، نگاه کنید به: انصاری، «المشهد الحسینی بالقاهرة»، سایت جریدة ابو الهول.
  16. ↑ برای نمونه، نگاه کنید به: ابن‌العمرانی، الانباء فی تاريخ الخلفاء، ۱۴۲۱ق، ص۵۴؛ هروی، الاشارات الى معرفة الزيارات، ۱۴۲۳ق، ص۳۶؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۱۴۲؛ مناوی، فیض القدیر، ۱۳۵۶ق، ج۱، ص۲۰۵.
  17. ↑ برای نمونه، نگاه کنید به: هروی، الاشارات الى معرفة الزيارات، ۱۴۲۳ق، ص۳۶؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۱۴۲؛ امین، لواعج الاشجان فی مقتل الحسين(ع)، دار الأمير للثقافة و العلوم، ص۱۹۱.
  18. ↑ برای نمونه، نگاه کنید به: مناوی، فیض القدیر، ۱۳۵۶ق، ج۱، ص۲۰۵.
  19. ↑ برای نمونه، نگاه کنید به: مناوی، فیض القدیر، ۱۳۵۶ق، ج۱، ص۲۰۵.
  20. ↑ مقریزی، المواعظ والاعتبار بذكر الخطط والآثار، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۲۳.
  21. ↑ شناوی، «مصر كنانة أهل البيت...»، سایت مرکز کربلاء للداراسات و البحوث؛ مصراوی، «في ذكرى احتفال المصريين بقدوم الراس الشريف للامام الحسين (ع) الي مصر في اخر ثلاثاء من ربيع الاخر في كل عام – لماذا يشكك السلفيون في وجود الراس الشريف بمصر ؟!!»، سایت تفسیر النبأ العظیم.
  22. ↑ ابن‌کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۸ق، ج۸، ص۲۲۲ .
  23. ↑ الخالدی، «رحلة فی الديار المصرية فی القرن الثامن عشر»، ص۲۴.
  24. ↑ «اظهارات مفتی سابق مصر در خصوص مقام رأس الحسین(ع) در قاهره»، شیعه‌نیوز.
  25. ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۴۵، ص۱۴۵؛ محمدی ری‌شهری و دیگران، الصحیح من مقتل سید الشهداء و اصحابه، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص۳۹۱.
  26. ↑ نگاه کنید به: ابن‌تیمیه، رأس الحسین، تحقیق جمیلی، ص۱۸۱.
  27. ↑ برای نمونه، نگاه کنید به: قرطبی، التذكرة بأحوال الموتى و امور الآخرة، ۱۴۲۵ق، ص۱۱۲۲.
  28. ↑ موسوی، «مدفن رأس الحسین»، ص۵۵۸.
  29. ↑ مقریزی، اتعاظ الحنفا بأخبار الائمة الفاطمیین الخلفا، ۱۴۱۶ق، ج۳، ص۲۵۱.
  30. ↑ مقریزی، المواعظ والاعتبار بذكر الخطط والآثار، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۲۳.
  31. ↑ حزین، «مسجد الحسين ومنزلته في نفوس المصريين السنة»، شبکه هجر، ۱۹ دسامبر ۱۹۹۹م، به نقل از: کورانی عاملی، الانتصار، ۱۴۲۱ق، ج۹، ص۲۶.
  32. ↑ عبدالله، «تجديد مسجد الحسين يعيد جدل أزمات ترميم الآثار بمصر»
  33. ↑ «السيسي يفتتح اليوم مسجد الحسين بعد تجديده (صور)»، وبگاه RT Arabic؛ «سیسی، بهره‌ها و توسعه مسجد رأس الحسین»، دین آنلاین.
  34. ↑ «رئیس جمهور مصر مسجد امام حسین(ع) را افتتاح کرد و در آن نماز خواند»، شفقنا.
  35. ↑ «سیسی، بهره‌ها و توسعه مسجد رأس الحسین»، دین آنلاین.
  36. ↑ «مسجد «راس الحسین(ع)» قاهره، مسجد نمونه سال ۲۰۲۲ شد»، وبگاه شبستان.
  37. ↑ «جامع الحسين»، سایت الهیئة العامة للاستعلامات بوابتک الی مصر.
  38. ↑ «حي الحسين.. هنا مر التاريخ وترك ذكرى»، الجزیره.
  39. ↑ مالک بن نبی، مذكرات شاهد للقرن، ۱۴۰۴ق، ص۱۳؛ حزین، «مسجد الحسين ومنزلته في نفوس المصريين السنة»، شبکه هجر، ۱۹ دسامبر ۱۹۹۹م، به نقل از: کورانی عاملی، الانتصار، ۱۴۲۱ق، ج۹، ص۲۶.
  40. ↑ «كيف عادت الأجواء الروحانية إلى مسجد الحسين بالقاهرة بعد حظر دام عامين؟»، الجزیره.
  41. ↑ «حي الحسين.. هنا مر التاريخ وترك ذكرى»، الجزیره.
  42. ↑ فحام، «المصاحف المنسوبة لأمير المؤمنين (عليه السلام)»، سایت ینابیع.
  43. ↑ سقار، «مخطوطات القرآن المكتوبة في القرن الهجري الأول تشهد بموثوقية نص القرآن العظيم»، سایت اعجاز القرآن و السنة.
  44. ↑ جمال، «آثار النبى ص فى القاهرة المحروسة»، سایت الأهرام.
  45. ↑ «کشف سند رقابت قاریان شهیر مصری برای تلاوت در مسجد «الحسین»، خبرگزاری ایکنا.
  46. ↑ برای نمونه، نگاه کنید به: البحیری، «انطلاق مقرأة كبار القراء من مسجد الإمام الحسين.. صور»، مصری الیوم.

منابع

برگرفته از «https://fa.wikishia.net/w/index.php?title=مقام_رأس_الحسین_(قاهره)&oldid=1255886»