بناء المقالة الفاطمیة فی نقض الرسالة العثمانیة (کتاب)

بناء المقالة الفاطمیة فی نقض الرسالة العثمانیة

اطلاعات کتاب
نویسنده	سید احمد بن طاووس حلی
موضوع	کلام
سبک	ردیه
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	موسسه آل‌البیت
تاریخ نشر	۱۴۱۱ق

بَناءُ المَقالةِ الفاطمیة (العلویة) فی نَقضِ الرّسالةِ العُثمانیة، یا بناء المقالة العلویة کتابی به زبان عربی نوشته ابوالفضائل، سید احمد بن طاووس حلی، متوفای ۶۷۳ ق، است. این کتاب، در رد کتاب العثمانیة جاحظ و درباره اثبات شایستگی حضرت امیرالمؤمنین، علی(ع) برای امر امامت است.

درباره مؤلف

مقالهٔ اصلی: سید احمد بن طاووس حلی

سید جمال الدین احمد بن موسی ابن طاووس حلّی (۶۷۳ق) ملقب به ابن طاووس و مشهور به فقیه اهل بیت(ع). او از محدثین عصر خویش بود و نزد اساتیدی چون نجیب الدین ابن نما، شمس الدین فخار بن معد بن فخار موسوی شاگردی کرد. از شاگردان سرشناس وی می‌توان به علامه حلّی و شیخ تقی الدین حسن بن داوود حلّی اشاره داشت. او پس از برادرش سید بن طاووس، مدتی منصب نقابت شیعیان را بر عهده داشت.

درباره کتاب جاحظ

عمرو بن بحر الجاحظ، متوفای ۲۵۵ق، کتابی را به نام «الرسالة العُثمانیة»، در رد بر شیعه و ایراد و اشکال بر اصول اعتقادات آنها نوشته و بسیاری از اصول مسلّم و مورد قبول تمام فرقه‌های اسلام را انکار کرده است. مهمترین هدف او در کتاب، ضمن شکستن مقام و منزلت امیرالمؤمنین، دائما سعی در توجیه کارهای خلفای سه‌گانه، مقایسه آنها با امیرالمؤمنین(ع) و اثبات افضلیت آنان را دارد.

ابن طاووس در این کتاب تلاش کرده تا به همه اشکالات وایرادات جاحظ پاسخ گوید.

نام کتاب

برخی از علما از جمله شاگرد سید، حسن بن داوود حلی نام کتاب را بناء المقالة الفاطمیة فی نقض الرسالة العثمانیة ذکر کرده‌اند اما عده‌ای مانند آقابزرگ و سید محسن امین از جمله نام کتاب را بناء المقالة العلویة... گفته‌اند. نخستین مطلب کتاب پس از مقدمه و نقل اشعاری خطاب به جاحظ نویسنده رساله العثمانیه درباره سن امام علی(ع) هنگام اسلام آوردن است که از الاستیعاب که یکی از منابع معتبر اهل سنت است نقل کرده که سن او ۱۵ یا ۱۶ سال بوده است و این که ۵ یا ۹ ساله بود غیر واقعی است. پایان بخش مطالب کتاب اشعاری در وصف فضائل امیرالمؤمنین(ع) است. که آخرین بیتش این است:«وكم لأمير المؤمنين مناقبا/علت و غلت لا يطبيها المكايد.» برای امیرالمؤمنین چه بسیار مناقب والا و ارزشمندی است که مکر و حیله‌ها نمی‌توانند آنان را از میان بردارند.

ردیه‌ها بر العثمانیة

ردیه‌های بسیاری غیر از بناء المقالة الفاطمیة بر العثمانیه نگاشته شده است:

• الرّد علی الجاحظ و العثمانیة اثر شیخ مفید
• نقض العثمانیه اثر ابوجعفر اسکافی
• نقض العثمانیه اثر ابومحمد ثبیت بن محمد العسکری
• نقض العثمانیه اثر مظفر بن محمّد بن أحمد أبی الجیش البلخی
• الرد علی العثمانیه اثر ابوالاحوص مصری
• نقض العثمانیه اثر حسن بن موسی نخعی
• نقض العثمانیه اثر علی بن حسین مسعودی صاحب مروج الذهب
• نقض العثمانیه اثر أسد بن علی بن عبدالله غسانی حلبی.

نسخه‌ها

• نسخه‌ای تصویری به‌خط حسن بن داوود حلی صاحب رجال در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران
• نسخه‌ای دیگر به‌خط حسین خادم کتابدار استنساخ از نسخه اصلی به تاریخ ۱۰۹۱ق در دانشکده حقوق دانشگاه تهران.
• نسخه‌ای به خط سید مرتضی نجومی.

وضعیت کتاب

این کتاب به سال ۱۴۱۱ق در قم با تحقیق، تصحیح و تعلیقات سید علی عدنانی غریفی توسط موسسه آل‌البیت در یک جلد به چاپ رسیده است. در پایان کتاب، فهرست‌های متنوع با دقت فراوان ضبط شده است. همچنین در پاورقی کتاب، تحقیق گسترده‌ای شامل نسخه بدل‌ها، آدرس آیات و روایات، ترجمه و توضیح کلمات مشکل متن و شرح حال کسانی که در متن نامی از آنها برده شده یا اشاره‌ای به آنها شده، صورت گرفته است.

منابع

• تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة، بیروت،‌دار الاضواء.
• خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، فی احوال العلماء و السادات، مطبعه الحیدریه، تهران، ۱۳۹۰ق.
• ابن طاووس، احمد بن موسی، بناء المقالة الفاطمیة فی نقض الرسالة العثمانیة، قم، آل البیت.
• العدنانی الغریفی، السیدعلی، بناء المقالة العلویة فی نقض الرسالة العثمانیة، تراثنا، السنة الأولی، محرم و صفر و ربیع الأول ۱۴۰۶.
• کتاب شناخت جامع‌الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.