روضه اربعین

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
سوگواری محرم
تابلوی عصر عاشورا
رویدادها
نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع)نامه امام حسین(ع) به اشراف بصرهروز عاشوراواقعه کربلاواقعه عاشورا (از نگاه آمار)روزشمار واقعه عاشورااسیران کربلا
افراد
امام حسین(ع)علی اکبرعلی‌اصغرعباس بن علیحضرت زینب(س)سکینه بنت حسینفاطمه دختر امام حسینمسلم بن عقیلشهیدان کربلااسیران کربلا
جای‌ها
حرم امام حسین(ع)تل زینبیهحرم حضرت عباس(ع)گودال قتلگاهبین‌الحرمیننهر علقمه
مناسبت‌ها
تاسوعاعاشورادهه محرماربعیندهه صفر
مراسم
مرثیه‌خوانینوحهتعزیهروضهزنجیرزنیسینه‌زنیسقاخانهسنج و دمامدسته عزاداریشام غریبانتشت‌گذارینخل‌گردانیقمه‌زنیراهپیمایی اربعینتابوت‌گردانیمراسم تابوت

روضه اربعین از روضه‌های شیعیان که در شب و روز و شام اربعین خوانده می‌شود. در این روضه بیشتر به بازگشت اسرای اهل بیت(ع) به کربلا بر سر مزار شهدای کربلا و سوگواری آنان و نیز به زیارت روز اربعین توسط جابر بن عبدالله انصاری و عطیه عوفی پرداخته می‌شود.

نقل تاریخی

بازگشت اسرا

در مورد زمان بازگشت اسرای اهل بیت به کربلا و زیارت قبور شهدا برخی معتقدند این اتفاق در سال نخست روی نداده و پیمودن مسیر کوفه تا شام و سپس بازگشت به کربلا در مدت ۴۰ روز برای کاروان اسرای کربلا ممکن نبوده است. محدث نوری[۱] و شیخ عباس قمی[۲] طرفدار این نظریه هستند. به باور برخی، گزارش معتبری نیز بر اثبات این رویداد در دست نیست.[۳]

برخی مانند سید ابن طاووس در لهوف[۴] معتقدند اسرای کربلا از شام به عراق رفته و در روز اربعین، یعنی ۴۰ روز بعد از واقعه عاشورا، به کربلا رسیدند و در آنجا جابر بن عبدالله انصاری و برخی از بنی هاشم را دیده‌اند و پس از زیارت امام حسین(ع) به مدینه رفته‌اند. اینان معتقدند این بازگشت ممکن بوده و روایاتی که از این رویداد خبر داده‌اند، معتبرند.[۵] از جمله کتاب‌های مشهور در اثبات این نظر و پاسخ به مخالفان کتاب تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع) نوشته سید محمد علی قاضی طباطبایی است.

زیارت جابر

جابر بن عبدالله انصاری که از صحابه رسول خدا(ص) است به عنوان نخستین زائر امام حسین(ع) شناخته می‌شود. بنابر روایات دینی، او در اولین چهلم شهادت امام حسین(ع) در سال ۶۱ق به همراه عطیه عوفی به کربلا آمد و قبر امام حسین(ع) را زیارت کرد.[۶]

روضه

در روضه اربعین، ماجرای بازگشت اسیران کربلا از شام به کربلا توسط روضه خوان بازگو می‌شود. طبق این روضه وقتی کاروان اسرا به دو راهی کربلا و مدینه می‌رسند بشیر بن جذلم از امام سجاد(ع) می‌پرسد به کربلا برویم یا مدینه؟ امام سجاد(ع) اختیار را به حضرت زینب(س) می‌دهد و ایشان کربلا را انتخاب می‌کند.[۷] وقتی کاروان به کربلا می‌رسند هر یک از اسرا به سراغ قبری می‌رود و در کنار آن گریه و زاری می‌کند. معمولا طبق این روضه حضرت زینب(س) و سکینه بر سر مزار امام حسین(ع)، ام کلثوم(س) بر سر مزار حضرت عباس(ع)، رباب بر سر مزار علی اصغر می‌روند.[نیازمند منبع] طبق اسناد تاریخی لیلی در کربلا حضور نداشته و ماجرای عروسی قاسم نیز از تحریفات واقعه عاشورا است.[نیازمند منبع] در این روضه حضرت زینب(س) شرح آنچه در کربلا و کوفه گذشته را برای امام حسین(ع) بیان می‌کند و از خطبه‌های تند خود علیه ابن زیاد و یزید سخن می‌گوید.[۸] گاهی نیز در این مجلس حضرت زینب(س) از امام حسین(ع) تقاضا می‌نماید تا کودکان را سرشماری نکند زیرا در مورد حضرت رقیه شرمسار است. از دیگر مطالبی که در این روضه بیان می‌شود گفتگوی امام سجاد(ع) با جابر بن عبدالله انصاری است.

نمونۀ اشعار

شمیم جان فزای کوی بابممرا اندر مشام جان برآید
گمانم کربلا شد عمه نزدیککه بوی مشک و ناب و عنبر آید
بگوشم عمه از گهواره گوردر این صحرا صدای اصغر آید
مهار ناقه را یکدم نگهدارکه استقبال لیلا، اکبر آید
مران‌ای ساربان یکدم که دامادسر راه عروس مضطر آید
حسین را‌ای صبا برگو که از شامبکویت زینب غم پرور آید
ولی‌ای عمه دارم التماسیقبول خاطر زارت گر آید
که چون اندر سر قبر شهیدانتو را از گریه کام دل برآید
در این صحرا مکن منزل که ترسمدوباره شمر دون با خنجر آید
کند جودی به محشر، محشر از نواگر در حشر ما این دفتر آید[۹]

پانویس

  1. نوری، لؤلؤ و مرجان، ۱۳۸۸ش، ص۲۰۸ - ۲۰۹.
  2. قمی، منتهی الآمال، ۱۳۷۲ش، ص۵۲۴ -۵۲۵.
  3. سبحانی‌نیا، «تحقیقی درباره اربعین حسینی»؛ رنجبر، «پژوهشی در اربعین حسینی»، ۱۳۸۴ش، ص۱۶۸-۱۷۲.
  4. ابن طاووس، لهوف، ۱۴۱۴ق، ص۲۲۵.
  5. نک: رنجبر، «پژوهشی در اربعین حسینی»، ۱۳۸۴ش، ص۱۷۲-۱۸۷؛ فاضل، کل مقاله.
  6. قمی، سفینة البحار، ۱۴۱۴ق، ج۸، ص۳۸۳.
  7. اشعری، ۷۲مجلس در عزای مظلوم، ۱۳۷۷ش، ص۲۴۷.
  8. اشعری، ۷۲مجلس در عزای مظلوم، ۱۳۷۷ش، ص۲۴۷-۲۵۲.
  9. دیوان جودی، نشر ناصرخسرو، ص۱۵۹.

منابع

  • ابن طاووس، علی بن موسی، الملهوف علی قتلی الطفوف، قم، اسوه، ۱۴۱۴ق.
  • اشعری، عبدالحسین، ۷۲مجلس در عزای مظلوم، قم، انصار المهدی، بهار ۱۳۷۷ش.
  • جودی، کلیات جودی، کتابفروشی علمیه اسلامیه، تهران، ناصرخسرو، بی‌تا.
  • رنجبر، محسن، «پژوهشی در اربعین حسینی»، در مجله تاریخ در آیینه پژوهش، بهار ۱۳۸۴ش، شماره۵
  • سبحانی نیا، محمد تقی، «تحقیقی درباره اربعین حسینی»، در مجله تاریخ در آیینه پژوهش، تابستان ۱۳۸۴ش، شماره۶.
  • قمی، شیخ عباس، سفینة البحار، قم، نشر اسوه، ۱۴۱۴ق.
  • قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، تهران، مطبوعاتی حسینی، ۱۳۷۲ش.
  • نوری، میرزا حسین، لؤلؤ و مرجان، تهران، نشر آفاق، ۱۳۸۸ش.