خاندان شهرستانی

خاندان شهرستانی

نفر وسط: میرزا محمدحسین مرعشی شهرستانی (شهرستانی ثانی) سمت راست: میرزا هادی فرزند سید محمدتقی شهرستانی • میرزا جعفر فرزند دوم میرزا محمد حسین ثانی سمت چپ: میرزا محمدعلی شهرستانی ثالث فرزند بزرگ میرزا محمدحسین ثانی • سید زین‌العابدین فرزند سوم میرزا محمدحسین ثانی (پدر سید عبدالرضا) دو کودک نشسته: سمت راست: سید هبةالدین شهرستانی • سمت چپ: سید ابوطالب شهرستانی ایستاده از راست: سید محمد و سید مرتضی شهرستانی فرزندان پنجم و چهارم میرزا محمدحسین ثانی
شناسنامه خاندان
نام خاندان	شهرستانی
نسب	سادات موسوی و حسینی
صدر خاندان	میرزا محمدمهدی شهرستانی
وجه نام‌گذاری	ساکن شهرستان، منطقه‌ای قدیمی در اصفهان
موقعیت
خاستگاه	ایران
مکان استقرار	کربلا
افراد سرشناس
مراجع تقلید	میرزا محمدمهدی شهرستانی • میرزا محمدحسین مرعشی شهرستانی
سایر اطلاعات
ویژگی	امام جماعت و مدفون در حرم امام حسین(ع)

خاندان شهرستانی از خاندان‌های مشهور شیعه در ایران و عراق، اصالتاً از سادات موسوی و حسینی و اهل منطقه شهرستان در اصفهان. سرسلسله این خاندان، میرزا محمدمهدی موسوی شهرستانی است که فرزندان او به‌نام «موسوی شهرستانی» شناخته می‌شوند. پس از ازدواج یکی از سادات مرعشی با دختر او، نوادگان دختری‌اش، خود را «حسینی مرعشی شهرستانی» خوانده و شاخه‌ای دیگر از خاندان شهرستانی را تشکیل می‌دهند. مشهورترین فرد در سادات مرعشی شهرستانی، میرزا محمدحسین شهرستانی مشهور به شهرستانی ثانی است. خدمات دینی، فرهنگی و اجتماعی فراوانی در ایران، عراق و دیگر کشورها از عالمان و بزرگان این خاندان گزارش شده است. خاندان شهرستانی دارای مقبره‌ای خانوادگی در حرم امام حسین(ع) هستند که برخی از افراد خاندان شهرستانی در آن مدفونند.

در کتاب «تاریخ پانصدساله خاندان شهرستانی»، به اسامی و زندگینامه عالمان، چهره‌های سیاسی، متولیان اوقاف به‌ویژه آستان قدس رضوی، نویسندگان، خوشنویسان، شاعران و صاحبان و مدیران نشریات و مجلات این خاندان پرداخته شده است.

اهمیت و جایگاه

خاندان شهرستانی از خاندان‌های مشهور شیعه در ایران و عراق و اصالتاً از سادات منطقه شهرستان اصفهان هستند. این خانواده در کربلا و خارج از عراق، به خاندان اهل علم، معروف بوده که در امور دینی در سطح بالا شرکت داشتند و دارای شهرت فراوان بودند.

جمعی از خاندان شهرستانی در مقبره خانوادگی در حرم امام حسین(ع) مدفون هستند.

مدفونان خاندان شهرستانی در حرم امام حسین(ع)

خاندان موسوی شهرستانی

خاندان موسوی شهرستانی از سادات موسوی هستند و نسب آنان به امام موسی کاظم(ع) می‌رسد. جد این خاندان، سید صدرالدین اسماعیل شهرستانی از اولین سادات شهرستان اصفهان در حکومت صفویه بود و میرزا محمدمهدی شهرستانی، سرسلسله این خاندان و نوادگان پسری و دختری او، افراد خاندان شهرستانی را تشکیل می‌دهند. اجداد این خاندان در قرن دهم هجری قمری به اصفهان مهاجرت کردند و در منطقه شهرستان، ساکن شدند. در سال ۱۱۳۵ق به‌دنبال محاصره اصفهان به‌دست افغان‌ها، میرزا مهدی شهرستانی به‌همراه خانواده‌اش به کربلا مهاجرت کردند. نام عالمان خاندان موسوی به این شرح است:

میرزا محمدمهدی موسوی شهرستانی

میرزا مهدی شهرستانی فرزند سید ابوالقاسم از مهادی اربعه و یکی از عالمان شیعه در کربلا و از شاگردان وحید بهبهانی. او در سال ۱۲۱۶ق در کربلا درگذشت و در حرم امام حسین(ع) دفن شد و پس از او اغلب بزرگان این خاندان در مقبره‌ای اختصاصی دفن شده‌اند.

میرزا ابوالقاسم شهرستانی

سید ابوالقاسم موسوی شهرستانی فرزند میرزا مهدی از عالمان و دانشمندان عصر خود بود و اندکی پس از پدر خود از دنیا رفته است.

میرزا محمدحسین موسوی شهرستانی

میرزا محمدحسین موسوی شهرستانی فرزند میرزا مهدی مشهور به آقابزرگ و داماد آقا محمدعلی کرمانشاهی، از عالمان فقه و اصول بود. او در حیات خویش سفرهایی به هند، ایران و عربستان داشته است. شهرستانی در سال ۱۲۲۵ق در کربلا از دنیا رفت. شهرستانی فرزند پسری به‌نام میرزا محمدجعفر داشت که عالم دینی بود و کتاب انساب وحید بهبهانی از اوست. آقابزرگ تهرانی در الذریعه، آثاری از او را نام برده است. میرزا محمدجعفر شهرستانی در سال ۱۲۶۰ق درگذشت.

سید محمدتقی موسوی شهرستانی

سید محمدتقی موسوی شهرستانی مشهور به آقانجفی فرزند میرزا محمد شهرستانی و نوه میرزا مهدی شهرستانی، در سال ۱۳۲۹ق در نجف متولد شد. او در دو حوزه علمیه قم و نجف تحصیلات علوم دینی را گذراند. در سال ۱۳۲۷ش که به ایران امده بود به توصیه آیت‌الله بروجردی به منطقه اَلَشتر در لرستان رفت و شش سال عهده‌دار امور دینی مردم بود. سپس در تهران سکونت گزید و به اقامه جماعت و خدمات دینی و اجتماعی پرداخت. شهرستانی در ۱۳۵۳ش در تهران درگذشت و در حرم امام رضا(ع) دفن شد. دو پسر او سید نورالدین و سید حسن بودند. سیدنورالدین امام جماعت مسجد آشتیانی‌ها در تهران بود و سید حسن شهرستانی هم مناصبی چون ریاست کتابخانه ملی، ریاست سازمان استاد ملی ایران و ریاست دانشگاه هنر را بر عهده داشت.

خاندان حسینی مرعشی شهرستانی

خاندان حسینی مرعشی شهرستانی، از سادات حسینی و از شاخه مرعشیان مازندران ایران هستند که امیرنظام‌الدین علی اولین سید مرعشی بود که به اصفهان رفت. میرزا محمدحسین حسینی مرعشی شهرستانی مشهور به «شهرستانی اول» با دختر میرزا مهدی شهرستانی ازدواج کرد. گفته شده به‌دلیل اعتبار و جایگاه میرزا مهدی شهرستانی و ریاست دینی او در کربلا، دامادها و نوادگان دخترش هم که لقب مرعشی داشتند و از سادات حسینی بودند، خود را شهرستانی خواندند. برخی از عالمان و شخصیت‌های دینی این خاندان به این شرح است:

میرزا محمدحسین حسینی مرعشی شهرستانی (شهرستانی اول)

میرزا محمدحسین حسینی شهرستانی از سادات حسینی و داماد میرزا مهدی شهرستانی که پس از ازدواج با دختر او، به حسینی مرعشی شهرستانی شهرت یافتند. وفات او را سال ۱۲۳۰ق گفته‌اند. از او دو فرزند پسر به نام‌های سید محمدعلی و سید محمدتقی به یادگار ماندند که دارای اولاد و نواده شدند.

میرزا محمدعلی مرعشی شهرستانی

میرزا محمدعلی شهرستانی فرزند سید محمدحسین (شهرستانی اول)، با دختر آقا احمد کرمانشاهی صاحب کتاب مرآت الاحوال ازدواج کرد. از او تألیفاتی در فقه و اصول نام برده شده و مشهورترین فرزند او میرزا محمدحسین شهرستانی مشهور به شهرستانی ثانی است.

سید محمدتقی مرعشی شهرستانی

سید محمدتقی شهرستانی فرزند میرزا محمدحسین (شهرستانی اول) متولد ۱۲۱۳ق در کربلا از عالمان و فقیهان این خاندان و شاگرد صاحب جواهر و شیخ انصاری بوده است. سید محمدحسین شهرستانی ثانی داماد اوست. میرزا تقی شهرستانی در سال ۱۳۰۷ق در کربلا درگذشت و در حرم امام حسین(ع) در مقبره آل شهرستانی دفن شد.

میرزا هادی مرعشی شهرستانی

سید میرزا هادی شهرستانی فرزند سید محمدتقی متولد ۱۲۷۶ق در کربلا که از او به‌عنوان فقیه و ادیبی نام برده شده که در علم حساب و هندسه مهارت داشته و قصایدی را سروده است. وی از مبارزان آزادی‌خواه در جریان انقلاب مشروطه بود. شهرستانی در سال ۱۳۵۱ق درگذشت و در حرم حسینی دفن شد.

سید علی‌اصغر حسین مرعشی شهرستانی

سید علی‌اصغر مرعشی شهرستانی فرزند سید محمدتقی از دیگر عالمان خاندان شهرستانی است. او در سال ۱۲۸۵ق در کربلا به‌دنیا آمد و دروس علوم دینی را نزد آخوند خراسانی، سید محمدکاظم یزدی، سید احمد کربلایی و میرزا محمدتقی شیرازی گذراند. سید علی‌اصغر شهرستانی در ۲۸ صفر سال ۱۳۶۰ق درگذشت و بدنش را در کنار شیخ‌الشریعه اصفهانی در حرم امام علی(ع) دفن کردند.

سید احمد حسینی شهرستانی

سید احمد شهرستانی فرزند سید علی‌اصغر متولد سال ۱۳۲۴ق در نجف است. او از شاگردان میرزای نائینی، آقا ضیاء عراقی، سید ابوالحسن اصفهانی و میرزا ابوالحسن مشکینی بود و از آنان اجازه اجتهاد را دریافت کرد. شهرستانی پس از فوت پدرش به تهران رفت و در مسجد باب‌الحق تدریس فقه و اصول داشت و اقامه نماز جماعت می‌کرد. از او خدمات دینی و فرهنگی متعددی در منطقه نور در استان مازندران گزارش شده و تألیفاتی هم به‌یادگار مانده است. شهرستانی در ۲۷ ربیع‌الاول ۱۴۱۲ق تهران از دنیا رفت و در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه(س) در کنار سید محمدصادق لواسانی دفن گردید.

میرزا محمدحسین حسینی مرعشی شهرستانی (شهرستانی ثانی)

مقالهٔ اصلی: سید محمدحسین شهرستانی

سید محمدحسین مرعشی شهرستانی مشهور به شهرستانی ثانی فرزند سید محمدعلی (شهرستانی اول) متولد ۱۲۵۵ق است که پس از فاضل اردکانی در کربلا به مرجعیت رسید. شهرستانی در حوزه علمیه کربلا تدریس می‌کرد و مدتی در مدرسه صدر و مدرسه مروی تهران نیز به اقامه جماعت و تدریس مشغول بود. حدود صد کتاب از او بر جای مانده است. مدفن شهرستانی در مقبره خانوادگی شهرستانی حرم امام حسین(ع) است.

میرزا محمدعلی حسینی مرعشی شهرستانی (فرزند شهرستانی ثانی)

میرزا محمدعلی شهرستانی ثالث

میرزا محمدعلی حسینی مرعشی شهرستانی مشهور به شهرستانی ثالث فرزند ارشد میرزا محمدحسین شهرستانی ثانی در سال ۱۲۸۰ق زاده شد. نزد پدرش علوم دینی را آغاز کرد و سپس در حوزه نجف نزد فاضل ایروانی و میرزا حبیب‌الله رشتی رفت. پس از آن در حوزه سامرا در درس میرزای شیرازی حاضر شد. او سال‌ها در ایران حضور داشت و از مقبولیت عام برخوردار بود. شهرستانی در پی جریانات سیاسی از ایران اخراج شد و به کربلا بازگشت. محمدعلی شهرستانی در ۱۱ رجب ۱۳۴۴ق (۱۳۰۴ش) درگذشت و در کنار پدرش دفن شد. از او آثار و تألیفاتی به‌جا مانده است.

سید محمدجعفر حسینی مرعشی شهرستانی (فرزند شهرستانی ثانی)

سید محمدجعفر شهرستانی

سید محمدجعفر شهرستانی فرزند دوم میرزا محمدحسین شهرستانی ثانی، متولد کربلا مشهور به صاحب استخاره، از عالمان دینی بود که در علوم غریبه متبحر بود. او در اواخر عمر در مشهد سکونت داشت و در مسجد گوهرشاد اقامه جماعت می‌کرد. شهرستانی در سال ۱۳۱۶ش درگذشت و مدفن او در حرم امام رضا(ع) است.

سید ابوطالب حسینی مرعشی شهرستانی (فرزند شهرستانی ثانی)

سید ابوطالب حسینی مرعشی شهرستانی

سید ابوطالب حسینی مرعشی شهرستانی فرزند شهرستانی ثانی در کربلا متولد شد و ادبیات عرب، فقه و اصول را نزد شیخ علی مدرس یزدی و سید محمد بحرانی فرا گرفت. او در کرمانشاه اقامت داشت و بر انجام وظایف شرعی و اجتماعی و اقامه جماعت مبادرت داشت. شهرستانی در سال ۱۳۵۰ش درگذشت و در قبرستان ابوحسین قم دفن شد.

سید مرتضی حسینی مرعشی شهرستانی (فرزند شهرستانی ثانی)

سید مرتضی شهرستانی معروف به آقا کوچک فرزند میرزا محمدحسین شهرستانی ثانی که علوم دینی را از پدر و برادرش میرزا محمدعلی و دیگر عالمان حوزه کربلا آموخت. وی که در صحن حرم حسینی، امام جماعت بود، در سنین جوانی از دنیا رفت و در حرم امام حسین(ع) مدفون است.

سید محمد حسینی مرعشی شهرستانی (فرزند شهرستانی ثانی)

سید محمد شهرستانی فرزند میرزا محمدحسین ثانی متولد سال ۱۳۰۰ق در کربلا. تحصیلات حوزه را در سه حوزه کربلا و نجف و مشهد گذراند. او بیشتر عمرش را در بیرجند به تدریس و امور دینی و فرهنگی آن شهر گذراند. شهرستانی در ربیع‌الثانی ۱۳۷۴ق در بیرجند درگذشت و در همان شهر مدفون شد.

سید زین‌العابدین حسینی مرعشی شهرستانی (فرزند شهرستانی ثانی)

سید زین‌العابدین شهرستانی فرزند میرزا محمدحسین ثانی از عالمان متولد در کربلا در سال ۱۲۹۴ق که پس از پدر و برادر بزرگ‌ترش سید محمدعلی در حرم امام حسین(ع) امام جماعت بود. او در ایران، در کرمانشاه و مشهد سکونت داشت و مجدد به کربلا بازگشت. شهرستانی در سال ۱۳۵۶ق درگذشت.

سید عبدالرضا حسینی مرعشی شهرستانی

سید عبدالرضا شهرستانی پسر زین‌العابدین شهرستانی در سال ۱۳۴۰ق در کربلا به دنیا آمد. دروس عالی حوزه را نزد استادان حوزه گذراند و درس خارج فقه را در حوزه علمیه کربلا آغاز کرد. او در حرم امام حسین(ع) امام جماعت بود. خدمات اجتماعی او از قبیل چند مدرسه، کتابخانه، درمانگاه و مؤسسه خیریه است. وی در سال ۱۳۵۶ش به از عراق اخراج شد و به ایران برگشت و در مشهد ساکن شد. از دارای تألیفات و نوشته‌های فراوانی بوده است. وی در ۲۸ ربیع‌الاول سال ۱۴۱۸ق مصادف با سال ۱۳۷۶ش درگذشت و در حرم امام رضا(ع) دفن شد. سید جواد شهرستانی فرزند سید عبدالرضا است.

سید هبةالدین شهرستانی

مقالهٔ اصلی: سید هبةالدین شهرستانی

سید محمدعلی حسینی شهرستانی ملقب به هبةالدین فرزند سید حسین حائری عابد از عالمان خاندان شهرستانی که از طرف مادر با سه واسطه به میرزا مهدی شهرستانی می‌رسد. شهرستانی در فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی زمان خود مشارکت داشت. تأسیس مدارس اسلام و اصلاح و نیز تأسیس دعوتخانه در بحرین، انتشار نشریه‌های العلم و المرشد و تأسیس کتابخانه عمومی الجوادین از خدمات اجتماعی شهرستانی است. او در مبارزه با دولت‌های استعماری در جریان جنگ جهانی اول نیز نقش داشت.

سید جواد شهرستانی

سید جواد شهرستانی فرزند سید عبدالرضا شهرستانی و متولد ۱۳۳۳ش (۱۳۷۳ق) در کربلا است. او داماد آیت‌الله سیستانی و نماینده او در ایران و پایه‌گذار بسیاری از مؤسسات دینی نظیر مؤسسه آل‌البیت و مجله علمی تراثنا، چندین کتابخانه تخصصی در قم و مراکز علمی و اجتماعی در ایران، عراق، لبنان و دیگر کشورهاست.