زین‌العابدین مازندرانی

از ویکی شیعه
اطلاعات فردی
نام کاملزین العابدین بن مسلم بارفروشی حائری مازندرانی
تاریخ تولد۱۲۲۴ق
محل زندگیبابل،کربلا و نجف
تاریخ وفاتذی قعده سال ۱۳۰۹ق
محل دفنحرم امام حسین(ع)
شهر وفاتکربلا
اطلاعات علمی
استادانسعید العلماء مازندرانیصاحب جواهرمحمدحسین حائری اصفهانیعلی کاشف الغطاءسید ابراهیم قزوینیشیخ انصاری
شاگرداندهکردیثقة الاسلام تبریزیعلی اکبر یزدیسید ابراهیم تنکابنی قزوینی ابراهیم لکنهویتاج العلمامیرزا محمدتقی شیرازی
اجازه اجتهاد ازسعید العلماء مازندرانیصاحب جواهرسید ابراهیم قزوینیشیخ انصاری
فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی
اجتماعیحمایت از خوجه‌های اثناعشری


شیخ زین العابدین بن مسلم بارفروشی مازندرانی حائری (۱۲۲۴-۱۳۰۹ق)، از مراجع تقلید شیعه قرن سیزدهم و چهاردهم قمری. سعید العلماء مازندرانی، صاحب جواهر و شیخ انصاری از مشهورترین اساتید او و دهکردی، ثقة الاسلام تبریزی و میرزا محمدتقی شیرازی از شاگردانش بودند. وی خوجه‌های اثناعشری را حمایت و هدایت می‌کرده است.

«ذخیرة المعاد» معروف به سؤال و جواب در علم فقه به زبان فارسی از آثار اوست که در هند و ایران بارها چاپ و منتشر شده است.

زندگینامه

تولد و نسب

زین العابدین حدوداً در سال ۱۲۲۴ق در مازندران و شهر بارفروش (بابل کنونی) به دنیا آمد.[۱] پدر او مسلم بارفروشی مازندرانی بود.[۲]

درگذشت

مازندرانی در ۱۶ ذی‌القعده سال ۱۳۰۹ق[۳] درگذشت و در باب قاضی الحاجات در صحن حرم امام حسین(ع) به خاک سپرده شد.[۴] البته در روز وفاتش اختلافاتی وجود دارد، برخی ۱۳، عده‌ای ۱۷ و برخی هم ۱۹ ذی قعده را ذکر کرده‌اند.[۵]
سید محسن امین نقل کرده که زین العابدین در شنبه به بیماری دچار شد و فردای آن روز از دنیا رفت.[۶]

زندگی علمی

اساتید

زین العابدین تحصیلات خود را در بارفروش آغاز کرد و در رجب ۱۲۵۰ق به کربلا و سپس در ۱۲۵۸ق به نجف سفر کرد.[۷] نقل شده که در این سفر استادش سعیدالعلماء هم وی را همراهی کرده است.[۸] برخی از اساتید وی که از ایشان اجازه روایت هم داشت، عبارت‌اند از:

شاگردان

از شاگردان زین العابدین می‌توان به این اسامی اشاره کرد:

آثار

از وی آثاری چند برجای مانده است از جمله:

مرجعیت

از او به عنوان مرجع تقلید بسیاری از شیعیان پس از وفات صاحب ضوابط، در عراق و ایران و هند یاد شده است[۴۶] رساله عملیه او بارها در آن زمان به چاپ رسیده است.[۴۷] کثرت مقلدان وی به قدری بود که به گفتۀ فشارکی، ملقب به «کعبه» و «قبله» بود.[۴۸] سید محسن امین که در سال ۱۳۰۸ق به عراق رفته، هنگام برشمردن علمای بزرگ و مراجع تقلید، زین العابدین مازندرانی را به عنوان مرجع بزرگ کربلا نام برده است.[۴۹]

حمایت از خوجه‌های اثناعشری

در پی دیدار و درخواست گروهی از خوجه‌های اثناعشری به رهبری دوجی جمال، از آیت الله مازندرانی مبنی بر فرستادن فردی روحانی به بمبئی، به دستور ایشان در ۱۸۷۳ ملا قادر حسین به بمبئی[۵۰] و در ۱۸۸۵ سید عبدالحسین مرعشی شوشتری به زنگبار اعزام شدند.[۵۱]

دیدگاه دیگران

شیخ عباس قمی در الکنی و الالقاب و فوائد الرضویه، آقا بزرگ تهرانی در طبقات اعلام الشیعه، تنکابنی در قصص العلماء، سید محسن امین در اعیان الشیعه، حرزالدین در معارف الرجال، محمد علی معلم حبیب آبادی در مکارم الآثار،... او را به عبادت و زهد ستوده‌اند و با لقب «شیخ عابد ناسک» نام برده‌اند.[۵۲]

تنکابنی او را «در غایت زهد و تقوا» نوشته است.[۵۳] نقل شده که از مال و منال دنیا به شدت پرهیز داشت و خوراک او غالباً نان و سرکه و برنج بوده است. مواظبت او بر مستحبات و نوافل هم زبانزد بوده که کم‌تر کسی به پایش می‌رسید.[۵۴]

گفته‌اند او نزد ناصرالدین شاه دارای مقام و احترام بود و با پادرمیانی او در سفر به عتبات عالیات، حکومت عثمانی مازندرانی را از انجام سربازی اجباری معاف کرد.[۵۵]

فرزندان و خاندان

بیشتر پسران مازندرانی راه پدر را در پیش گرفتند و به مسلک روحانیت درآمدند:

  • شیخ حسین، پس از درگذشت پدر، جانشین او در مرجعیت شد.[۵۶]
  • شیخ علی ملقب به شیخ العراقین مؤلف فهرس الجواهر[۵۷]
  • شیخ محمد[۵۸]
  • شیخ عبدالله[۵۹] که برخلاف پدرش به مسلک صوفیه در آمد و از بزرگان مشایخ ایشان شد.[۶۰]

هایده حائری-بازیگر و کارگردان ایرانی-، دکتر طوسی حائری (۱۲۹۶-۱۳۷۵) همسر احمد شاملو و داوود رشیدی (۱۳۱۲-۱۳۹۵) بازیگر ایرانی از نوادگان مازندرانی هستند.[نیازمند منبع]

پانویس

  1. حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۱؛ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص۲۷۳.
  2. آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵؛ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۳، ص۸۴۴.
  3. حائری، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۲۰۰.
  4. امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷؛ آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵؛ رکـ: انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص۲۷۳؛ زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۶۵.
  5. امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۳.
  6. امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷.
  7. قمی، فوائد الرضویه، ج۱، ص۳۳۳؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۲؛ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۳۸۰؛ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص۲۷۳؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷.
  8. حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۳۸۰.
  9. حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۲.
  10. آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵؛ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص۲۷۳؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۲؛ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۳۸۰؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۵؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷.
  11. قمی، الکنی و الالقاب، ج۲، ص۳۰۸.
  12. قمی، فوائد الرضویه، ج۱، ص۳۳۳؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۲؛ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۳۸۰؛ آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۵؛ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص۲۷۳؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷.
  13. آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷.
  14. امین، اعیان الشیعه، ج۲، ص۲۰۴.
  15. قمی، فوائد الرضویه، ج۱، ص۳۳۳؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۲؛ حسینی اشکوری، تراجم الرجال، ج۱، ص۳۸۰؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۵؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷.
  16. حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۲؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷.
  17. حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۳.
  18. حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۳.
  19. حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۳.
  20. امین، اعیان الشیعه، ج۲، ص۴۱۷.
  21. امین، محسن، اعیان الشیعه، ج۲، ص۲۰۵؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۶، صص۲۳۰-۲۳۱.
  22. لکهنوی، ج۲، ص۱۵۶-۱۵۷؛ صدرالافاضل، ص۳۶۶؛ حسینی، ج۱، ص۴۱۲
  23. آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵؛ خاقانی، رجال خاقانی، ص۲۸؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۳.
  24. عرب احمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ص۳۴۰؛ روغنی، شیعیان خوجه در آئینۀ تاریخ، ص۱۳۱
  25. حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۳.
  26. تنکابنی، قصص العلما، ص۹،۲۴،۶۷،۷۳؛ تبریزی خیابانی، ریحانة الادب،‌ ص۱۳
  27. حائری، مرآة الکتب، مقدمه صص۹ و ۱۱.
  28. امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۰۵.
  29. امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۲۳۳.
  30. امین، اعیان الشیعه، ج۵، ص۲۸۸.
  31. آقابزرگ، الذریعه، ج۴، ص۳۸۲.
  32. حافظیان بابلی، رسائل فی درایة الحدیث، ج۲، ص۴۸۳.
  33. امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۴۱۴.
  34. موسوعة مؤلفی الامامیه، ج۱، صص۱۲۵ و ۱۲۸.
  35. آقابزرگ، الذریعه، ج۱۰، ص۲۰؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۵؛ رکـ: زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۶۵.
  36. حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۲؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۶؛ آقابزرگ، الذریعه، ج۱۲، ص۹۳.
  37. آقابزرگ، الذریعه، ج۱۲، صص۹۳ و ۹۴.
  38. مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۶؛ زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۶۵.
  39. شیخ زین العابدین مازندرانی
  40. آقابزرگ، الذریعه، ج۱۵، ص۵۶.
  41. آقابزرگ، الذریعه، ج۱۱، ص۲۱۶.
  42. حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۱.
  43. آقابزرگ، الذریعه، ج۲۱، ص۳۰۲.
  44. آقابزرگ، الذریعه، ج۱۲، ص۶.
  45. شیخ زین العابدین مازندرانی
  46. آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۵۸۶؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۳؛ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص۲۷۳؛
  47. آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵
  48. معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۳، ص۸۴۵.
  49. امین، اعیان الشیعه، ج۱۰، ص۳۵۳.
  50. عرب احمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ص۳۴۰؛ روغنی، شیعیان خوجه در آئینۀ تاریخ، ص۱۳۱
  51. عرب احمدی، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، ص۲۹۶
  52. قمی، فوائد الرضویه، ج۱، ص؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷؛ آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵، ۵۸۶؛ معلم حبیب آبادی، مکارم الآثار، ج۳، ص۸۴۴؛ حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۲.
  53. تنکابنی، قصص العلماء، ص۱۳۷.
  54. مختاری، سیمای فرزانگان، ص۳۵۸؛ امین، اعیان الشیعه، ج۷، ص۱۶۷.
  55. حرزالدین، معارف الرجال، ج۱، ص۲۳۳.
  56. آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۵۸۶، ص۸۰۵؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۶.
  57. آقابزرگ، طبقات، ج۱، ص۸۰۵؛ مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۶.
  58. مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۶؛ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص۲۷۴.
  59. مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۶؛ انصاری، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، ص۲۷۴.
  60. مدرس تبریزی، ریحانة الادب، ج۵، ص۱۴۶.

منابع

  • آقا بزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعه، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، تعلیقات: سید عبدالعزیز طباطبایی، دارالمرتضی، مشهد، ۱۴۰۴ق.
  • امین، محسن، اعیان الشیعه، به کوشش حسن امین، بیروت، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م.
  • انصاری، مرتضی، زندگانی و شخصیت شیخ انصاری، فارس الحجاز، قم، ۱۳۸۴ش.
  • ثقة الاسلام تبریزی، علی بن موسی، مرآة الکتب، چاپ محمدعلی حائری، قم ۱۴۱۴.
  • حافظیان بابلی، ابوالفضل، رسائل فی درایة الحدیث، دارالحدیث، قم، ۱۴۲۵ق.
  • حبیب‌آبادی، محمد علی، مکارم الآثار در احوال رجال دو قرن ۱۳ و ۱۴ هجری، نفایس مخطوطات اصفهان، اصفهان، ۱۳۶۴ش.
  • حرزالدین، محمد، معارف الذجال فی تراجم العلماء و الادباء، تعلیق محمد حسین حرزالدین، منشورات مکتبة آیت الله العظمی المرعشی النجفی، قم، ۱۴۰۵ق.
  • حسینی اشکوری، احمد، تراجم الرجال، مجموعه تراجم لاعلام اکثرهم مغمورون تنشر موادها التاریخیه لاول مره، دلیل ما، قم.
  • حسینی، احمد، تراجم الرجال، قم، ۱۴۱۴ق.
  • خاقانی، علی، رجال الخاقانی، تحقیق سید محمد صادق بحرالعلوم، مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۰۴ق.
  • روغنی، زهرا، شیعیان خوجه در آینه تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ۱۳۸۷ش.
  • زرکلی، الاعلام قاموس تراجم الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین، دارالعلم للملایین، بیروت، ۱۹۸۹م.
  • صدرالافاضل، مرتضی حسین، مطلع انوار، کراچی، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
  • عرب احمدی، امیربهرام، شیعیان خوجه اثناعشری در گستره جهان، موسسه شیعه شناسی، قم، ۱۳۸۹ش.
  • لکهنوی، محمدمهدی، نجوم السماء، قم، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
  • مختاری، رضا، سیمای فرزانگان، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، ۱۳۷۴ش.
  • مدرس تبریزی، ریحانة الادب، انتشارات خیام، تهران، ۱۳۶۹ش.
  • مؤسوعة مؤلفی الامامیه، مجمع الفکر الاسلامی، ۱۴۲۰ق.

پیوند به بیرون