ای اهل حرم میر و علمدار نیامد

مقاله قابل قبول
استناد ناقص
از ویکی شیعه
ای اهل حرم میر و علمدار نیامد
اطلاعات شعر
نام شعرای اهل حرم
شاعرنامشخص
موضوععزاداری برای حضرت عباس(ع)
مناسبتتاسوعا و عاشورا
زبانفارسی
زمان سرایش؟
تعداد ابیات۲۲
اشعار مشهور
قصیده لامیه ابوطالبتائیه دعبلدوازده‌بند محتشمهمای رحمتقطعه‌ای از بهشتای اهل حرمبا آل علی هرکه درافتاد ورافتادمکن ای صبح طلوعها علی بشر کیف بشر


سوگواری محرم
تابلوی عصر عاشورا
رویدادها
نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع)نامه امام حسین(ع) به اشراف بصرهروز عاشوراواقعه کربلاواقعه عاشورا (از نگاه آمار)روزشمار واقعه عاشورااسیران کربلا
افراد
امام حسین(ع)علی اکبرعلی‌اصغرعباس بن علیحضرت زینب(س)سکینه بنت حسینفاطمه دختر امام حسینمسلم بن عقیلشهیدان کربلااسیران کربلا
جای‌ها
حرم امام حسین(ع)تل زینبیهحرم حضرت عباس(ع)گودال قتلگاهبین‌الحرمیننهر علقمه
مناسبت‌ها
تاسوعاعاشورادهه محرماربعیندهه صفر
مراسم
مرثیه‌خوانینوحهتعزیهروضهزنجیرزنیسینه‌زنیسقاخانهسنج و دمامدسته عزاداریشام غریبانتشت‌گذارینخل‌گردانیقمه‌زنیراهپیمایی اربعینتابوت‌گردانیمراسم تابوت

ای اهل حرم میر و علمدار نیامد بخشی از یک شعر معروف که شیعیان ایران در شب و روز تاسوعا و در مراسم عزاداری برای حضرت عباس(ع) می‌خوانند.[۱] این شعر مفصل است ولی دو بند اول به صورت دو دمه در هیئت‌های عزاداری تکرار می‌شود. سراینده این شعر مشخص نیست و منبع مکتوبی در این زمینه وجود ندارد.[۲] به گفته یکی از پژوهشگران آثار آیینی درباره این شعر دو روایت شفاهی وجود دارد که یکی آن را سروده حاج مرزوق، مداح عراقی‌الاصل ساکن تهران (درگذشته ۱۷ تیر سال سال ۱۳۲۹ش) می‌داند. [یادداشت ۱]و دیگری آن را از سروده‌های حاج اکبر ناظم.[۳] و بنابر نقلی دیگر این شعر سروده میرزا عبدالله خداداد از نوحه‌سرایان تهرانی است که با تخلص «دیوانه» شعر می‌سرود.[۴] زمان دقیق سرودن این شعر مشخص نیست. متن کامل این شعر چنین است:

ای اهل حرم میر و علمدار نیامد علمدار نیامد. علمدار نیامد
سقای حسین سید و سالار نیامدعلمدار نیامد. علمدار نیامد
از خیمه رسد واعطشا از لب طفلاندر علقمه شد کشته عمو با لب عطشان
دستی که زده بوسه بر آن ساقی کوثربا نیزه و شمشیر جدا گشته ز پیکر
رخصت بده از داغ شقایق بنویسماز بغض گلوگیر دقایق بنویسم
می خواهم از آن ساقی عاشق بنویسمنم نم به خروش آیم و هق هق بنویسم
دل خون شد و از معرکه دلدار نیامدای اهل حرم میر و علمدار نیامد
در هر قدمت هر نفست جلوۀ ذات استوصف تو فراتر ز شعور کلمات است
در حسرت لب‌های تو لب‌های فرات استعالم همه از این همه ایثار تو مات است
از علقمه با دیدۀ خونبار نیامدای اهل حرم میر و علمدار نیامد
سقا تویی و اهل حرم چشم به راهتدل‌ها همه مست رجزگاه به گاهت
هرچند تو بودی و عطش بود و جراحتدلواپس طفلان حرم بود نگاهت
سقای ادب جلوۀ ایثار نیامدای اهل حرم میر و علمدار نیامد
افتاد نگاه تو به مهتاب دلش ریختوقتی به دل آب زدی آب دلش ریخت
فرق تو شکوفا شد و ارباب دلش ریختبا سجدۀ خونین تو محراب دلش ریخت
صد حیف که آن یار وفادار نیامدای اهل حرم میر و علمدار نیامد
انگار که در علقمه غوغا شده آریخونبارترین واقعه برپا شده آری
در بزم جنون نوبت سقا شده آریدیگر پسر فاطمه تنها شده آری
این قافله را قافله سالار نیامدای اهل حرم میر و علمدار نیامد
ای علقمه از عطر تو لبریز برادرای قصه‌ی دست تو غم‌انگیز برادر
بعد از تو بهارم شده پاییز برادربرخیز حسین آمده برخیز برادر
عباس‌ترین حیدر کرار نیامدای اهل حرم میر و علمدار نیامد

به گفته حسن رشیدی از مداحان تهرانی، در اصل شعر در مصرع دوم گفته شده بود که سقای حرم سید و سالار نیامد ولی بعدها با تکرارها مردم کلمه حسین جایگزین حرم شده است.[۵]

جستارهای وابسته

پانویس

یادداشت

  1. محمد مرزوق عرب حائری (مداح) معروف به حاج مرزوق، پدرنوحه خوانی معاصر ایران. او در نیمه قرن سیزدهم شمسی از عراق به ایران آمد و نوحه خوانی کنونی در ایران را پایه‌گذاری کرد. وی در ۱۷ تیر سال ۱۳۲۹ش. در تهران درگذشت و پس از تشییع جنازه‌ای باشکوه در قبرستان نو قم به خاک سپرده شد. بسیاری از مداحان قدیمی، همچون حاج اکبر ناظم، مرحوم شاه حسین، حاج محمد علامه و حاج محمد علی اسلامی شاگردان حاج مرزوق بودند.

منابع

  • خدا توی این مداحی‌ها نیست، روزنامه صبح نو، تاریخ انتشار: یکشنبه، ۲ مهر ۱۳۹۶ش.
  • روزنامه جام‌جم، شماره ۵۴۷۴، ۱۴ شهریور ۱۳۹۸ش.
  • سایت رجا نیوز. ۶ آذر ۱۳۹۲. تاریخ مرور ۲ آبان ۱۳۹۷ش.