استمناء

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه

استمنا یا خودارضایی انجام کاری غیر از آمیزش، با دست و غیر آن است که باعث خارج شدن منی از انسان شود. فقیهان استمنا را حرام و از گناهان کبیره می‌دانند. مجازات استمنا تعزیر است و حاکم شرع مقدار آن را تعیین می‌کند. اگر استمنا به خروج منی بینجامد، منجر به احکامی می‌شود که واجب‌شدن غسل جنابت برای انجام کارهایی مثل نماز و باطل‌شدن روزه از جملهٔ آنهاست.

مفهوم‌شناسی

استمنا یا خودارضایی آن است که انسان با خود یا دیگری، از روی شهوت کاری کند که از او منی بیرون آید.[۱] در فقه، «استمنا» برای مردان به کار رفته است و به خودارضایی زنان، استشها می‌گویند.[۲] از استمنا در باب‌های صوم[۳] اعتکاف،[۴] حج[۵] و حدود سخن گفته شده است.[۶] در روایات نیز از این کار نهی شده است. باب تحریم استمناء، از کتاب وسایل‌الشّیعه، به این روایات اختصاص دارد.[۷] بنابر روایتی کسی که استمنا کند خدا به او نظر نمی‌کند.[۸]

حرمت استمنا

استمنا از نظر فقهی حرام است هر چند که منجر به خروج منی نشود.[۹] برخی از فقها، آن را جزو گناهان کبیره دانسته‌اند.[۱۰] مستند آنان در حرمت آن، آیات قرآن و روایات است.[۱۱] فقیهان برای اثبات حرمت استمنا، به آیه ۶ سوره مؤمنون استناد کرده‌اند. براساس این آیه، هر گونه لذت جنسی به جز طریق همسر و کنیز ممنوع شده است.[۱۲]

برخی از فقیهان، استمنا را در موارد ضرورت مانند جایی که تشخیص بیماری و درمان متوقف بر آن است جایز می‌دانند.[۱۳] همچنین به فتوای برخی از فقیهان شیعه، استمنا با دست همسر و کنیز جایز است.[۱۴] البته علامه حلی این مورد را هم حرام می‌داند.[۱۵]

احکام فقهی

در منابع فقهی، برای استمنا، در صورتی که منجر به خروج منی شود، احکامی بیان شده است:

  • جنابت: فردی که جُنُب می‌شود برای نمازخواندن، ورود به مسجد و برخی دیگر از کارها باید غسل جنابت کند.[۱۶]
  • باطل‌شدن روزه: استمنا روزه را باطل می‌کند و به سبب آن، کفاره بر انسان واجب می‌شود. به فتوای فقیهان شیعه، باطل‌کردن روزه با کار حرام، کفاره جمع (آزادکردن بنده، دو ماه روزه و اطعام شصت فقیر) دارد.[۱۷] با این حال، برخی از مراجع تقلید گفته‌اند برای باطل‌کردن روزهٔ ماه رمضان با استمنا، بنا بر احتیاط مستحب، کفاره جمع پرداخت شود.[۱۸]
  • باطل‌شدن اعتکاف: استمنا باعث می‌شود روزه و به سبب آن، اعتکاف هم باطل شود.[۱۹] برخی معتقدند استمنا به‌خودی‌خود هم مبطل اعتکاف است. ازاین‌رو اگر در شب هم انجام شود، اعتکاف را باطل می‌کند.[۲۰]
  • استمنا در حال اِحرام موجب کفّاره است[۲۱] و کفّاره آن یک شتر است.[۲۲] همچنین بیشتر فقیهان معتقدند که اسمتنا در حال احرام موجب باطل‌شدن حج نیز می‌شود.[۲۳]

مجازات استمنا

مجازات استمنا تعزیر است و مقدار و چگونگی آن را حاکم شرع تعیین می‌کند.[۲۴] در صورت تکرار این عمل، مجازات شدیدتری برای آن در نظر گرفته می‌شود.[۲۵] به گفته صاحبْ‌جواهر، استمنا، با گواهی دو مرد عادل یا یک بار اقرار استمناکننده ثابت می‌شود.[۲۶]

عوارض استمنا

برخی، برای استمنا، آثار جسمی و روانی و اجتماعی هم بیان کرده‌اند:

  • پیامدهای جسمانی: ضعف بینایی، ضعف قوای جسمانی، عقیم‌شدن، ضعف مفاصل و لرزش دست؛
  • پیامدهای روحی و روانی: ضعف حافظه و حواس‌پرتی، اضطراب، انزوا، افسردگی، بی‌نشاطی، پرخاشگری، کسالت دائمی و ضعف اراده؛
  • عوارض اجتماعی: ناسازگاری خانوادگی، بی‌میل شدن به همسر و ازدواج، ناتوانی در ارتباط جنسی و دیر ازدواج کردن.[۲۷]

پانویس

  1. عبدالمنعم، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، دار الفضیلة، ج۱، ص۱۶۱.
  2. سهراب‌پور، خلوت شیطانی، ۱۳۹۰ش، ص۱۵.
  3. سید مرتضی، الانتصار، ۱۴۱۵ق، ص۱۷۸؛ محقق حلی، شرایع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۱۷۲.
  4. علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۶، ص۲۵۷.
  5. ابن‌حمزه، الوسیلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۹؛ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۳۸۱.
  6. ابن‌حمزه، الوسیلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۹؛ شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ص۷۹۱.
  7. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۰، ص۳۵۲-۳۵۵.
  8. حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۶ق، ج۲۰، ص۳۵۴-۳۵۵.
  9. عاملی، مدار الاحکام، ۱۴۱۱ق، ج۶، ص۶۱.
  10. نگاه کنید به: نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۴۷.
  11. مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، موسوعة الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۱۲، ص۲۱۹و۲۲۰.
  12. شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۸ق، ج۴، ص۲۴۲؛ قطب الدین راوندی، فقه القرآن، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۱۴۴.
  13. بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسائل مراجع، دفتر انتشارات اسلامی، ج۱، ص۹۷۸.
  14. مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، موسوعة الفقه الاسلامی، ۱۴۲۳ق، ج۱۲، ص۲۱۹و۲۲۱.
  15. علامه حلی، تذکرة الفقها، ۱۳۸۸ق، ص۵۷۷.
  16. طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۱، ص۵۰۷-۵۰۸.
  17. شیخ بهایی، جامع عباسی، ۱۴۲۹ق، ص۴۶۲.
  18. بنی‌هاشمی خمینی، رساله توضیح المسائل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۱، ص۹۷۸.
  19. نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۱۷، ص۲۰۷.
  20. خویی، منهاج الصالحین، ج۱، ص۲۹۲.
  21. ابن‌حمزه، الوسیلة، ۱۴۰۸ق، ص۱۵۹؛ علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ۱۴۱۴ق، ج۷، ص۳۸۱.
  22. نجم‌الدین حلی، ایضاح الترددات الشرایع، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۲۳۱
  23. نگاه کنید به نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۰، ص۳۶۷-۳۶۸.
  24. نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۴۷،۶۴۹؛ شیخ مفید، المقنعه، ۱۴۱۰ق، ص۷۹۱؛ ابن‌ادریس حلی، کتاب السرائر، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۵۳۶.
  25. نگاه کنید به: ابن‌حمزه طوسی، الوسیله، ۱۴۰۸ق، ص۴۱۵.
  26. نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۴۱، ص۶۴۹.
  27. تاثیرات استمنا بر زندگی زناشویی

منابع

  • ابن‌ادریس حلی، محمد بن احمد، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی‌، قم‌، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۰ق‌.
  • ابن‌حمزه طوسی، محمد بن علی، الوسیلة الی نیل الفضیلة، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۸ق.
  • بنی‌هاشمی خمینی، محمدحسن، رساله توضیح المسایل (مراجع)، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.
  • حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، چاپ سوم، ۱۴۱۶ق.
  • خویی، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحين‌، قم، مدينة العلم‌، ۱۴۱۰ق.
  • سهراب‌پور، علی، خلوت شیطانی: خود ارضایی و راه درمان آن، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰ش.
  • سید مرتضی، الانتصار فی انفرادات الإمامیة‌، مصحح: گروه پژوهش دفتر انتشارات اسلامی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۱۵ق‌.
  • شیخ بهایی، بهاء‌الدین، جامع عباسی و تکمیل آن محشی، چاپ جدید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۴۲۹ق.
  • شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تحقیق محمد باقر بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویة، چاپ سوم، ۱۳۸۸ق.
  • شیخ مفید، محمد بن محمد، المقنعة، قم، جماعة المدرسین، ۱۴۱۰ق.
  • عاملی، محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح عبادات شرائع الإسلام، تصحیح: مؤسسة آل البیت علیهم السلام، بیروت، ۱۴۱۱ق.
  • عبدالمنعم، محمود عبدالرحمن، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، قاهره، دار الفضیلة، بی‌تا.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌، ۱۳۸۸ق‌.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، تصحیح گروه پژوهش مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام‌، ۱۴۱۴ق‌.
  • قطب‌الدین راوندی، سعید بن هبة الله، فقه القرآن، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی، ۱۴۰۵ق.
  • مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السّلام، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۵ش.
  • مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، موسوعة الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب أهل البیت علیهم‌السلام، قم، مؤسسه دایره المعارف فقه اسلامی، ۱۴۲۳ق.
  • محقق حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
  • نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق محمود قوچانی، بیروت،‌ دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.
  • نجم‌الدین حلی، إیضاح ترددات الشرائع‌، مصحح: سید مهدی رجایی‌، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، ۱۴۲۸ق‌.