سنج و دمام (آیین): تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Baqer h |
Ahmadnazem (بحث | مشارکت‌ها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
# وفات [[پیامبر(ص)]] | # وفات [[پیامبر(ص)]] | ||
# شب‌های [[شب ضربت خوردن|ضربت‌خوردن حضرت علی(ع)]] | # شب‌های [[شب ضربت خوردن|ضربت‌خوردن حضرت علی(ع)]] | ||
# [[سوگواری محرم|عزاداری‌های محرم]] که از شب هفتم محرم شروع به نواختن می‌کنند و در [[شب عاشورا]] اوج می‌گیرد. | # [[سوگواری محرم|عزاداری‌های محرم]] که از شب [[۷ محرم|هفتم محرم]] شروع به نواختن می‌کنند و در [[شب عاشورا]] اوج می‌گیرد. | ||
# شهادت [[امام سجاد(ع)]] | # شهادت [[امام سجاد(ع)]] | ||
# شهادت [[امام رضا(ع)]]<ref>سلطانی‌نیا، سیری بر موسیقی محلی بوشهر؛ دمام، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۹</ref> | # شهادت [[امام رضا(ع)]]<ref>سلطانی‌نیا، سیری بر موسیقی محلی بوشهر؛ دمام، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۹</ref> | ||
نسخهٔ ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۲:۲۶
| سوگواری محرم | |
|---|---|
 تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان | |
| رویدادها | |
| نامه‌های کوفیان به امام حسین(ع) • نامه امام حسین(ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا | |
| افراد | |
| امام حسین(ع) • علی اکبر • علی‌اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا | |
| جای‌ها | |
| حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بین‌الحرمین • نهر علقمه | |
| مناسبت‌ها | |
| تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر | |
| مراسم | |
| مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه‌زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت | |
سِنْج و دَمام از آیین‌های سنتی عزاداری در مناطق جنوبی کشور ایران به خصوص شهر بوشهر است. سنج و دمام نام دو وسیله موسیقی است که از کشور هند یا زنگبار به بوشهر وارد شد و اکنون در مراسم عزاداری به‌خصوص سوگواری ماه محرم برای امام حسین (ع) استفاده می‌شود.
تاریخچه
به نظر می‌رسد دمام در اصل دمبام بوده و در قدیم گروهی در بامداد با نواختن آن برای بیدارباش استفاده می‌کردند. نقل شده است که دمام توسط برخی از مردم زنگبار یا هند به بوشهر وارد شده است و از آن در مراسم مختلف شادی و غم استفاده می‌کردند و به مرور وارد مراسم عزاداری شد.[۱] برخی همراهی سنج با دمام را به اعتقادات بومی مردم بوشهر نسبت می‌دهند که مردم این شهر اعتقاد داشتند فلز شیطان و اجنه را فراری می‌دهد و در اطراف دمام که ساز مقدسی است، سنج آن نواخته می‌شود تا شیاطین به او نزدیک نشوند.[۲]
شکل
سنج دو صفحه دایره‌ای از جنس برنج به قطر ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر و ضخامت تقریبا ۵ میلیمتر است که هر کدام از آنها یک دستگیره چوبی در وسط آن دارد.[۳] بوق نیز از شاخِ پیچ در پیچ بزرگی درست می‌شود.[۴]
دمام، سازی است به شکل استوانه به طول ۴۵ تا ۵۵ سانتیمتر و قطر ۳۵ تا ۴۰ سانتیمتر که دو سوی آن را پوست کشیده‌اند. بدنه آن از جنس چوب یا ورق فلزی است و پوست روی آن را پوست بز و آهو می‌گذارند.[۵] دمام‌زن بر یک سمت آن با دست و بر سمت دیگر با چوب ضرباتی را می‌نوازدو آهنگ خویش را شکل می‌دهد.[۶]
مراسم
در هر مراسم سنج و دمام حدود هفت دمام و هشت سنج حضور دارند که شخصی در میانه آنها حضور دارد و آنها را مدیریت می‌کند.
در دسته دمام‌زنان یک نفر به نام إشْکون‌زن در ابتدای دسته قرار می‌گیرد و تک‌نواز است که ضرباهنگ یکنواخت آن، ضرباهنگی متفاوت با بقیه دمام‌ها ایجاد می‌کند. بقیه دمام‌زن‌ها در دو ردیف می‌ایستند و در ابتدای هر ردیف یک نفر به نام غِمْبِر حضور دارند که بقیه دمام‌زن‌ها از ایشان تقلید می‌کنند.[۷]
سنج‌زنان نیز معمولا به دو گروه تقسیم می‌شوند که چهار سنج بالای دمام‌ها و چهار سنج دیگر در کنار دمام‌های پایینی می‌ایستند و می‌نوازند.[۸]
همچنین بوق نیز از اجزای این مراسم است که البته حضور آن ضروری نیست. بوق هماهنگ‌سازی بین دمام‌زن‌ها را به عهده دارد و همچنین شروع دمام‌نوازی و خاتمه آن را نیز اعلام می‌کند.[۹]
مناسبت‌ها
سنج و دمام علاوه بر مراسم عادی شادی و عزا، در مراسم مذهبی نیز اجرا می‌شود که معمولا این مراسم مذهبی عبارتند از:
- اعلام وقت سحر ماه مبارک رمضان
- وفات پیامبر(ص)
- شب‌های ضربت‌خوردن حضرت علی(ع)
- عزاداری‌های محرم که از شب هفتم محرم شروع به نواختن می‌کنند و در شب عاشورا اوج می‌گیرد.
- شهادت امام سجاد(ع)
- شهادت امام رضا(ع)[۱۰]
پانویس
منابع
- سلطانی‌نیا، اشرف، سیری بر موسیقی محلی بوشهر؛ دمام، فصلنامه فرهنگ مردم ایران، شماره ۳۴، پاییز ۱۳۹۲ش
- احمدی ریشهری، عبدالحسین، دمام، مجله مقام موسیقایی، شماره ۲۰، بهار ۱۳۸۲ش
- حاجیانی، فرخ، واژه‌ها و اصطلاحات موسیقی در گویش بوشهری، مجله گویش‌شناسی، شماره ۴، اسفند ۱۳۸۴ش
- شنبه زاده،سعید، موسیقی کار دریایی بوشهر، شماره ۳، پاییز و زمستان ۱۳۷۷ش
- سلیمانی،مرضیه، موسیقی دینی در ایران، شماره ۴۸، اسفند ۱۳۸۸ش
| سنت‌ها و مراسم‌ها | فهرست آیین‌های عاشورایی • سیاه‌پوشی • تشت‌گذاری • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سنج و دمام • مرثیه‌خوانی • نوحه‌خوانی • دسته عزاداری • هیئت عزاداری • تعزیه‌خوانی • روضه‌خوانی • مقتل‌خوانی • قمه‌زنی • نخل‌گردانی • تابوت‌گردانی • مراسم‌تابوت • مشعل‌گردانی • حسی • گِل‌مالی • شاخسِی واخسِی • همایش شیرخوارگان • پیاده‌روی اربعین • خیمه‌سوزان • چاووش‌خوانی • عَلَم‌کشی • چهل منبر • یزله‌خوانی • عزاداری طویریج • پرده‌خوانی • یوم‌الحسین • جاماندگان اربعین • یوم العباس • کفن‌پوشی |  |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | کربلا • حرم امام حسین(ع) • حرم حضرت عباس(ع) • بین‌الحرمین • تل زینبیه • گودال قتلگاه • کف‌العباس • خرابه شام • خیمه‌گاه • فرات • غاضریه • نهر علقمه • نینوا • حسینیه • تکیه • سقاخانه • امام‌باره • حسینی‌دالان • بازار شام | |
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | سوگواری • مقتل • توغ • زیارت عاشورا • تحریفات عاشورا • ادبیات عاشورایی • موکب • لعن یزید • گریه بر حسین(ع) • حدیث ریان بن شبیب • پیرغلام اهل‌بیت • فقه عزاداری | |
- ↑ احمدی ریشهری، دمام، ۱۳۸۲ش، ص۲۴
- ↑ شنبه زاده، موسیقی کار دریایی بوشهر، ۱۳۷۷ش، ص۱۱۷
- ↑ حاجیانی، واژه‌ها و اصطلاحات موسیقی در گویش بوشهری، ۱۳۸۴ش، ص۱۲۳
- ↑ شنبه زاده، موسیقی کار دریایی بوشهر، ۱۳۷۷ش، ص۱۱۷
- ↑ سلطانی‌نیا، سیری بر موسیقی محلی بوشهر؛ دمام، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۳ و ۱۳۴
- ↑ سلیمانی، موسیقی دینی در ایران، ۱۳۸۸ش، ص۱۶
- ↑ سلطانی‌نیا، سیری بر موسیقی محلی بوشهر؛ دمام، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۶ و ۱۳۷
- ↑ سلطانی‌نیا، سیری بر موسیقی محلی بوشهر؛ دمام، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۷
- ↑ شنبه زاده، موسیقی کار دریایی بوشهر، ۱۳۷۷ش، ص۱۱۷
- ↑ سلطانی‌نیا، سیری بر موسیقی محلی بوشهر؛ دمام، ۱۳۹۲ش، ص۱۳۹