شواهد التنزیل لقواعد التفضیل (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
Hasanejraei (بحث | مشارکت‌ها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
}} | }} | ||
'''شَواهِدُ ألتَّنزیل لِقَواعِد ألتّفضیل''' مشهور به '''شواهد التنزیل''' تألیف [[حاکم حسکانی]] متوفای | '''شَواهِدُ ألتَّنزیل لِقَواعِد ألتّفضیل''' مشهور به '''شواهد التنزیل'''، تألیف [[حاکم حسکانی]] (متوفای ۴۹۰ق)، عالم [[اهل سنت]]. این کتاب با توجه به ۲۱۰ [[آیه]] [[قرآن|قرآنی]] که در شأن اهل بیت پیامبر نازل شده، به بیان فضائل و مناقب [[امیرالمؤمنین]] علی(ع) و خاندان وی پرداخته است. شواهد التنزیل از منابع معتبر [[تفسیر روایی]] [[اهل سنت]] به شمار می‌رود. | ||
[[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار|بحار]] از این کتاب نقل کرده | [[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار|بحار]]، از این کتاب نقل کرده است. شواهد التنزیل به فارسی ترجمه و چاپ شده است. | ||
== درباره مؤلف == | == درباره مؤلف == | ||
{{اصلی|حاکم حسکانی}} | {{اصلی|حاکم حسکانی}} | ||
عبیدالله بن عبدالله بن احمد حَسْکانی نیشابوری، معروف به ابن حذاء (ابن حداد)، از علمای بزرگ قرن پنجم هجری است. عبیدالله در [[نیشابور]] در | عبیدالله بن عبدالله بن احمد حَسْکانی نیشابوری، معروف به ابن حذاء (ابن حداد)، از علمای بزرگ قرن پنجم هجری است. عبیدالله در [[نیشابور]] در خانوادهای اهل علم به دنیا آمد. او از همان کودکی، برخی علوم را از پدر و پدربزرگ خود فراگرفت. او در عصر خویش سرآمد دانشمندان در حدیث‌شناسی و [[علم رجال]] به شمار می‌آمد. بسیاری از راویان حدیث به درس او می‌رفتند تا از او روایت بشنوند و یا [[اجازه روایت]] بگیرند. حاکم حسکانی دارای مجلس وعظ و خطابه بود و خود نیز از علمای فراوانی روایت شنیده و یا اجازه روایت داشت. درباره مذهب او اختلاف است، اما نظر مشهور آن است که وی [[حنفی|حنفی‌مذهب]] بود. | ||
== علت | == علت نامگذاری کتاب == | ||
بنا بر آنچه در ابتدای کتاب | بنا بر آنچه در ابتدای کتاب آمده، نام کامل کتاب «شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فی الآیات النازلة فی أهل البیت صلوات الله و سلامه علیهم» است.<ref>شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۳.</ref> | ||
مؤلف کتابش را چنین نامگذاری کرده تا به وسیله آیات قرآنی (شواهد التنزیل) و به آن دلیل که [[پیامبر اسلام]](ص) بر سایر پیامبران و فرشتگان و [[امامان|امامان معصوم]] به ویژه امام علی(ع) بر سایر مردم برتری داشته (لقواعد التفضیل)، فضائل آن امام و فرزندان وی را برساند.<ref>الذریعة، ج ۱۴، ص ۲۴۳.</ref> | مؤلف کتابش را چنین نامگذاری کرده تا به وسیله آیات قرآنی (شواهد التنزیل) و به آن دلیل که [[پیامبر اسلام]](ص) بر سایر پیامبران و فرشتگان و [[امامان|امامان معصوم]] به ویژه امام علی(ع) بر سایر مردم برتری داشته (لقواعد التفضیل)، فضائل آن امام و فرزندان وی را برساند.<ref>الذریعة، ج ۱۴، ص ۲۴۳.</ref> | ||
نسخهٔ ۳ اوت ۲۰۱۶، ساعت ۱۵:۴۹
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | حاكم حسكانى (متوفای 490 ق) |
| تاریخ نگارش | قرن پنجم |
| موضوع | تفسیر، فضائل امیرالمؤمنین(ع) |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | وزارت ارشاد |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۱ق |
شَواهِدُ ألتَّنزیل لِقَواعِد ألتّفضیل مشهور به شواهد التنزیل، تألیف حاکم حسکانی (متوفای ۴۹۰ق)، عالم اهل سنت. این کتاب با توجه به ۲۱۰ آیه قرآنی که در شأن اهل بیت پیامبر نازل شده، به بیان فضائل و مناقب امیرالمؤمنین علی(ع) و خاندان وی پرداخته است. شواهد التنزیل از منابع معتبر تفسیر روایی اهل سنت به شمار می‌رود.
علامه مجلسی در بحار، از این کتاب نقل کرده است. شواهد التنزیل به فارسی ترجمه و چاپ شده است.
درباره مؤلف
عبیدالله بن عبدالله بن احمد حَسْکانی نیشابوری، معروف به ابن حذاء (ابن حداد)، از علمای بزرگ قرن پنجم هجری است. عبیدالله در نیشابور در خانوادهای اهل علم به دنیا آمد. او از همان کودکی، برخی علوم را از پدر و پدربزرگ خود فراگرفت. او در عصر خویش سرآمد دانشمندان در حدیث‌شناسی و علم رجال به شمار می‌آمد. بسیاری از راویان حدیث به درس او می‌رفتند تا از او روایت بشنوند و یا اجازه روایت بگیرند. حاکم حسکانی دارای مجلس وعظ و خطابه بود و خود نیز از علمای فراوانی روایت شنیده و یا اجازه روایت داشت. درباره مذهب او اختلاف است، اما نظر مشهور آن است که وی حنفی‌مذهب بود.
علت نامگذاری کتاب
بنا بر آنچه در ابتدای کتاب آمده، نام کامل کتاب «شواهد التنزیل لقواعد التفضیل فی الآیات النازلة فی أهل البیت صلوات الله و سلامه علیهم» است.[۱] مؤلف کتابش را چنین نامگذاری کرده تا به وسیله آیات قرآنی (شواهد التنزیل) و به آن دلیل که پیامبر اسلام(ص) بر سایر پیامبران و فرشتگان و امامان معصوم به ویژه امام علی(ع) بر سایر مردم برتری داشته (لقواعد التفضیل)، فضائل آن امام و فرزندان وی را برساند.[۲]
اعتبار کتاب
این کتاب، یکی از مهم‌ترین متون کهن بوده و به سبب تبحر مؤلف در حدیث شناسی و علم رجال و بررسی‌ها و اظهارنظرهای او پس از نقل این کتاب، جایگاه والایی به آن داده است.
انگیزه نگارش
مؤلف انگیزه خود از تألیف این کتاب را ادعای یکی از پیروان مذهب کرامیه دانسته که نزول سوره انسان در شأن امام علی(ع) و خاندان وی را منکر شده است. بلکه ادعا کرده که هیچ آیهای در قرآن در شأن اهل بیت نازل نشده است. از سوی دیگر عالمان اسلامی به این ادعا هیچ اعتراضی نکرده و هیچ فریادی از آنان به گوش نرسید. جز یکی از اساتید مؤلف که شاگردان حاضر در آن جلسه را سرزنش نمود و به این مقدار بسنده کرد. حسکانی از این موضوع ناراحت شده و بنا به احساس وظیفه تصمیم گرفت پاسخ این شبهه را بصورت مستدل و مستند بدهد؛ لذا به جمع آوری روایات پرداخته و شواهد التنزیل را تدوین کرده است.[۳]
البته مولف در پایان کتاب متذکر این نکته می‌شود که چون با شتاب این کار علمی را انجام داده، توفیق جمع آوری کلیه احادیث در شأن نزول فضائل علی(ع) را بدست نیاورده و در واقع آنچه که در دسترس وی بوده مطرح شده و از منابع دور از دسترس چشم پوشی کرده است.
محتوای کتاب
حَسْکانی کتاب را در هفت فصل تدوین کرده است که شش فصل اول مقدمه به حساب می‌آیند:
- اقوال بزرگان و دانشمندان درباره خصائص امام علی(ع)شامل: دیدگاه اصحاب پیامبر(ص) در تفضیل علی بن ابیطالب(ع)، دیدگاه عبد‌اللّه بن عمر بن خطّاب در تفضیل علی بن ابیطالب(ع)، نظر عکرمه در تفضیل علی بن ابیطالب(ع)، نامه عایشه در فضائل علی بن ابیطالب(ع).
- سابقه امام علی(ع) در دو حوزه تلاوت و حفظ قرآن؛
- گردآوری قرآن برای نخستین بار توسط امام علی(ع) بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص)؛
- شناخت امام علی(ع) نسبت به معانی و حقائق قرآن و تخصص منحصر به فرد حضرت در علم به نزول قرآن؛
- فراوانی اسباب نزول مربوط به فضائل امام علی(ع) و اولاد او؛
- بیان این حدیث که یا ایها الذین آمنوا در ۹۰ آیه تکرار شده و منظور آن علی(ع) است.
مؤلف در بخش اصلی کتاب که در واقع فصل هفتم آن است، به ترتیب، سورههای قرآن و هر آیهای را که در شأن نزول ویژه اهل بیت پیامبر وارد شده طرح کرده است و به نقل اسباب نزول و روایات آن از طریق عامه و خاصه میپردازد. در این کتاب ۲۱۰ آیه را به ترتیب سورههای قرآن آورده و در ذیل هر کدام روایاتی را از مشایخ خود نقل کرده است. مجموع روایاتی که در تفسیر این آیات ذکر شده بیش از ۱۲۰۰ روایت است.
راویان روایات کتاب
حَسْکانی در این کتاب علاوه بر روایت از ائمه معصومین و عبدالله بن عباس، از افراد دیگر نظیر: مجاهد، سعید بن جبیر، ضحاک، عکرمه، جابر بن عبدالله انصاری، عبدالله بن مسعود، سلمان فارسی، سفیان ثوری، حذیفه، مقاتل بن سلیمان، سلیم بن قیس، ابو سعید خدری روایت می‌کند.
چون مولف از محدثان اهل سنت است از جوامع روایی عامه بیشترین استفاده را نموده است. وی از تفسیر فرات کوفی روایت کرده و امین الاسلام طبرسی در تفسیر مجمع البیان از شواهد التنزیل نقل کرده است.[۴] همچنین این کتاب یکی از مصادر بحارالانوار است.[۵]
تلخیص و ترجمه
این کتاب بوسیله اسماعیل جغمان زیدی با نام اختصار شواهد التنزیل تلخیص شده است. ترجمه‌هایی به فارسی هم از شواهد التنزیل صورت گرفته است؛ یکی از ترجمه‌ها بوسیله احمد روحانی و دیگری با نام سیمای امام علی علیه‌السلام در قرآن توسط یعقوب جعفری صورت گرفته است.
نسخ و چاپ
- نسخه‌ای خطی از قرن یازدهم در کتابخانه دانشگاه تهران.
- نسخه‌ای خطی در صنعا به خط احمد بن ناصر الملصی.
- نسخه‌ای در کتابخانه مرعشی نجفی.
- نسخه‌ای در کتابخانه مسجد جامع در بمبئی.
- نسخه‌ای در کتابخانه اوقاف مرکزی در سلیمانیه شمال عراق.
این اثر ابتدا با تحقیق شیخ محمد باقر محمودی در بیروت به سال ۱۳۹۳ق در دو جلد چاپ شد و بعدها توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ایران به زیور طبع آراسته شد.[۶]
پانویس
منابع
- تهرانی، آقا بزرگ، الذریعة الی تصانیف الشیعه، بیروت،دار الاضواء، ۱۴۰۳ ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ ق.
- حسکانی،عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ ق.
- طباطبایی، عبدالعزیز، أهل البیت فی المکتبة العربیة، قم، آل البیت، ۱۴۱۷ ق.
- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانه‌ای علوم اسلامی نور.