پیام قرآن از تفاسیر موضوعی قرآن به زبان فارسی، اثر ناصر مکارم شیرازی از مفسران معاصر و گروهی از نویسندگان حوزه علمیه قم است. این کتاب ابتدا در ده جلد و به مدت ۸ سال تالیف شد و بعد دو جلد دیگر نیز به آن اضافه شد. تفسیر پیام قرآن به زبان عربی نیز ترجمه شده است.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از نویسندگان. |
| موضوع | تفسیر موضوعی قرآن |
| زبان | فارسی |
| مجموعه | ۱۰ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مدرسه امام امیر المومنین(ع) |
در این اثر درباره هر موضوع، آیات مرتبط با آن جمع‌آوری و سپس به تفسیر آن آیات پرداخته و جمع‌بندی می‌شود. در کتاب پیام قرآن موضوعاتی چون علم و معرفت، خداشناسی، براهین اثبات خدا، اسما و صفات الهی، معاد، نبوت عامه و خاصه، امامت، حکومت اسلامی، قیامت، تعلیم و تربیت و اعجاز قرآن، تفسیر شده است. دو جلد آخر نیز به مبانی اخلاق در قرآن و اخلاق پسندیده و ناپسند در قرآن پرداخته است.
درباره مؤلف
آیت الله ناصر مکارم شیرازی (زاده ۱۳۰۵ش در شیراز) عالم متکلم، فقیه، اصولی و مفسر شیعه و از مراجع تقلید و اساتید حوزه علمیه قم است.[۱]
روش نگارش
کتاب پیام قرآن به شیوه تفسیر موضوعی نوشته شده است. به گفته نویسنده کتاب، ناصر مکارم شیرازی، در این اثر، تمام آیاتی که درباره یک موضوع در قرآن آمده، گردآوری شده، بدون پیش‌داوری در کنار هم قرار گرفته و یک به یک تفسیر شده‌اند. سپس در یک جمع‌بندی، رابطه این آیات با یکدیگر بررسی و از مجموع آنها، یک ترسیم کلی ارائه شده است. در این روش، مفسر از خود چیزی ندارد و همچون سایه به دنبال آیات قرآن می‌رود.[۲] برخی از محققان، روش تفسیر در کتاب پیام قرآن را همان روش تفسیر رایج در تفسیر موضوعی دانسته‌اند.[۳]
نویسندگان
تعدادی از نویسندگان حوزه علمیه قم با آیت الله ناصر مکارم شیرازی در تالیف این تفسیر همکاری داشته‌اند:
- محمد رضا آشتیانی
- محمد جعفر امامی
- عبدالرسول حسنی
- محمد اسدی
- حسین طوسی
- سید شمس الدین روحانی
- محمد محمدی اشتهاردی
محتوا
این کتاب، ابتدا در ده جلد چاپ شده بود، اما بعدها دو جلد به آن اضافه شد.[۴]
- جلد اوّل. پیرامون علم و معرفت.
- جلد دوّم. خداجوئی و خداشناسی: برهان نظم، برهان فطرت و آیات آن، خداشناسی در عوامل خلقت.
- جلد سوّم. راه‌های معرفت و شناخت خدا: برهان تغییر و حرکت، برهان امکان و وجوب، برهان علت و معلول، برهان صدیقین و....
- جلد چهارم. صفات جمال و جلال: اسماء الحسنی و اسم اعظم، تقسیم صفات خدا، علم خدا، شاخه‌های علم و....
- جلد پنجم. معاد: تعبیرات کلی درباره معاد، هفتاد نام قیامت در قرآن، دلائل معاد، آیات إحیاء ارض، تطوّرات جنین و....
- جلد ششم. منزلگاه‌های قیامت، نشانه‌های رستاخیز، نامه عمل، تجسم اعمال، نعمت‌های جسمانی بهشت، لذّات روحانی و....
- جلد هفتم. نبوت عامّه: فلسفۀ بعثت انبیاء(ص)، تعلیم و تربیت، نجات از ظلمات، بشارت و انذار، اصول کلی دعوت انبیاء(ص)، تکامل ادیان و....
- جلد هشتم. نبوت خاصه: دلائل صدق پیامبر، اعجاز قرآن از دیدگاه علوم روز، اعجاز قرآن در وضع قانون، اعجاز قرآن از نظر اخبار غیبی، اعجاز قرآن از نظر علوم تضّاد و اختلاف و....
- جلد نهم. امامت و ولایت: ولایت و امامت عامّه در قرآن، آیه اولی الامر، آیه صالح المؤمنین، آیه وزارت و آیات ۲۵ گانه، فلسفه انتظار، حقیقت انتظار و آثار سازنده آن، منتظران راستین و....
- جلد دهم. حکومت اسلامی: نقش مطبوعات در حکومت اسلامی، نیروهای مسلّح در حکومت اسلامی، رابطه اقلّیت‌های مذهبی، حکومت اسلامی و سازمانهای اطلاعات، استراق سمع، هدف وسیله را توجیه می‌کند؟ و....[۵]
موضوعات دو جلد الحاقی نیز عبارتند از: «مبانی اخلاق در قرآن» و «اخلاق پسندیده و ناپسند در قرآن».[۶]
- نخستین مطلب کتاب در جلد نخست پس از مقدمه درباره شروع همه کارها به نام خداست. نویسنده یادآور شده که قرآن در آغاز هر سوره (به جز سوره برائت) و در خلال چندين آيه ديگر به ما آموخته كه هر كار را با نام خدا آغاز كنيم، و فضاى روح و جان خويش را با نامش عطرآگين سازيم.
چرا که «اللَّه» جامع همه صفات کمالیه است؛ «رحمن» و «رحیم» است؛ بر هر چیز قادر و تواناست؛ از همه چیز و از همگان با خبر و آگاه است؛ نامش قلب را جلا، روح را صفا، و جان را نشاط مى‌بخشد؛ و يادآورى رحمت عام و خاصش دنیایى از امید به همراه مى‌آورد؛ و يادآورى قدرت و توانایی‌اش به انسان در برابر انبوه مشكلات قدرت و توان مى‌دهد؛ و بالاخره يادآورى علم و آگاهی‌اش از همه کس و از همه چیز به ما نوید مى‌دهد که ما هرگز تنها نیستیم.[۷]
- پایان بخش کتاب در جلد دهم مطلبی است درباره این پرسش که آیا وسیله هدف را توجیه می‌کند؟ نویسنده تصریح کرده آنها كه دم از اين سخن مى‌زنند هيچ قيد و شرطى براى آن قائل نيستند و برایشان در راه رسيدن به" هدف"- بدون استثناء- استفاده از هر وسيله‌اى- بدون استثناء- مجاز است؛ به همين دليل گاه براى حفظ منافع اقتصادى خود جنگ هاى خونينى به راه مى‌اندازند كه هزاران بى گناه در آن كشته مى‌شوند تنها به اين منظور كه كمترين آسيبى به منافع نامشروع آنها نرسد؛ بنابر باور نویسنده کتاب، طرفداران مكتب‌هاى الهى اين عموميّت را در هر دو شاخه‌اش انكار مى‌كنند؛ يعنى نه هر هدفى را كافى مى‌دانند و نه هر وسيله‌اى را مجاز مى‌شمارند؛ بلكه دقيقاً آن را تحت قانون اهم و مهم قرار مى‌دهند آن هم اهميّت در ترازوى عقل و شرع نه اهميّت از نظر منافع شخصى و هوا و هوس‌هاى شيطانی. [۸]
تاریخ نگارش، ترجمه و تلخیص
آغاز نگارش کتاب پیام قرآن در شهریور سال ۱۳۶۶ش بوده[۹] و جلد دهم آن در سال ۱۳۷۴ش پایان یافته است.[۱۰] این تفسیر به عربی ترجمه و با نام «نفحات القرآن» منتشر شده است. همچنین سید حسین هاشمیان و علی‌اصغر همتیان آن را در ۳ جلد خلاصه کرده و با عنوان «برگزیده پیام قرآن» به چاپ رسانده‌اند.
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ زندگی‌نامه، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۲۹-۳۰.
- ↑ یدالله‌پور، مبانی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی قرآن، ۱۳۸۳ش، ص۹۶.
- ↑ معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۵۳۵.
- ↑ عقیقی بخشایشی، طبقات مفسران شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۱۰۳۰-۱۰۳۱.
- ↑ معرفت، تفسیر و مفسران، ۱۳۷۹ش، ج۲، ص۵۳۵.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۷.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج۱۰، ۱۳۸۶ش، صص۳۸۲-۳۸۳.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۱.
- ↑ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۶۸ش، ج۱۰، ص۵۸۲.
منابع
- زندگی‌نامه، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله مکارم شیرازی.
- عقیقی بخشایشی، عبدالرحیم، طبقات مفسران شیعه، قم، نوید اسلام، ۱۳۸۷ش.
- معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ترجمه: خیاط نصیری، قم، مؤسسه فرهنگی التمهید، ۱۳۷۹ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام قر آن، ناشر: دار الكتب الاسلاميه، تهران، چاپ نهم، ۱۳۸۶ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، قم، مدرسه امیر المومنین، ۱۳۶۸ش.
- یدالله‌پور، بهروز، مبانی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی قرآن، دارالعلم، قم، ۱۳۸۳ش.