نوف بکالی
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | نَوف بن فُضالَة بِکالی |
| نسب/قبیله | قبیله حمیر |
| محل زندگی | کوفه |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام علی (ع) |
| فعالیت‌ها | نگهبان حضرت علی(ع) |
| مشایخ | ابوایوب انصاری |
نَوف بن فُضالَة بِکالی مشهور به نوف بکالی نگهبان و دربان امام علی(ع) در زمان حکومت او. نوف برخی از کلمات قصار و خطبه‌های نهج‌البلاغه را گزارش کرده است. نام نوف در منابع رجالی متقدم شیعه نیامده، اما در برخی منابع حدیثی شیعیان، به نقل از وی روایت‌هایی از حضرت علی(ع) آمده است.
زندگی‌نامه
نوف بن فضاله از اصحاب امام علی(ع) است که به دلیل انتسابش به قبیله بکاله یا بکال، تیره‌ای از قبیله حمیر، او را نوف بکالی نامیده‌اند.[۱] برخی او را منسوب به بنی‌همدان دانسته که مامقانی در تنقیح المقال آن را رد کرده است.[۲] در برخی منابع نام پدرش عبدالله ذکر شده است.[۳] عمرو بکالی، صحابی پیامبر(ص) که در جنگ یرموک انگشتانش قطع شده بود، را برادر او دانسته‌اند.[۴]
نوف اهل شام بوده[۵] از این‌رو از او با نسبت شامی نیز یاد شده است. ابن عساکر نوف را از اهالی دمشق دانسته و شرح حالش را در تاریخ مدینه دمشق آورده است[۶] و گفته برخی او را اهل فلسطین می‌دانند.[۷]
کنیه نوف، ابویزید بوده است[۸] ابوعمرو و ابورشید نیز به عنوان کنیه او ذکر شده‌اند.[۹]
بر اساس نقل تاریخ طبری مادر نوف، پس از درگذشت پدرش یا جدایی از او، با کعب احبار ازدواج کرد[۱۰] گفته شده نوف در جنگی که میان محمد بن مروان و ارمنی‌ها رخ داد، کشته شد.[۱۱]
ارتباط با حضرت علی(ع)
- «ای نوف! خوشا به حال دل بریدگان از دنیا و مشتاقان آخرت؛ آنان کسانی هستند که زمین را فرش، خاکش را بستر، آبش را بوی خوش، قرآن را وِرد زبان، دعا را شعار خود قرار داده‌اند و به کلّی از دنیا بریده و به روش عیسی بن مریم درآمده‌اند....»
شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ص۳۳۷-۳۳۸؛ نهج‌البلاغه، صبحی صالح، حکمت ۱۰۴.
نوف بکالی دربان امام علی(ع) بوده است. از او به عنوان صاحب[۱۲]، حاجب[۱۳] و صحابی خاص حضرت علی[۱۴] یاد شده است. او برخی از مناجات‌های حضرت علی[۱۵] و برخی از خطبه‌های او را روایت کرده است.[۱۶] نوف بکالی همچنین از حضرت علی خواسته تا او را نصیحت کند، علی(ع) او را به صله رحم، همکاری نکردن با ستمکاران، دوستی اهل‌بیت، ترک غیبت و دیگر مکارم اخلاقی سفارش کرده است.[۱۷]
مامقانی موعظه‌های امام علی(ع) به نوف را نشانگر بزرگی جایگاه و قوت ایمان او دانسته و قراردادن او در شمار نیکوکاران توسط امام علی(ع) را شاهد این گفته خود می‌داند.[۱۸]
روایت
از نوف بکالی روایت‌هایی در منابع حدیثی شیعه نقل شده است: او برخی از کلمات قصار نهج البلاغه و خطبه‌های امام علی(ع) را روایت کرده است.[۱۹] او همچنین خطبه همام را (با کمی تفاوت)[۲۰] و روایتی از حضرت علی(ع) درباره ویژگی‌های شیعیان نقل نموده است.[۲۱]
نوف از عبدالله بن عمرو عاص و ابوایوب انصاری روایت شنیده است.[۲۲] ابواسحاق همدانی، نُسَیر بن ذُعلُوق، خالد بن صبیح، عبدالملک بن حبیب جونی، عمارة بن جوین عبدی، شهر بن حوشب اشعری،[۲۳] ابوعبدالله شامی، عبدالاعلی[۲۴] و علقمة بن قیس[۲۵] از او روایت کرده‌اند.
نام او در منابع متقدم رجالی شیعه نیامده است؛ آیت‌الله خویی در ذیل نام او به نقل روایتی از شیخ صدوق اکتفا کرده و درباره او اظهارنظر او نکرده است.[۲۶] در برخی منابع اهل‌سنت آمده است که به اعتقاد نوف، منظور از موسی در داستان موسی و خضر در قرآن، موسای دیگری غیر از موسی پیامبر بنی‌اسرائیل است و به همین دلیل ابن‌عباس او را دروغگو و دشمن خدا خوانده است.[۲۷]
پانویس
- ↑ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۷۷؛ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ق، ج۳، ص۲۷۷.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ق، ج۳، ص۲۷۷.
- ↑ شیخ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۷۶.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ۱۹۹۵ق-۱۴۱۵ق، ج۴، ص۵۸۰.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۸ق، ج۶۲، ص۳۰۳.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۸ق، ج۶۲، ص۳۰۳-۳۱۳.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۸ق، ج۶۲، ص۳۰۳.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۹۶۷م-۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۳۸۳.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ق، ج۳، ص۲۷۶؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۸ق، ج۶۲، ص۳۰۳.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۸۷ق، ج۱۱، ص۱۶۴،۶۶۴.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۸ق، ج۶۲، ص۳۱۳.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، بی‌تا، ج۲، ص۳۵۰.
- ↑ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۷۷.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ق، ج۳، ص۲۷۶.
- ↑ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۳، ص۳۵۹.
- ↑ نهج‌البلاغه، صبحی صالح، خطبه۱۸۲؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۳۳، ص۳۹۴، ج۳۴، ص۱۲۴.
- ↑ شیخ صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۲۰۹-۲۱۰.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ق، ج۳، ص۲۷۶.
- ↑ نهج‌البلاغه، صبحی صالح، خطبه ۱۸۲؛ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۰، ص۷۷-۷۶.
- ↑ علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۵، ص۱۹۲-۱۹۳.
- ↑ طوسی، الامالی، ۱۴۱۴ق، ص۵۷۶.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۸ق، ج۶۲، ص۳۰۳.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۸ق، ج۶۲، ص۳۰۳.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۱، ص۳۳۷.
- ↑ شیخ مفید، الامالی، ۱۴۱۳ق، ص۱۳۲-۱۳۳.
- ↑ خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق-۱۳۶۹ش، ج۱۹، ص۱۸۵-۱۸۶.
- ↑ کرمانی، الکواکب الدراری، ۱۴۰۱ق، ج۱۴، ص۵۰.
منابع
- ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبة‌الله، شرح نهج‌البلاغه، تصحیح: محمدابوالفضل ابراهیم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، قم، ۱۴۰۴ق.
- ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابه، تحقیق: عادل احمد عبدالموجود و علی محمد معوض، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۹۹۵ق-۱۴۱۵ق.
- ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، تحقیق: علی شیری، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۸ق-۱۹۹۸م.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین، بی‌تا.
- خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، مرکز نشر آثار شیعه، قم، ۱۴۱۰ق-۱۳۶۹ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، کتابچی، تهران، ۱۳۷۶ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، جامعه مدرسین، قم، ۱۳۶۲ش.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، الامالی، تصحیح: مؤسسه البعثه، دارالثقافه، قم، ۱۴۱۴ق.
- شیخ مفید، محمد بن نعمان، الامالی، تصحیح: علی اکبر غفاری و حسین ولی، کنگره شیخ مفید، قم، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، دارالتراث، بیروت، ۱۹۶۷م-۱۳۸۷ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، داراحیا التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- کرمانی، محمد بن یوسف، الکواکب الدراری فی شرح صحیح البخاری، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، المطبعة المرتضویه، نجف، ۱۳۵۲ق.
- نهج‌البلاغه، تصحیح صبحی صالح، هجرت، قم، ۱۴۱۴ق.
پیوند به بیرون