صفر
| دومین ماه تقویم هجری قمری | |
| اطلاعات کلی | |
|---|---|
| نامهای دیگر | صفرالمُظَفّر، صفرالخیر |
| ماه قبل | محرم |
| ماه بعد | ربیع الاول |
| در سنت دینی | |
| دعاها | زیارت اربعین |
| از ماههای حرام | نمیباشد |
| مناسبتها و وقایع | رحلت پیامبر(ص)، شهادت امام حسن مجتبی(ع)، شهادت امام رضا(ع)، اربعین امام حسین(ع)، ولادت امام کاظم(ع) |
| سنتهای عرفی | پیادهروی اربعین |
صَفَر، صفرالمظفّر یا صفرالخیر دومین ماه قمری است.
صَفْر به معنی تهی و خالی است. دلیل نامگذاری آن است که در این ماه بازارهایی در یمن به پا میشد که آن را صَفَری میگفتند و از آنجا آذوقه میگرفتند و هر که به بازار نمیرسید از گرسنگی هلاک میشد،[۱] برخی نیز گفتهاند: چون این ماه پس از ماه محرم است و مردم دوران جاهلیت در ماه محرم (به دلیل اینکه از ماههای حرام بود) از جنگ دست میکشیدند، با فرارسیدن ماه صفر به جنگ روی میآوردند و خانهها خالی میماند؛ از این رو به آن صفر گفتهاند.[۲]برخی نیز در وجه نامگذاری این ماه به صفر براین باورند که صفر از صُفْرَة به معنای زردی گرفته شده؛ زیرا زمان انتخاب این نام با فصل پاییز و زرد شدن برگ درختان مقارن بوده است. [۳]
جایگاه
پس از ماه محرم، این ماه نیز ماه حزن و اندوه شیعیان است. رحلت پیامبر(ص)، شهادت امام حسن(ع) و امام رضا(ع) و اربعین امام حسین(ع) در این ماه قرار دارند.
معروف است که ماه صفر به خصوص چهارشنبه آخر آن نحس است، اما در این مورد روایتی نداریم.[۴]
برخی با استناد به روایت پیامبر اکرم(ص) که «هر کس خبر تمام شدن این ماه را به من دهد، بشارت بهشت را به او میدهم.»، ماه صفر را شوم قلمداد کرده، پایان آن را به یکدیگر تبریک گفته و آمدن ربیع الاول را جشن میگیرند.[۵] در حالی که این روایت در کتب روایی به عبارتی متفاوت در تجلیل از شخصیت اباذر غفاری آمدهاست و ارتباطی با نحوست ماه صفر ندارد.[۶][یادداشت ۱] و برخی از علمای شیعه[۷] و سنی[۸] سند آن را معتبر ندانستهاند.
[۹] علامه جعفری طبق یک احتمال كه بدان تمايل دارند؛ رحلت پیامبر(ص) را در دوم ماه ربيع الاول مطرح و ميگويد:«پیامبر اكرم(ص) اشتياق زياد به لقاءالله داشته است … موقعى كه ماه صفر فرا رسيد ، پيامبر شادمان گشت و با خود مىگفت كه پس از اين ماه به سوى حق سفر خواهم كرد .هر شب تا بروز از اين اشتياق نجات بخش آهنگ « الى الرفيق الاعلى » ساز كرده بود .فرمود هر كس پايان يافتن ماه صفر و ورود ماه ربيع را بمن بشارت بدهد ، من بهشت را به او بشارت داده و شفيعش خواهم گشت. عكاشه اين بشارت را داد و پيامبر فرمود : اى شير مرد بزرگ ، بهشت نصيب تو باد . شخص ديگرى هم آمد كه بشارت ورود ربيع الاول را بدهد ، حضرت فرمود : عكاشه بر تو سبقت گرفته است». در برخی مناطق رسم است که برای گرفتن حاجت، در پایان صفر هفت شمع روشن کرده و هفت مسجد را در میکوبند. این کار پایه دینی نداشته و از خرافات است.[۱۰]
اعمال ماه صفر
| اعمال ماه صَفَر | |
| اعمال مشترک |
|
| روز سوم | |
| روز بیستم |
|
وقایع مهم ماه صفر المظفر
برخی از وقایع مهم ماه صفر عبارتند از:
- ۱ صفر ۶۱ق. ورود اسرا کربلا به همراه سرهای امام و شهدا به شام
- ۲ صفر ۱۲۰ق،[۱۱] ۱۲۱ق[۱۲] یا ۱۲۲ق.[۱۳] قیام و شهادت زید بن علی، فرزند امام سجاد(ع)، در کوفه.
- ۷ صفر ۵۰ق. شهادت امام مجتبی(ع) در مدینه(به قولی).
- ۷ صفر ۱۲۸ق. ولادت امام کاظم(ع)در ابواء.
- ۲۰ صفر ۶۱ق. اربعین امام حسین(ع).
- ۲۸ صفر ۱۱ق. رحلت پیامبر(ص)در مدینه .
- ۲۸ صفر ۵۰ق. شهادت امام حسن مجتبی(ع) در مدینه.
- آخر صفر ۲۰۳ق. شهادت امام رضا(ع) در نوقان در ولایت طوس.
پانویس
- ↑ مسعودی،مروج الذهب، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق،ج۲، ص۱۸۸.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق،ج۲، ص۱۸۸.
- ↑ دهخدا، لغتنامه، ذیل ماده صفر
- ↑ سایت عرفان و حکمت
- ↑ میرداماد، الرواشح السماویة، ۱۳۱۱ق، ص۲۰۲.
- ↑ صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ش، ص۱۷۶.
- ↑ جعفری، تفسیر و نقد و تحلیل مثنوی، ج۱۰، ص۴۵۶.
- ↑ قاری، الموضوعات الکبری، ص۳۲۴.
- ↑ مولانا، مثنوی معنوی، دفتر چهارم،بخش۱۰۱.
- ↑ شهر سؤال
- ↑ شیخ مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۲، ص۱۷۴.
- ↑ ابن داوود حلی، الرجال، ۱۳۴۲ش، ص۱۶۴؛ طبری، تاریخ الطبری،دار التراث، ج۷، ص۱۶۰؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۵، ص۲۲۹.
- ↑ طبری، تاریخ الطبری،دار التراث، ج۷، ص۱۶۰ و۱۸۰؛ ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۵، ص۲۲۹ و۲۴۲.
یادداشت
- ↑ شیخ صدوق در علل الشرایع نقل کرده روزی پیامبر(ص) در مسجد قبا در جمعی از اصحابش نشسته بودند و فرمود اولین کسی که بر شما وارد شود اهل بهشت است، اصحاب که این کلام را شنیدند برخی از آنها از جا برخاسته و بیرون رفتند و هر کدام سعی داشتند زودتر از دیگری به مسجد برگردد تا اولین نفر محسوب شده و اهل بهشت گردد، پیامبر که متوجه شدند خطاب به جماعت باقیمانده فرمودند: به زودی جماعتی بر شما وارد میشوند که هر یک بر دیگری پیشی میگیرد، آن که بشارت به من دهد که ماه آذار خارج شده اهل بهشت میباشد، جماعتی که بیرون رفته بودند، بازگشتند و در میان ایشان ابوذر بود، رسول خدا(ص)فرمودند: در چه ماهی از ماههای رومی هستیم؟ ابوذر گفت یا رسول الله ماه آذار خارج شدهاست.پیامبر(ص) فرمود من خود این را میدانستم، اما خواستم این جماعت بدانند که تو مردی از اهل بهشت هستی
منابع
- مسعودی، علی بن الحسین، مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق، داغر، اسعد، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، قم، کتابفروشی داوری، ۱۳۸۵ش.