غلات اربعه
| بخشی از احکام عملی و فقهی |
|---|
 |
غَلّات اَربَعه یا غلّات چهارگانه، در اصطلاح فقه به گندم، جو، خرما و کشمش گفته می‌شود. غلات اربعه از جملهٔ نُه چیزی است که زکات در آنها واجب است.
شرط زکات
وجوب زکات در غلات، علاوه بر شرایط عمومی زکات، دو شرط خاص دارد:
۱. رسیدن به حد نصاب که عبارت است از پنج وَسْق. هر وَسْق شصت صاع و هر صاع نُه رِطل عراقی و شش رطل مدنی است؛ بنابراین نصاب غلاّت به رطل عراقی ۲۷۰۰ رطل و به رطل مدنی ۱۸۰۰ رطل است که معاصران معادل کیلویی آن را حدود ۸۴۷ یا ۸۸۵ کیلوگرم ذکر کرده‌اند.[۱]
۲. تملّک به سبب زراعت یا انتقال زراعت به مالک مالک به سبب زراعت، باید در زمان تعلّق زکات به غلاّت، مالک آنها باشد یا اینکه زراعت یا میوه موجود بر درخت، به تنهایی یا با درخت، پیش از زمان تعلّق زکات به آن، به ملکیت او در آمده باشد.[۲]
زمان وجوب زکات
بنابر قول مشهور فقیهان، زمان تعلّق زکات به گندم و جو هنگام بسته شدن دانه و به خرما هنگام زرد یا قرمز شدن و به انگور هنگام غوره شدن آن است. در مقابل، برخی زمان تعلّق زکات را هنگام صدق عنوان گندم، جو، خرما و انگور دانسته‌اند.[۳]
زمان پرداخت زکات
مراد از زمان پرداخت زکات غلاّت، زمانی است که گردآورندهٔ زکات در آن زمان مُجاز است از مالک مطالبه زکات کند و مالک با امکان پرداخت آن، چنانچه پرداخت نکند، ضامن خواهد بود.[۴]
زمان پرداخت زکات غلّه (گندم و جو) پس از درو کردن و جداسازی آن از پوست و کاه و زکات خرما و کشمش پس از چیدن و خشک شدن است.[۵]
مقدار زکات
مقدار زکات غلاّت در صورتی که با آب باران، نهر و مانند آن آبیاری شود، یک دهم و اگر با دلو، ریسمان، شتر آب‌کش، دولاب، ماشین آلات و مانند آن آبیاری گردد، یک بیستم است و اگر به هر دو روش صورت گیرد، حکم روش بیشتر جاری است و در صورت تساوی دو روش، زکات آن یک دهم از نصف محصول و یک بیستم از نصف دیگر محصول خواهد بود.[۶]
مستثنا از زکات
زکات در غلاّت پس از خارج کردن مقاسمه(درآمد حاصل از زمین‌های فتح‌شده با قهر و غلبه)از محصول و رسیدن باقی به حدّ نصاب واجب می‌شود.[۷] در اینکه خَراج (مالیات زمین) نیز حکم مقاسمه را دارد یا نه، اختلاف است که قول اول به مشهور فقها نسبت داده شده است.[۸]
بنابر قول مشهور، مئونه (هزینه‌های انجام گرفته برای به دست آوردن محصول) نیز از محصول خارج می‌شود؛ اما در اینکه آیا شرط تعلّق زکات به محصول، رسیدن آن به حدّ نصاب پس از کسر مئونه است یا قبل از آن، اختلاف نظر وجود دارد که مشهور گویند پس از کسر مئونه است.[۹]
پانویس
- ↑ نجفی، جواهر الکلام ج۱۵، ص۲۰۷-۲۰۹و ۲۲۲ و توضیح المسائل مراجع، ج۲، ص۱۱۳.
- ↑ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۴، ص۶۴؛ حکیم، مستمسک العروة، ج۹، ص۱۳۷-۱۳۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۲۱۳-۲۱۴؛ طباطبایی یزدی، العروة الوثقی، ج۴، ص۶۴.
- ↑ فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السّلام، ج۴، ص۲۴۳.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۲۲۰.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۲۳۶-۲۳۸.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۲۲۳.
- ↑ موسوی خویی، موسوعة الخوئی، ج۲۳، ص۳۴۷.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ج۱۵، ص۲۳۳.
منابع
- توضیح المسائل مراجع، مطابق با فتاوای دوازده نفر از مراجع معظم تقلید، سید محمدحسن بنی هاشمی، چ۸، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۲۴ق.
- حکیم، سیدمحسن، مستمسک العروة الوثقی، چ۳، قم: مکتبة آیة اللّه المرعشی النجفی، ۱۳۸۸-۱۳۹۱ق.
- موسوی خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الامام الخوئی، مؤسسة احیاء آثار الامام الخوئی.
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، چ۱، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، ۱۴۱۷-۱۴۲۰ق (طبع جدید).
- طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، چ۲، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق و تهران: المکتبة العلمیة الإسلامیة، (طبع قدیم).
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السّلام، تحقیق و تألیف مؤسّسه دائرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت علیهم السّلام، زیر نظر محمود هاشمی شاهرودی، قم: مؤسّسه دائرة المعارف فقه اسلامی، ۱۳۸۲ش.
- نجفی، شیخ محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دارالکتب الإسلامیة و المکتبة الإسلامیة، تهران، ۱۳۶۲-۱۳۶۹ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السّلام