 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
صدقه واجب، به واجبات مالی اسلام چون زکات مال، زکات فطره و کفارات گفته می‌شود. صدقه واجب عنوانی مستقل در فقه ندارد و از هریک از مصادیق آن جداگانه بحث می‌شود. یک حکم کلی درباره صدقه واجب، از دیدگاه برخی فقیهان، این است که برخلاف صدقه مستحبی، بهتر است به‌صورت علنی پرداخت شود.
تعریف صدقه واجب
صدقه به این معناست که مال خود را برای خدا در اختیار دیگری قرار دهیم.[۱] صدقه بر دو قسم است: مستحب و واجب. «هبه» یا بخشیدن مال به دیگری، اگر به قصد قربت انجام شود، از صدقات مستحب است. صدقه واجب هم شامل مواردی چون زکات مال، زکات فطره و کفّارات می‌شود که واجب است پرداخت شوند.[۲]
احکام
در کتاب‌های فقهی، هریک از صدقات واجب احکامی مخصوص به خود دارند و احکامشان جدا بررسی می‌شود. برای مثال زکات مال، زکات فطره و کفارات، هریک دارای عنوانی مستقل در فقه‌اند و از آن‌ها در بخش‌هایی مستقل بحث می‌شود.[۳] با این‌همه در برخی نوشته‌های فقهی، از صدقه واجب به‌طور کلی هم بحث شده است، برای نمونه صاحب‌ْجواهر (۱۲۰۲-۱۲۶۶ق) در بخشی از کتاب جواهر الکلام با عنوان «وقف و صدقه»، یک مسئله درباره صدقه واجب هم مطرح کرده است. آن این است که برخی از فقیهان با استنادی به روایاتی، گفته‌اند بهتر است صدقه واجب آشکارا پرداخت شود؛ برخلاف صدقه مستحبی که بهتر است پنهانی داده شود.[۴] اما برخی نیز گفته‌اند پرداخت هر صدقه‌ای، چه واجب و چه مستحب، بهتر است در خفا صورت گیرد.[۵] محمدصالح مازندرانی، از فقیهان قرن یازدهم قمری، دلیل دیدگاه دوم را این بیان کرده که پرداخت صدقه به‌صورت پنهانی ما را از ریا دور نگه می‌دارد.[۶]
پانویس
- ↑ مرعی، القاموس الفقهی، ۱۴۱۳ق، ص۱۲۴؛ مروج، اصطلاحات فقهی، ۱۳۷۹ش، ص۳۰۹-۳۱۰.
- ↑ مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه، ۱۳۹۲ش، ج۵، ص۶۵.
- ↑ برای نمونه، نگاه کنید به خویی، موسوعة الامام خویی، ۱۴۱۸ق، ج۲۳، ص۲، ج۲۴، ص۳۶۰، ج۲۱، ص۳۰۵؛ کاشف‌الغطا، انوارالفقاهه، ۱۴۲۲ق، ج۳، ص۱، ۱۲۵، ج۴، ص۲۵.
- ↑ نجفی، جواهرالكلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۸، ص۱۳۲.
- ↑ نجفی، جواهرالكلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۸، ص۱۳۲.
- ↑ مازندرانی، شرح‌الکافی، ۱۳۴۲ش، ج۶، ص۲۱۹.
منابع
- خویی، سید ابوالقاسم، موسوعة الامام خویی، قم، مؤسسة احیاءِ آثار الامام خوئی، چاپ اول، ۱۴۱۸ق.
- کاشف الغطا، حسن، انوارالفقاهه، نجف، مؤسسة کاشف الغطاء العامه، ۱۴۲۲ق.
- مازندرانی، محمدصالح، شرح الکافی، تهران، المکتبة الاسلامیه للنشر و التوزیع، ۱۳۴۲ش.
- مرعی، حسین، القاموس الفقهی، بیروت، دارالمجتبی، ۱۴۱۳ق.
- مروج، حسین، اصطلاحات فقهی، قم، بخشایش، ۱۳۷۹ش.
- مؤسسه دایرة المعارف فقه اسلامی، فرهنگ فقه مطابق با مذهب اهل‌بیت علیهم‌السلام، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح: عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار اِحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۴۰۴ق.