حدیث نور واحد

حدیث نور

حدیث نور
اطلاعات روایت
موضوع	آفرینش پیامبر اسلام(ص)، امام علی(ع) و اهل بیت(ع) از یک نور
صادره از	پیامبر اسلام(ص)، امام صادق(ع)
راویان	جابر بن عبدالله انصاری، سلمان فارسی
اعتبار سند	معتبر
منابع شیعه	علل الشرایع، بحار الانوار، کشف الغمة،‌ الفضائل لابن شاذان
منابع سنی	فضائل الصحابه لابن حنبل، تذکرة الخواص، ینابیع المودة
احادیث مشهور
حدیث سلسلةالذهب • حدیث ثقلین • حدیث کساء • مقبوله عمر بن حنظلة • حدیث قرب نوافل • حدیث معراج • حدیث ولایت • حدیث وصایت • حدیث جنود عقل و جهل • حدیث شجره

حدیث نور واحد یا احادیث نور واحد به خلقت پیامبر اسلام(ص) و امام علی(ع) یا پیامبر(ص) و اهل بیتش(ع) از یک نور اشاره می‌کند. در این احادیث گاه به خلقت شیعیان نیز از عصاره این نور اشاره شده است. حدیث نور واحد در تبیین خلقت نوری اهل بیت(ع) مورد استناد قرار گرفته شده است.

مفسران شیعه و اهل سنت ذیل آیاتی از قرآن ازجمله آیات ۱۵ و ۵۵ سوره مائده با نقل حدیث نور واحد به بیان فضایل امام علی(ع) پرداخته‌اند. آلوسی از مفسران اهل سنت ذیل آیه ولایت معتقد است گاه خلافت ظاهری و باطنی در یک شخص جمع می‌شود که طبق حدیث نور واحد این نوع خلافت که نوع کامل آن هم است، در وجود حضرت علی(ع) جمع شده است.

سبط بن جوزی از علمای اهل سنت با اعتماد به نقل حدیث نور از احمد بن حنبل به ثقه بودن راویان و معتبر بودن این روایت اذعان کرده است.

محتوای حدیث

مجموعه احادیث نور واحد بیشتر در تبیین خلقت نوری اهل بیت(ع) مورد استناد قرار می‌گیرد؛ جایی که به آفرینش نوری و پیشینی پیامبر(ص)، امام علی(ع) و اهل بیت(ع) هزاران سال قبل از خلقت حضرت آدم(ع) و آسمان‌ها و زمین اشاره می‌کند.

مفسران شیعه و اهل سنت نیز در ذیل آیاتی از قرآن از جمله آیه ۵۴ سوره فرقان، آیه ۱۵ سوره مائده، آیه ۱۴ سوره یس و آیه ۵۵ سوره مائده، با نقل حدیث نور واحد به بیان فضایل امام علی(ع) پرداخته‌اند. در تفسیر شریف لاهیجی منظور از واژه «نور» در این فراز از آیه ۱۵ سوره مائده «قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ» را نور وجود پیامبر اسلام(ص) دانسته شده که رفع کننده ظلمات است. شریف لاهیجی در این تفسیر به نقل از علی بن ابراهیم قمی که مراد از نور را امام علی(ع) و امامان شیعه می‌داند و همچنین طبق حدیث «انا و علىّ من نور واحد»، معتقد است نور در این آیه اشاره به پیامبر(ص) و امام علی(ع) است.

آلوسی، از مفسران اهل سنت، در تفسیر روح المعانی ذیل آیه ۵۵ سوره مائده معروف به آیه ولایت، معتقد است خلافت به دو قسم خلافت ظاهری و خلافت باطنی تفسیم می‌شود. وی معتقد است گاه خلافت ظاهری و باطنی در یک شخص جمع می‌شود که طبق حدیث نور واحد این نوع خلافت که نوع اتم آن هم است در وجود حضرت علی(ع) جمع شده است.

سند حدیث

سند مجموعه احادیث نور را معتبر و مورد وثوق دانسته‌اند؛ به گفته برخی پژوهشگران، وجود رواتی از اصحاب اجماع در میان راویانِ شیخ صدوق، باعث پذیرش این احادیث از طرف شیعه شده است. در میان علمای رجال اهل سنت، سبط بن جوزی با اعتماد به نقل حدیث نور از احمد بن حنبل به ثقه بودن راویان و معتبر بودن این روایات اذعان کرده است.

متن احادیث

حدیث یا احادیث نور واحد، مجموعه احادیثی با مضامین مختلف در جوامع روایی شیعه و اهل سنت است که گاه به خلقت پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) از یک نور و گاه به آفرینش پیامبر(ص) و اهل بیتش(ع) از یک نور اشاره کرده است. در برخی از این احادیث نیز به خلقت شیعیان از عصاره این نور اشاره شده است.

• عَنْ سَلْمَانَ الْفَارِسِی عَنِ النَّبِیِّ(ص) قَالَ: خُلِقْتُ أَنَا وَ عَلِیٌّ مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ آدَمَ بِأَرْبَعَةِ آلَافِ عَامٍ فَلَمَّا خُلِقَ آدَمُ رُكِّبَ ذَلِكَ النُّورُ فِی صُلْبِهِ فَلَمْ نَزَلْ فِی شَیْ‏ءٍ وَاحِدٍ حَتَّى افْتَرَقْنَا فِی صُلْبِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ...؛  (ترجمه: سلمان فارسی از پیامبر(ص) نقل کرده است: من و علی از نور واحد آفریده شدیم، چهار هزار سال پیش از آنکه آدم خلق شود. پس هنگامی که آدم خلق شد، آن نور در صلب آدم قرار گرفت. ما همواره در شیء واحد بودیم تا آنکه در صلب عبدالمطلب از یکدیگر جدا شدیم.)

• عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ(ص) عَنْ مِیلَادِ عَلِیِّ بْنِ أَبِیطَالِبٍ(ع) فَقَالَ ...إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَلَقَهُ نُوراً مِنْ نُورِی وَ خَلَقَنِی نُوراً مِنْ نُورِهِ وَ كِلَانَا مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ وَ خَلَقَنَا مِنْ قَبْلِ أَنْ یَخْلُقَ سَمَاءً مَبْنِیَّةً وَ أَرْضاً مَدْحِیَّة؛ (ترجمه: جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: از رسول خدا(ص) درباره خلقت علی بن ابیطالب سوال کردم، آن حضرت جواب داد: همانا خداوند متعال نور او را از نور من و نور من را از نور او خلق کرد و ما هر دو از یک نور هستیم و خدا ما را قبل از آسمانِ گسترده و زمین پهناور خلق کرد.)

• ...قَالَ(ع) خَلَقَنِیَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ أَهْلَ بَیْتِی مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَ آدَمَ بِسَبْعَةِ آلَافِ عَامٍ ثُمَّ نَقَلَنَا إِلَى صُلْبِ آدَمَ ثُمَّ نَقَلَنَا مِنْ صُلْبِهِ فِی أَصْلَابِ الطَّاهِرِینَ إِلَى أَرْحَامِ‏ الطَّاهِرَات‏...؛  (ترجمه: پیامبر فرمود: خدا من و اهل بیت مرا از یک نور آفرید، هفت هزار سال پیش از آدم. سپس ما را به پشت آدم انتقال داد و بعد از پشت او به سوى پشت‌‏هاى پاک و پاکیزه.)

• ...یَا مُحَمَّدُ إِنِّی خَلَقْتُ عَلِیّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ الْأَئِمَّةَ مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ ثُمَّ عَرَضْتُ وَلَایَتَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَمَنْ قَبِلَهَا كانَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ وَ مَنْ جَحَدَهَا كانَ مِنَ الْكافِرِین‏...؛  (ترجمه: اى محمّد! من على و فاطمه و حسن و حسین و امامان را از یک نور آفریدم. سپس ولایت آنان را بر فرشتگان پیشنهاد كردم، هر كس پذیرفت از نزدیكان شد و هر كس انكار ورزید از كافران گردید.)

• جَابِرٍ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ(ص) یَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَنِی وَ خَلَقَ عَلِیّاً وَ فَاطِمَةَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَیْنَ مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ فَعَصَرَ ذَلِكَ النُّورَ عَصْرَةً فَخَرَجَ مِنْهُ شِیعَتُنَا فَسَبَّحْنَا فَسَبَّحُوا وَ قَدَّسْنَا فَقَدَّسُوا...؛  (ترجمه: خداوند تعالى مرا و على بن أبیطالب و فاطمه و حسن و حسین را از یک نور خلق کرد و سپس آن نور را فشرد و شیعیان ما از آن نور پدید آمدند. پس ما خدا را تسبیح كردیم و شیعیان ما نیز تسبیح كردند و ما خدا را تقدیس كردیم، پس شیعیان ما نیز تقدیس كردند.)

جستارهای وابسته

• خلقت نوری