سلمان منا اهل البیت: تفاوت میان نسخه‌ها
جز Rezvani صفحهٔ سلمان منا اهل البیت را به سلمان منا اهل‌البیت که تغییرمسیر بود منتقل کرد |
|
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ ۱۵ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۲۶
| سلمان منا اهل البیت | |
|---|---|
 حدیث «سلمان منا اهل البیت» به خط ثلث محمد تعریفی | |
| اطلاعات روایت | |
| موضوع | فضائل سلمان |
| صادره از | حضرت محمد(ص) |
| اعتبار سند | صحیح و متواتر |
| منابع شیعه | عيون أخبار الرضا • مصباح المتهجد • مجمع البيان • الإختصاص |
| منابع سنی | الطبقات الکبری • السیرة النبویة |
| احادیث مشهور | |
| حدیث سلسلةالذهب • حدیث ثقلین • حدیث کساء • مقبوله عمر بن حنظلة • حدیث قرب نوافل • حدیث معراج • حدیث ولایت • حدیث وصایت • حدیث جنود عقل و جهل • حدیث شجره | |
سَلْمانُ مِنّا اَهل‌َ البیت به‌معنای «سلمان از ما اهل‌بیت است»، حدیث مشهور، متواتر و صحیح السند از پیامبر اسلام(ص) درباره فضائل و مقام سلمان فارسی. امام علی(ع)، امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) برخی از ائمه هستند که این حدیث را به‌صورت مستقل و یا به نقل از رسول‌الله(ص) بیان کرده‌اند. ماجرای حفر خندق در جنگ احزاب و سخن عمر بن خطاب درباره عرب نبودن سلمان برخی از حوادثی بود که در منابع مختلف درباره علت صدور این حدیث از رسول‌الله(ص) گزارش شده است.
بعضی از محققان نیز این حدیث را نه یک حدیث؛ بلکه بخش مشترک چند حدیث از پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع) دانسته‌اند. شیخ صدوق، شیخ طوسی و شیخ مفید برخی از علمای شیعه و ابن‌سعد و ابن‌هشام برخی از علمای اهل‌سنت هستند که این حدیث را در منابع نقل کرده‌اند.
عده‌ای ذکر کرده‌اند که مراد رسول‌الله از حدیث «سلمان منا اهل البیت»، این است که سلمان بر دین ماست. برخی دیگر این حدیث را در بیان مقام سلمان از لحاظ نزدیکی عقیده، اخلاق و اعمال وی به حضرت محمد(ص) بیان کرده‌اند. ابن‌عربی نیز این جمله را شهادت و گواهی رسول خدا درباره درجه طهارت، حفظ الهی و عصمت سلمان دانسته است. محمد علی اسبر در سال ۱۴۱۳ق، کتابی با عنوان «سلمان منا اهل البیت» در بیروت، درباره زندگی سلمان فارسی، احوالات و حدیث «سلمان منا اهل البیت» منتشر کرد.
معرفی و جایگاه
به گفته علما و محققان شیعه، حدیث «سلمان منا اهل البیت(ع)» اولین‌بار از پیامبر اسلام(ص) صادر شده؛[۱] ولی در وقوع حادثه‌ای که منجر به صدور این حدیث شد، اختلافاتی در منابع گزارش شده است.[۲] برخی ذکر کرده‌اند که رسول‌الله برای حفر خندق در جنگ احزاب، محدوده‌ای برای مسلمانان مشخص کرد. مهاجر و انصار درباره سلمان که مرد نیرومندی بود اختلاف کردند و هرکدام سلمان را برای خود می‌خواستند که پیامبر اسلام با این حدیث «سلمان منا اهل البیت»، او را از اهل‌بیت(ع) خواند.[۳]
شیخ مفید بیان کرد که حضرت محمد(ص) هنگامی که سخن عمر بن خطاب درباره عرب نبودن سلمان را شنید، بر منبر رفت و ضمن خواندن خطبه در وصف اینکه انسان‌ها به دلیل نژاد و رنگ پوست بر یکدیگر برتری ندارند جز تقوا، سلمان را دریای تمام نشدنی و گنج پایان ناپذیر خواند و او را از اهل‌بیت دانست.[۴] در کتاب سلیم بن قیس روایتی نقل شده که پیامبر اسلام(ص) از همه غیر از اهل‌بیت، خواست که مجلس را ترک کنند، سلمان نیز درحال رفتن بود که پیامبر از او خواست بماند؛ زیرا وی از اهل‌بیت است.[۵]
این حدیث توسط برخی ائمه(ع) نیز به صورت مستقیم یا به نقل از رسول‌الله(ص) نقل شده است.[۶] امام علی(ع) در پاسخ به سؤالی درباره سلمان، پس از تبریک درباره نام بردن از او، وی را از اهل‌بیت(ع) ذکر کرد.[۷] در کلام امام سجاد نیز با اختلاف تعابیر، سلمان از اهل‌بیت دانسته است.[۸] همچنان که نزد امام باقر(ع) از سلمان فارسی سخن به میان آمد، امام صادق آن‌ها را دعوت به سکوت کرد و گفت او را سلمان محمدی صدا بزنند، چون او از اهل‌بیت(ع) است.[۹] در رجال کشی نیز از امام صادق(ع) روایتی در باب سلمان منا اهل البیت(ع) نقل شده است.[۱۰]
اعتبار و منابع حدیث
حدیث «سلمان منا اهل البیت» از احادیث مشهور، معتبر[۱۱] و متواتر است.[۱۲] برخی از محققان، این حدیث صحیح السند و محکم را نه یک حدیث؛ بلکه بخش مشترک چند حدیث[۱۳] از پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع) دانسته‌اند.[۱۴]
شیخ صدوق در عیون اخبار الرضا،[۱۵] شیخ طوسی در التبیان و مصباح المتهجد،[۱۶] شیخ مفید در الاختصاص،[۱۷] ابنشهرآشوب در مناقب آل ابی‌طالب،[۱۸] احمد بن علی طبرسی در الاحتجاج[۱۹] و همچنین سلیم بن قیس[۲۰] برخی از علمای شیعه هستند که این حدیث را در منابع حدیثی شیعه و ابن‌سعد در الطبقات الکبری[۲۱] و ابن هشام در السیرة النبویة[۲۲] برخی از علمای اهل‌سنت بودند که این حدیث را نقل کرده‌اند.
معنای حدیث
برخی ذکر کرده‌اند که مراد رسول‌الله از حدیث «سلمان منا اهل البیت»، این است که سلمان بر دین ماست.[۲۳] برخی دیگر منظور از این حدیث را انتساب سببی یا نسبی سلمان به پیامبر اسلام(ص) ندانسته‌اند، زیرا سلمان ایرانی بود، نه عرب قریش هاشمی؛ بلکه این حدیث در بیان مقام سلمان است که از لحاظ عقیده، اخلاق و اعمال به حضرت محمد(ص) نزدیک شده است.[۲۴]
ابن‌عربی این جمله را شهادت و گواهی رسول خدا درباره درجه طهارت، حفظ الهی و عصمت سلمان دانسته است. زیرا خداوند، پیامبر و اهل‌بیت را به دلیل اینکه بنده محض او بود، از رجس (پلیدی) پاک کرد و هر کسی که به آن‌ها شباهت دارد نیز ملحق به پیامبر و اهل‌بیت می‌گردد و آیه تطهیر نیز شامل او یعنی سلمان نیز می‌گردد.[۲۵] گرچه ملامحسن فیض کاشانی مطالب ابن عربی و سرایت آیه تطهیر به سلمان و دیگران غیر از اهل‌بیت(ع) را رد و حتی ذکر آن را جائز نمی‌داند.[۲۶]
عده‌ای از پژوهشگران علم به جایگاه حقیقی اهل‌بیت(ع)،[۲۷] و عده‌ای دیگر صفات و ویژگی‌های خاصی که در سلمان بود،[۲۸] را یکی از اسرار رسیدن سلمان به مقامی دانسته‌اند که پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع)، او را از اهل‌بیت ذکر کرده‌اند.
تک‌نگاری
محمد علی اسبر در سال ۱۴۱۳ق، کتابی با عنوان «سلمان منا اهل البیت» به زبان عربی توسط انتشارات‌دار الاسلامیة در بیروت، درباره زندگی سلمان فارسی، احوالات و حدیث «سلمان منا اهل البیت» در ۳۵۴ صفحه منتشر کرد.[۲۹]
پانویس
- ↑ حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۵۰.
- ↑ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، جهان، ج۲، ص۶۴؛ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۸۱۷.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۷۲۶ و ج۸، ص۵۳۳؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۶۲.
- ↑ شیخ مفید، الإختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۱.
- ↑ حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۴۹.
- ↑ حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۵۰.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۶۰.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۴۰۱.
- ↑ فتال نیشابوری، روضة الواعظین، ۱۳۷۵ش، ج۲، ص۲۸۳.
- ↑ کشی، رجال کشی، ۱۳۴۸، ص۱۲ به نقل از: حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۴۹.
- ↑ جویا، «اخبار مشکوک در میراث مأثور اخلاقی»، ص۱۰۲.
- ↑ حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۶۵؛ بصیری و شفیعی، «بررسی تحلیلی حدیث «سلمان منا اهل البیت»، ص۱۶۳ و ۱۶۹.
- ↑ بصیری و شفیعی، «بررسی تحلیلی حدیث «سلمان منا اهل البیت»، ص۱۶۳ و ۱۶۹.
- ↑ حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۵۰.
- ↑ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا(ع)، جهان، ج۲، ص۶۴.
- ↑ شیخ طوسی، مصباح المتهجد، ۱۴۱۱ق، ج۲، ص۸۱۷.
- ↑ شیخ مفید، الإختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۳۴۱.
- ↑ ابنشهرآشوب، مناقب آل أبی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۸۵.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۶۰.
- ↑ سلیم بن قیس، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۹۶۵ به نقل از: حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۴۹.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۶۲.
- ↑ ابن‌هشام، السیرة النبویة، دارالمعرفة، ج۱، ص۷۰.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۲۵۳؛ شیخ طوسی، التبیان، دار احیاء التراث العربی، ج۵، ص۴۹۴.
- ↑ «حدیث «سلمان منّا اهل البیت» با انحصار «اهل البیت» در پنج تن آل عبا در آیه تطهیر چگونه قابل جمع است؟»، سایت مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر(عج)؛ طبرسی، مجمع البیان، ۱۴۰۸ق، ج۲۶، ص۱۷۴.
- ↑ ابن‌عربی، الفتوحات المکیة، دار صادر، ج۱، ص۱۹۵-۱۹۶.
- ↑ ملامحسن فیض کاشانی، بشارة الشیعة، ص۱۵۲، به نقل از: حسینی طهرانی، روح مجرد، ۱۴۲۵ق، ص۴۴۶.
- ↑ «سرّی که سلمان را جزو اهل‌بیت ساخته، چیست؟»، سایت خبر آنلاین؛ «دکتر بابک عالیخانی عنوان کرد: سلمان در آیینه فتوحات»، سایت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
- ↑ حسینی امین و موسوی، «بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، ص۵۲-۵۳.
- ↑ رجوع کنید به «سلمان منا اهل البیت»، سایت کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین علی(ع)؛ رجوع کنید به اسبر، سلمان منا اهل البیت، ۱۴۱۳ق، ص۴.
منابع
- ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، به تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.
- ابنشهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب، به تصحیح و تحقیق محمدحسین آشتیانی و هاشم رسولی، قم، علامه، چاپ اول، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌عربی، محمد بن علی، الفتوحات المکیة، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
- ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به تحقیق و تصحیح ابراهیم آبیاری و مصطفی سقا و عبدالحفیظ شبلی، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
- اسبر، محمدعلی، سلمان منا اهل‌البیت، بیروت، الدار الاسلامیة، ۱۴۱۳ق.
- بصیری، حمیدرضا، و سید روح‌الله شفیعی، «بررسی تحلیلی حدیث «سلمان منا اهل البیت»، در مجله حدیث‌پژوهی، شماره ۷، بهار و تابستان ۱۳۹۱ش.
- جویا، جهانبخش، «اخبار مشکوک در میراث مأثور اخلاقی»، در فصنامه مطالعات اخلاق کاربردی، شماره ۸، شهریور ۱۳۸۶ش.
- «حدیث «سلمان منّا اهل‌البیت» با انحصار «اهل‌البیت» در پنج تن آل عبا در آیه تطهیر چگونه قابل جمع است؟»، سایت مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر(عج)، تاریخ بازدید: ۲۱ خرداد ۱۴۰۳ش.
- حسینی امین، سید مرتضی، و سید محسن موسوی، «بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات لیس منّا»، در فصلنامه حدیث و اندیشه، شماره ۲۶، پاییز و زمستان ۱۳۹۷ش.
- حسینی، سید مرتضی،«بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات «لیس منّا».»، در مجله حدیث و اندیشه، پاییز و زمستان ۱۳۹۷، شماره۲۶.
- حسینی طهرانی، سید محمدحسین، روح مجرد، مشهد، انتشارات علامه طباطبائی، چاپ هشتم، ۱۴۲۵ق.
- «دکتر بابک عالیخانی عنوان کرد: سلمان در آیینه فتوحات»، سایت مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۲ آذر ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۳ش.
- «سرّی که سلمان را جزو اهل‌بیت ساخته، چیست؟»، سایت خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۴ اسفند ۱۴۰۲ش، تاریخ بازدید: ۲۰ خرداد ۱۴۰۳ش.
- «سلمان منا اهل البیت»، سایت کتابخانه تخصصی امیرالمؤمنین علی(ع)، تاریخ بازدید: ۲۲ خرداد ۱۴۰۳ش.
- شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا(ع)، به تصحیح مهدی لاجوردی، تهران، جهان، بی‌تا.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، به تصحیح احمد حبیب عاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد، به تصحیح علی‌اصغر مروارید و ابوذر بیدار، بیروت، مؤسسه فقه الشیعه، ۱۴۱۱ق.
- شیخ مفید، محمد بن محمد، الإختصاص، به تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، به تصحیح محمدباقر موسوی خرسان، مشهد، نشر المرتضی، ۱۴۰۳ق.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، به تصحیح هاشم رسولی و فضل‌الله یزدی طباطبائی، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۸ق.
- فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، انتشارات رضی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، به تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۶۳ش.