علل الشرائع (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها
imported>Mohamadhaghani جزبدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mahboobi جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
}} | }} | ||
'''عِلَلُ الشَّرائِع'''، کتابی به زبان عربى، تألیف [[شیخ صدوق]] (متوفای ۳۸۱ ق) از [[فقه|فقهاى]] برجسته و روات [[شیعه]] در قرن چهارم هجرى قمری است. کتاب، مشتمل بر [[حدیث|روایاتى]] از [[رسول خدا]] (ص) و [[ائمه اطهار]] (ع) درباره علت و فلسفه برخى از احکام شرعى و عقیدتى مانند عللِ وضع اسامى اشیاء و اشخاص، عوامل حوادث و وقایع، علل گرایش به عقاید و اعمال و چگونگى خلق حیوانات است. شیخ صدوق در این کتاب، به علت برخى از کارهاى [[انبیا|پیامبران]] و یا پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین (ص) نیز اشاره کرده است. | |||
این کتاب که در دو جلد نوشته شده و | این کتاب که در دو جلد نوشته شده و ۶۴۷ باب دارد، از کتب روایی معتبر و مورد اعتماد علما و بزرگان شیعه است. | ||
== درباره مؤلف == | == درباره مؤلف == | ||
{{اصلی|شیخ صدوق}} | {{اصلی|شیخ صدوق}} | ||
محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق، از بزرگ‌ترین علمای قرن چهارم هجری قمری بوده است. سال تولد وی پس از ۳۰۵ق. بوده است و در ۳۸۱ق. درگذشت و در [[ری]] مدفون شد. وی بزرگ‌ترین محدّث و فقیه مکتب حدیثی [[قم]] بود. او حدود ۳۰۰ اثر علمی از خود بجا گذاشته بوده است که بسیاری از | محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق، از بزرگ‌ترین علمای قرن چهارم هجری قمری بوده است. سال تولد وی پس از ۳۰۵ق. بوده است و در ۳۸۱ق. درگذشت و در [[ری]] مدفون شد. وی بزرگ‌ترین محدّث و فقیه مکتب حدیثی [[قم]] بود. او حدود ۳۰۰ اثر علمی از خود بجا گذاشته بوده است که بسیاری از آنها مفقود شده است. کتاب [[من لایحضره الفقیه]] از [[کتب اربعه]] شیعه اثر اوست. | ||
== نام کتاب == | == نام کتاب == | ||
بنابر آنچه شهرت یافته نام کتاب، «علل الشرایع» بوده که در برخی موارد نیز تعبیر به «العلل» | بنابر آنچه شهرت یافته نام کتاب، «علل الشرایع» بوده که در برخی موارد نیز تعبیر به «العلل» می‌شود؛ اما در برخی کتابها از آن با نام «علل الشرایع و الاحکام» یاد شده است. <ref> الذریعه، ج ۱۵، ص ۳۱۳. الاعلام، ج ۶، ص ۲۷۴. </ref> | ||
== روش تألیف == | == روش تألیف == | ||
شیخ صدوق در تبویب کتاب به صورت موضوع محور پیش رفته است و در برخی موارد در توضیح روایات پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع)، نظرات خویش را با تعابیر «قال مصنف هذا الکتاب»، «قال مؤلف هذا الکتاب» و ... بیان | شیخ صدوق در تبویب کتاب به صورت موضوع محور پیش رفته است و در برخی موارد در توضیح روایات پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع)، نظرات خویش را با تعابیر «قال مصنف هذا الکتاب»، «قال مؤلف هذا الکتاب» و... بیان می‌کند. مؤلف سخنان خویش را به [[آیه|آیات]] [[قرآن کریم]]، روایات [[چهارده معصوم|معصومین]] (ع)، وقایع تاریخی، سخنان علما و استدلالات عقلی مستند می‌کند. | ||
شیخ صدوق در برخی موارد در بیان احادیث، به توضیح معنای الفاظ حدیث، بیان مصداق حدیث، عدم پذیرش محتوای حدیث، جمع میان اخبار مختلف نیز پرداخته است.<ref>مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق.</ref> | شیخ صدوق در برخی موارد در بیان احادیث، به توضیح معنای الفاظ حدیث، بیان مصداق حدیث، عدم پذیرش محتوای حدیث، جمع میان اخبار مختلف نیز پرداخته است. <ref> مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق. </ref> | ||
== ساختار کتاب == | == ساختار کتاب == | ||
علل الشرایع، در دو جلد | علل الشرایع، در دو جلد تنظیم شده است که دارای ۱۹۰۷ حدیث و ۶۴۷ باب است. جلد اول، داراى ۲۶۲ باب و جلد دوم، شامل ۳۸۵ باب مى باشد و هر باب به صورت «باب العلة» نامیده می‌شود. اولین باب آن با عنوان «العلة التی من أجلها سمیت السماء سماء و الدنیا دنیا و الآخرة الآخرة و...» آغاز و آخرین باب نیز باب «نوادر العلل» نامیده می‌شود. | ||
چگونگى آغاز نسل حضرت [[آدم]]( ع)؛ علت ورود حضرت [[علی(ع)]] به [[شورای خلافت]]؛ | چگونگى آغاز نسل حضرت [[آدم]] (ع)؛ علت ورود حضرت [[علی (ع)]] به [[شورای خلافت]]؛ دلیل بلند خواندن [[نماز صبح]]؛ بیان علت [[زکات]]؛ اینکه چرا [[وصیت]] فقط در یک سوم اموال صحیح است؛ علت نامگذارى پزشک به طبیب؛ سرّ [[حرام|حرمت]] گوشت حیوانات وحشى؛ علت وجوب [[نماز]]؛ علت جواز جمع بین [[نماز ظهر]] و [[نماز عصر|عصر]] یا [[نماز مغرب|مغرب]] و [[نماز عشا|عشا]]؛ علت برترى پیامبران و اولیاء نسبت به [[فرشته|فرشتگان]]؛ علت احتیاج ما به پیامبر و امام؛ علت حرمت شکار در روز شنبه بر [[یهود|یهودیان]]؛ علت شبانه و مخفیانه دفن شدن حضرت [[فاطمه زهرا]] (س) و... از دیگر علل یاد شده در کتاب هستند. | ||
در جلد اول، | در جلد اول، اولین باب، در مورد علت نامگذارى سماء، دنیا، آخرت، آدم، حواء، درهم و دینار به این نامها و... است و آخرین باب، در باره علت پیدایش [[عذاب قبر]] مى باشد. | ||
در جلد دوم، | در جلد دوم، اولین باب، در باره علل [[وضو]] و [[اذان]] و نماز و آخرین باب، باب نوادر العلل است. <ref> مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق. فهرست کتاب. </ref> | ||
== جایگاه و اعتبار کتاب == | == جایگاه و اعتبار کتاب == | ||
این کتاب با توجه به موضوع «علل و اسباب | این کتاب با توجه به موضوع «علل و اسباب پدیده‌ها و احکام شرعی» از زمان نگارش خود مورد توجه عالمان بوده است و بزرگانی مانند [[قاضی نعمان]] در [[شرح الاخبار]]،<ref> شرح الاخبار، ج ۳، ص ۵۵۰. </ref> [[علامه مجلسی]] در [[بحارالانوار|بحار]]،<ref> بحارالنوار، ج ۱، ص ۶. </ref> [[شیخ حر عاملی]] در [[وسائل الشیعة]] <ref> وسائل الشیعه، ج ۱، ص ۷. </ref> و... ازآن استفاده و بدان استناد نموده‌اند. | ||
این کتاب از سوی برخی [[علم اصول|اصولیون]] مانند [[وحید بهبهانی]] - از این جهت که شیخ صدوق، تنها در صدد گردآوری و نقل روایات علل بوده - مورد نقد و تأمل قرار گرفته است.<ref>الرسائل الفقهیة، ص | این کتاب از سوی برخی [[علم اصول|اصولیون]] مانند [[وحید بهبهانی]] - از این جهت که شیخ صدوق، تنها در صدد گردآوری و نقل روایات علل بوده - مورد نقد و تأمل قرار گرفته است. <ref> الرسائل الفقهیة، ص ۱۹۳. </ref> | ||
== | == پژوهش‌های پیرامون کتاب == | ||
این کتاب، توسط شیخ [[ابراهیم بن علی کفعمی]] با نام «اختصار علل الشرائع» <ref> الذریعه، ج ۱، ص ۳۵۶. </ref> و به وسیله شیخ شرف الدین [[یحیی بحرانی]] با نام «تلخیص علل الشرائع» <ref> الذریعه، ج ۴، ص ۴۲۴. </ref> خلاصه شده و توسط [[آقا نجفی اصفهانی|آقا نجفى]]، شیخ محمد تقى اصفهانى، به فارسى ترجمه گردیده است. <ref> الذریعه، ج ۱۵، ص ۳۱۳. </ref> کسانی نیز مانند شیخ شرف الدین یحیى بن عز الدین حسین بن عثیرة بن ناصر بحرانی به تجدید اسانید کتاب علل پرداخته‌اند. <ref> اعیان الشیعة، ج ۶، ص ۹۴. </ref> | |||
علل الشرایع توسط برخی از مترجمان معاصر نیز به فارسی برگردانده شده است. | علل الشرایع توسط برخی از مترجمان معاصر نیز به فارسی برگردانده شده است. | ||
== | == نسخه‌های کتاب == | ||
* نسخه [[کتابخانه ملک تهران]] | * نسخه [[کتابخانه ملک تهران]] | ||
* نسخه کتابخانه وزیری یزد | * نسخه کتابخانه وزیری یزد | ||
* نسخه [[کتابخانه ملی]] تهران.<ref>مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق.</ref> | * نسخه [[کتابخانه ملی]] تهران. <ref> مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق. </ref> | ||
== چاپ کتاب == | == چاپ کتاب == | ||
علل الشرایع سه بار در [[ایران]] به | علل الشرایع سه بار در [[ایران]] به سال‌های ۱۲۸۹ ق، ۱۳۱۱ ق، ۱۳۷۸ ق به زیور طبع آراسته شد. <ref> مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق. </ref> این کتاب در سال ۱۳۸۵ ق با تصحیح و تحقیق [[سید محمد صادق بحرالعلوم]] در [[نجف]] به چاپ رسید. | ||
== پیوند به بیرون == | == پیوند به بیرون == | ||
[http://www.ensani.ir/storage/Files/20130514080319-9807-54.pdf علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق] | [http://www.ensani.ir/storage/Files/20130514080319-9807-54.pdf علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق] | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس| | {{پانویس|۲}} | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، نجف، المکتبة الحیدریة، | * صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ ق. | ||
* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، | * مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ ق. | ||
* وحید بهبهانی، محمدباقر، الرسائل الفقهیة، | * وحید بهبهانی، محمدباقر، الرسائل الفقهیة، ۱۴۱۹ ق. | ||
* تهرانی، آقابزرگ، الذریعة، بیروت، دارالاضواء. | * تهرانی، آقابزرگ، الذریعة، بیروت، دارالاضواء. | ||
* مغربی، نعمان، شرح الاخبار، قم، جامعه مدرسین، | * مغربی، نعمان، شرح الاخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۴ ق. | ||
* امین عاملی، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف. | * امین عاملی، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف. | ||
* حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، | * حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ ق. | ||
* زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین. | * زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین. | ||
نسخهٔ ۲۳ اوت ۲۰۱۴، ساعت ۱۷:۵۳
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ صدوق |
| موضوع | علل احکام شرعی و عقیدتی |
| سبک | روایی |
| زبان | عربی |
| مجموعه | 1 جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مکتبة الداوری |
عِلَلُ الشَّرائِع، کتابی به زبان عربى، تألیف شیخ صدوق (متوفای ۳۸۱ ق) از فقهاى برجسته و روات شیعه در قرن چهارم هجرى قمری است. کتاب، مشتمل بر روایاتى از رسول خدا (ص) و ائمه اطهار (ع) درباره علت و فلسفه برخى از احکام شرعى و عقیدتى مانند عللِ وضع اسامى اشیاء و اشخاص، عوامل حوادث و وقایع، علل گرایش به عقاید و اعمال و چگونگى خلق حیوانات است. شیخ صدوق در این کتاب، به علت برخى از کارهاى پیامبران و یا پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین (ص) نیز اشاره کرده است.
این کتاب که در دو جلد نوشته شده و ۶۴۷ باب دارد، از کتب روایی معتبر و مورد اعتماد علما و بزرگان شیعه است.
درباره مؤلف
محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی مشهور به شیخ صدوق، از بزرگ‌ترین علمای قرن چهارم هجری قمری بوده است. سال تولد وی پس از ۳۰۵ق. بوده است و در ۳۸۱ق. درگذشت و در ری مدفون شد. وی بزرگ‌ترین محدّث و فقیه مکتب حدیثی قم بود. او حدود ۳۰۰ اثر علمی از خود بجا گذاشته بوده است که بسیاری از آنها مفقود شده است. کتاب من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه اثر اوست.
نام کتاب
بنابر آنچه شهرت یافته نام کتاب، «علل الشرایع» بوده که در برخی موارد نیز تعبیر به «العلل» می‌شود؛ اما در برخی کتابها از آن با نام «علل الشرایع و الاحکام» یاد شده است. [۱]
روش تألیف
شیخ صدوق در تبویب کتاب به صورت موضوع محور پیش رفته است و در برخی موارد در توضیح روایات پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع)، نظرات خویش را با تعابیر «قال مصنف هذا الکتاب»، «قال مؤلف هذا الکتاب» و... بیان می‌کند. مؤلف سخنان خویش را به آیات قرآن کریم، روایات معصومین (ع)، وقایع تاریخی، سخنان علما و استدلالات عقلی مستند می‌کند.
شیخ صدوق در برخی موارد در بیان احادیث، به توضیح معنای الفاظ حدیث، بیان مصداق حدیث، عدم پذیرش محتوای حدیث، جمع میان اخبار مختلف نیز پرداخته است. [۲]
ساختار کتاب
علل الشرایع، در دو جلد تنظیم شده است که دارای ۱۹۰۷ حدیث و ۶۴۷ باب است. جلد اول، داراى ۲۶۲ باب و جلد دوم، شامل ۳۸۵ باب مى باشد و هر باب به صورت «باب العلة» نامیده می‌شود. اولین باب آن با عنوان «العلة التی من أجلها سمیت السماء سماء و الدنیا دنیا و الآخرة الآخرة و...» آغاز و آخرین باب نیز باب «نوادر العلل» نامیده می‌شود.
چگونگى آغاز نسل حضرت آدم (ع)؛ علت ورود حضرت علی (ع) به شورای خلافت؛ دلیل بلند خواندن نماز صبح؛ بیان علت زکات؛ اینکه چرا وصیت فقط در یک سوم اموال صحیح است؛ علت نامگذارى پزشک به طبیب؛ سرّ حرمت گوشت حیوانات وحشى؛ علت وجوب نماز؛ علت جواز جمع بین نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا؛ علت برترى پیامبران و اولیاء نسبت به فرشتگان؛ علت احتیاج ما به پیامبر و امام؛ علت حرمت شکار در روز شنبه بر یهودیان؛ علت شبانه و مخفیانه دفن شدن حضرت فاطمه زهرا (س) و... از دیگر علل یاد شده در کتاب هستند.
در جلد اول، اولین باب، در مورد علت نامگذارى سماء، دنیا، آخرت، آدم، حواء، درهم و دینار به این نامها و... است و آخرین باب، در باره علت پیدایش عذاب قبر مى باشد.
در جلد دوم، اولین باب، در باره علل وضو و اذان و نماز و آخرین باب، باب نوادر العلل است. [۳]
جایگاه و اعتبار کتاب
این کتاب با توجه به موضوع «علل و اسباب پدیده‌ها و احکام شرعی» از زمان نگارش خود مورد توجه عالمان بوده است و بزرگانی مانند قاضی نعمان در شرح الاخبار،[۴] علامه مجلسی در بحار،[۵] شیخ حر عاملی در وسائل الشیعة [۶] و... ازآن استفاده و بدان استناد نموده‌اند.
این کتاب از سوی برخی اصولیون مانند وحید بهبهانی - از این جهت که شیخ صدوق، تنها در صدد گردآوری و نقل روایات علل بوده - مورد نقد و تأمل قرار گرفته است. [۷]
پژوهش‌های پیرامون کتاب
این کتاب، توسط شیخ ابراهیم بن علی کفعمی با نام «اختصار علل الشرائع» [۸] و به وسیله شیخ شرف الدین یحیی بحرانی با نام «تلخیص علل الشرائع» [۹] خلاصه شده و توسط آقا نجفى، شیخ محمد تقى اصفهانى، به فارسى ترجمه گردیده است. [۱۰] کسانی نیز مانند شیخ شرف الدین یحیى بن عز الدین حسین بن عثیرة بن ناصر بحرانی به تجدید اسانید کتاب علل پرداخته‌اند. [۱۱]
علل الشرایع توسط برخی از مترجمان معاصر نیز به فارسی برگردانده شده است.
نسخه‌های کتاب
- نسخه کتابخانه ملک تهران
- نسخه کتابخانه وزیری یزد
- نسخه کتابخانه ملی تهران. [۱۲]
چاپ کتاب
علل الشرایع سه بار در ایران به سال‌های ۱۲۸۹ ق، ۱۳۱۱ ق، ۱۳۷۸ ق به زیور طبع آراسته شد. [۱۳] این کتاب در سال ۱۳۸۵ ق با تصحیح و تحقیق سید محمد صادق بحرالعلوم در نجف به چاپ رسید.
پیوند به بیرون
علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق
پانویس
- ↑ الذریعه، ج ۱۵، ص ۳۱۳. الاعلام، ج ۶، ص ۲۷۴.
- ↑ مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق.
- ↑ مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق. فهرست کتاب.
- ↑ شرح الاخبار، ج ۳، ص ۵۵۰.
- ↑ بحارالنوار، ج ۱، ص ۶.
- ↑ وسائل الشیعه، ج ۱، ص ۷.
- ↑ الرسائل الفقهیة، ص ۱۹۳.
- ↑ الذریعه، ج ۱، ص ۳۵۶.
- ↑ الذریعه، ج ۴، ص ۴۲۴.
- ↑ الذریعه، ج ۱۵، ص ۳۱۳.
- ↑ اعیان الشیعة، ج ۶، ص ۹۴.
- ↑ مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق.
- ↑ مجید معارف، علل الشرایع اثری وزین در مجموعه آثار شیخ صدوق.
منابع
- صدوق، محمد بن علی، علل الشرایع، نجف، المکتبة الحیدریة، ۱۳۸۵ ق.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۳ ق.
- وحید بهبهانی، محمدباقر، الرسائل الفقهیة، ۱۴۱۹ ق.
- تهرانی، آقابزرگ، الذریعة، بیروت، دارالاضواء.
- مغربی، نعمان، شرح الاخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۱۴ ق.
- امین عاملی، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف.
- حر عاملی، محمدبن حسن، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ ق.
- زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم للملایین.