ام‌درداء
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | خیره دختر حَدرَد اَسلَمی |
| کنیه | ام‌رومان، ام‌محمد |
| محل زندگی | مدینه • شام |
| مهاجر/انصار | انصار |
| خویشاوندان | ابودرداء(شوهر) |
| درگذشت | سال ۳۰ق/شام |
| مدفن | قبرستان باب‌الصغیر |
| مشخصات دینی | |
| نقش‌های برجسته | راوی حدیث |
اُم‌ّدَرداء از اصحاب پیامبر(ص) و راویان حدیث بود که به‌عنوان زنی بافضیلت، خردمند، صاحب‌نظر و اهل عبادت شناخته می‌شد. وی روایاتی را مستقیماً از پیامبر(ص) یا همسرش ابودرداء نقل کرده است، و برخی تابعین نیز از او حدیث روایت کرده‌اند. موضوعات احادیث او شامل آثار منفی شرب خمر، جایگاه خوش‌اخلاقی در ترازوی اعمال و اهمیت دعا برای دیگران بوده است.
ام‌درداء در سال ۳۰ یا ۳۱ق، در دوران خلافت عثمان، در شام درگذشت.
توصیف و جایگاه
ام‌درداء از اصحاب پیامبر(ص) و از راویان احادیث او به‌شمار می‌رود.[۱] او را از زنان بافضیلت، صاحب‌نظر، خردمند و از اهل عبادت دانسته‌اند.[۲] نام اصلی او را خَیره دختر ابوحَدْرَد اَسلَمی گفته‌اند.[۳] کنیه مشهور او ام‌دردای کبری است[۴] و به‌عنوان مادر درداء و بلال نیز شناخته می‌شود.[۵] با این حال نام‌های دیگری مانند کریمه،[۶] سَلامه،[۷] و کنیه‌هایی همچون ام‌رومان[۸] و ام‌محمد نیز برای او ثبت شده است.[۹]
نقل شده است که ام‌درداء از اشتغال بیش‌ازحد همسرش، ابودرداء، به عبادت و ترک دنیا ناخرسند بود. سلمان فارسی که با ابودرداء پیمان برادری داشت، با آگاهی از این موضوع، او را متقاعد کرد تا میان عبادت و حقوق خانواده و بدن خود تعادل برقرار کند.[۱۰] برخی روایات اشاره دارند که این اقدام سلمان مورد تأیید پیامبر(ص) قرار گرفت.[۱۱]
ام‌درداء و همسرش ابتدا ساکن مدینه بودند[۱۲] که بعدها به شام مهاجرت کردند و تا آخر عمر در آنجا ماندند.[۱۳] ام‌درداء دو سال، پیش از ابودرداء در شام و در زمان خلافت عثمان بن عَفان از دنیا رفت.[۱۴] آرامگاه منسوب به او در قبرستان باب‌الصغیر دمشق قرار دارد،[۱۵] هرچند برخی این قبر را متعلق به ام‌دردای صغری می‌دانند.[۱۶] ابودرداء نیز در سال ۳۲ق[۱۷] یا ۳۳ق وفات یافت.[۱۸]
راویان و روایت‌های منقول از ام‌دردا
ام‌درداء از پیامبر(ص):
هنگامی که شخص برای برادر دینی‌اش در غیاب او دعا کند، مستجاب خواهد شد. هر دعایی که کند، فرشته‌ای می‌گوید آن درخواست به تو هم عطا می‌شود
ابن‌اثیر، اسد الغابه، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۳۱۶.
ام‌درداء روایاتی مستقیما از پیامبر(ص) یا به واسطه همسرش ابودرداء نقل کرده است.[۱۹] محدثانی از تابعین چون عبدالله بن باباه، مَعاذ بن اَنَس و طلحة بن عُبَیدالله،[۲۰] صَفوان بن عبدالله، میمون بن مِهران، زید بن اَسلم و اُم‌دَردای صغری (همسر دیگر ابودرداء)،[۲۱] از او روایت نقل کرده‌اند.[۲۲]
بین سه[۲۳] تا پنج حدیث به ام‌درداء نسبت داده‌اند.[۲۴] احادیث منقول از او در موضوعاتی همچون نارضایتی خدا از شرابخوار به مدت چهل روز، ضرورت رعایت عفاف توسط زنان، اهمیت خوش‌اخلاقی در سنجش اعمال و استجابت دعای برای دیگران که در غیاب آنها انجام می‌شود.[۲۵]
پانویس
- ↑ نیسابوری، المنفردات و الوحدان، ۱۴۰۸ق، ص۸۸.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۳۵.
- ↑ احمد بن حنبل، الاسامی و الکنی، ۱۴۰۶ق، ص۳۶؛ ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ۱۱۶.
- ↑ احمد بن حنبل، الاسامی و الکنی، ۱۴۰۶ق، ص۳۶؛ ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ۱۱۶.
- ↑ ابونعیم اصفهانی، معرفةالصحابه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۱۰۲.
- ↑ ابن‌حبان، الثقات، ۱۳۹۳ق، ج۳، ۱۱۶.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۲۰۰۲م، ج۲، ص۳۲۸.
- ↑ ابن‌کثیر، التکمیل، ۱۴۳۲ق، ج۴، ص۳۳۸.
- ↑ ابونعیم اصفهانی، معرفةالصحابه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۱۰۲.
- ↑ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۶۹۳؛ ابن ابی‌شیبه، المصنف، ۱۴۳۶ق، ج۱۹، ص۳۷۷.
- ↑ بخاری، صحیح البخاری، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۶۹۳.
- ↑ زرکلی، الاعلام، ۲۰۰۲م، ج۲، ص۳۲۸.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۲۱ق، ج۹، ص۳۹۶.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۳۵.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۱۸.
- ↑ نووی، تهذیب الاسماء و اللغات، دار الکتب العلمیه، ج۲، ص۲۲۸.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۲۱ق، ج۴، ص۳۵۷.
- ↑ ابونعیم اصفهانی، معرفةالصحابه، ۱۴۱۹ق، ج۴، ص۲۱۰۲.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۳۵.
- ↑ ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۶۹، ص۱۱۴.
- ↑ ابن‌عبدالبر، الاستیعاب، ۱۴۱۲ق، ج۴، ص۱۹۳۵.
- ↑ نیسابوری، المنفردات و الوحدان، ۱۴۰۸ق، ص۸۸.
- ↑ ابن‌جوزی، کشف‌المشکل، دارالوطن، ج۴، ص۴۹۰.
- ↑ «ام‌الدرداء الکبری.. الفقیه و معلمةالقرآن»، وبگاه الاتحاد.
- ↑ ابن‌اثیر، اسدالغابه، ۱۴۲۴ق، ج۷، ص۳۱۶.
منابع
- ابن‌ابی‌شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف، ریاض، دار کنوز اشبیلیا للنشر و التوزیع، چاپ اول، ۱۴۳۶ق.
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه فی معرفة الصحابه، تحقیق: علی محمد عوض و عادل احمد، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ دوم، ۱۴۲۴ق.
- ابن‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المشکل من حدیث الصحیحین، تحقیق علی حسین البواب، ریاض، دارالوطن، بی‌تا.
- ابن‌حبان، محمد، الثقات، حیدرآباد دکن، دائرة المعارف العثمانیه، چاپ اول، ۱۳۹۳ق.
- ابن‌سعد، محمد، الطبقات الکبری، تحقیق علی محمد عمر، قاهره، مکتبة الخانجی، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، تحقیق: علی محمد بجاوی، بیروت، دارالجبیل، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.
- ابن‌عساکر، علی بن الحسن، تاریخ دمشق، تحقیق: عمر بن غرامه عمروی، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر، ۱۴۱۵ق.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، التکمیل فی الجرح و التعدیل و معرفة الثقات و الضعفاء و المجاهیل، تحقیق: شادی آل‌نعمان، یمن، مرکز النعمان للبحوث و الدراسات الاسلامیه، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- احمد بن حنبل، الاسامی و الکنی، تحقیق: عبدالله بن یوسف جدیع، کویت، مکتبة دار الاقصی، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- «ام‌الدرداء الکبری.. الفقیه و معلمةالقرآن»، وبگاه الاتحاد، تاریخ درج مطلب: ۲۸ آذر ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۶ آذر ۱۴۰۳ش.
- دارقطنی، علی بن عمر، المؤتلف و المختلف، تحقیق: موفق بن عبدالله، بیروت، دار الغرب الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۶ق.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، دمشق، دار ابن‌کثیر، چاپ پنجم، ۱۴۱۴ق.
- زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ پانزدهم، ۲۰۰۲م.
- نووی، محیی‌الدین یحیی، تهذیب الاسماء و اللغات، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
- نیسابوری، مسلم بن حجاج، المنفردات و الوحدان، تحقیق: عبدالغفار بنداری و سعید زغلول، بیروت، دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.