آیه ۵۵ سوره ذاریات
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| واقع در سوره | ذاریات |
| شماره آیه | ۵۵ |
| جزء | ۲۷ |
| اطلاعات محتوایی | |
| شأن نزول | دارد |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | اخلاقی |
| درباره | سودمند بودن موعظه |
| آیات مرتبط | آیه ۵۴ سوره ذاریات |
آیه ۵۵ سوره ذاریات دستوری است به پیامبر(ص) که پیوسته مؤمنان را موعظه کند؛[۱] چرا که تذکر و نصیحت برای آن‌ها سودمند است.[۲] به گفته مفسران قرآن، بعد از آنکه کافرانِ مکه به پيامبر(ص) نسبتِ ساحر بودن دادند و او را دیوانه خواندند؛[۳] به پیامبر(ص) در آیه ۵۴ سوره ذاریات دستور داده شد که از آن‌ها روی بگرداند.[۴] در مجمع البیان و تفسیر نمونه آمده که بعد از این دستور، پیامبر و مؤمنان اندوهگین و نگران شدند و تصور كردند كه اين آخرين سخن در برابر کافران خواهد بود و وحى از پیامبر(ص) قطع شده و عذاب الهى به زودى فرا خواهد رسید.[۵] چيزى نگذشت كه آيه وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ (و پند ده که مؤمنان را پند سود بخشد) نازل شد و به پيامبر(ص) دستور داد که پيوسته مؤمنان را تذکر دهد.[۶]
علی بن ابراهیم قمی بر این باور است که روی برگردانی پیامبر(ص) از کافران، مقدمه‌ای بر نازل شدن عذاب الهی بوده که با نزول آیه ۵۵ سوره ذاریات بداء حاصل شده است.[۷] ایشان نزول آیه را در ردّ منکران بداء دانسته[۸] و سید هاشم بحرانی در کتاب البرهان فی تفسیر القرآن در اثبات این مطلب به روایاتی[۹] استناد کرده است.[۱۰]
حسینی شاه‌عبدالعظیمی نویسنده تفسیر اثنی‌عشری در ذیل آیه می‌گوید: موعظه اثرگذار و نافع، دارای ده شرط است.[۱۱] برخی از این شرط‌ها عبارتند از:[۱۲]
- بر مبنای خوف و رجاء باشد؛ به گونه‌ای که شنونده گاهى از عظمت خدا بترسد و گاهی به رحمت و مهربانى خدا اميدوار شود؛
- نعمت‌های الهى را به یاد آورد تا منجر به شكرگزارى شود؛
- یادآور وسوسه‌های شيطان باشد تا از آن دوری کند؛
- دربردارنده ذكرِ دنيا و بیاعتبار دانستن آن باشد تا به آن دل نبندد؛
- یادآوری مرگ، قیامت، بیان اوصاف بهشت و عذاب‌های جهنم تا خود را برای آن آماده کند.[۱۳]
پانویس
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۳۷۹.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۳۷۹.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۴۳.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۹، ص۲۴۳.
- ↑ طبرسی، محمع البیان، ۱۴۱۵ق، ج۹، ص۲۶۸؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۳۸۱-۳۸۲.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۲، ص۳۸۲.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۳۳۰-۳۳۱.
- ↑ قمی، تفسیر القمی، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۳۳۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۰۳.
- ↑ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۱۷۰.
- ↑ حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی‌عشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۲، ص۲۸۴.
- ↑ حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی‌عشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۲، ص۲۸۴.
- ↑ حسینی شاه‌عبدالعظیمی، تفسیر اثنی‌عشری، ۱۳۶۳ش، ج۱۲، ص۲۸۴.
منابع
- بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، چاپ اول، ۱۴۱۶ق.
- حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین، تفسیر اثنی‌عشری، تهران، انتشارات میقات، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تحقيق و تعليق : لجنة من العلماء والمحققين الأخصائيين، الطبعة: الأولى سنة الطبع: ۱۴۱۵ - ۱۹۹۵م، الناشر: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات - بيروت - لبنان.
- قمى، على بن ابراهيم، تفسیر القمی، قم، دار الکتاب، چاپ چهارم، ۱۳۶۷ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.