عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | ابن ابی جمهور |
| موضوع | روایی |
| زبان | عربی |
| مجموعه | ۴ جلد |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | سیدالشهداء |
| تاریخ نشر | ۱۴۰۳ ق |
عَوالِی اللَّئالی العَزیزیة فی الأحادیث الدّینیة معروف به عوالی اللئالی یا غوالی اللئالی کتابی است شامل روایات فقهی و غیر فقهی تالیف ِ شیخ محمد بن علی بن ابراهیم أحسائی، معروف به ابن ابی جمهور، (متوفای بعد از ۹۰۱ ق). این اثر در دو باب آمده و روایاتش مورد توجه عالمان و بزرگان پس از خود بوده که بر این کتاب اعتماد کردهاند.
درباره مؤلف
محمّد بن زین الدّین علی بن ابراهیم بن حسن ابن ابراهیم بن ابی جمهور اَحْسائی یالحَصْاوی زندهدر۹۰۴ق/۱۴۹۹م)، فقیه، محدّث و متکلم صوفی مشربِ شیعی امامی، که تحصیلات خود را در عراق و جبل عامل در محضر علمایی چون شیخ شرفالدین حسن بن عبدالکریم فتّال و شیخ علی بن هلال جزایری تکمیل نمود سپس در طوس مقیم شد و در آنجا علاوه بر تدریس و تألیف، با علمای اهل سنت به مناظره پرداخت، از شاگردان او میتوان به سید محسن رضوی قمی و ربیعة بن جمعه اشاره کرد. عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة و بدایة النهایة فی الحکمة الاشراقیة عناوین برخی از آثار پرشمار اوست.
نام کتاب
بعضی آن را غوالی اللئآلی خواندهاند که بنا بر تحقیق صحیح نیست و نام صحیح کتاب «عوالی اللئآلی» است.
روش تألیف
ابن ابی الجمهور در مقدمۀ کتاب میگوید: این کتاب را با استفاده از احادیث صحیح و قابل اعتماد از طریق مشایخ بزرگ حدیث گردآوری کردهام تا وظیفۀ خود نسبت به اعلام و ابلاغ حقایق الهی و شرعی به مردم را به انجام رسانم.[۱]
محتوای کتاب
وی کتاب را در قالب یک مقدمه، دو باب و یک خاتمه مرتب کرده است. او فرایند و کیفیت تدوین کتابش را به طور اجمالی در این مقدمه به خوبی بیان کرده است.
ابواب کتاب
- مقدمه: در مقدمه ده فصل آمده پیرامون مشیخه مؤلف، علت تألیف کتاب و روایات مختلف مسنده و مرسله و...
- باب اول: پس از مقدمه دو باب آمده که باب اول شامل احادیث فقهی است که به ترتیب رایج کتب فقهی (از طهارت تا دیات) ذکر نشده، بلکه از بزرگانی چون علامه حلی، شهید اول و فاضل مقداد به دست مؤلف رسیده و به ترتیب ناقل ذکر شدهاند.
- باب دوم: شامل احادیثی است که بر طبق ابواب فقه مرتب شدهاند. قسمت اول آنها مرویات فخر المحققین است و قسمت دوم روایات ابن فهد و محقق حلی است.
- خاتمه: در خاتمه نیز، روایات متفرقه در دو بخش احادیث معرفتی و اخلاقی و بعضی کرامات امیرالمؤمنین(ع) نقل شده است.[۲]
نخستین روایتی که نویسنده کتاب در آغاز فصل دوم درباره علت جمعآوری احادیث کتابش نقل کرده از امام عسکری(ع) از پدرانش از پیامبر(ص) خداست که فرمود: است (أشَدُّ مِن يُتْمِ اليَتيمِ الّذي انقَطَعَ عَن أبيهِ ، يُتْمُ يَتيمٍ انقَطَعَ عَن إمامِهِ و لا يَقدِرُ علَى الوُصولِ إلَيهِ ، و لا يَدري كَيفَ حُكمُهُ فيما يُبتَلى بهِ مِن شَرائعِ دِينِهِ...) از يتيمىِ كسى كه پدرش را از دست داده سختتر، يتيمى كسى است كه از امام خود بريده شده و توانِ دسترسى به او را ندارد و حكم مسائل دينى مورد نیاز و ابتلايش را نمىداند. بدانيد كه هر كس از شيعيان ما به علومِ ما آگاه باشد، اين شخصى كه به شريعت ما آگاه نيست و دسترسى به ما ندارد، [همچون] يتيمى است در دامان او. بدانيد كه هر كس او را هدايت و ارشاد كند و شريعت و احكام ما را به او بياموزد، در جمع بهشتيان برين با ما خواهد بود. [۳] پایان بخش کتاب مطالبی درباره اقسام حدیث است مانند: متواتر، مستفیض، واحد، مسند، مرسل، مقطوع، معنعن، متصل، مرفوع و... پس از این نیز دو داستان درباره آثار معنوی و مادی احترام به سادات نقل شده است.[۴]
اعتبار و جایگاه کتاب
با اینکه کتاب و مؤلف آن از دیرباز مورد نقد برخی علما بوده است، بزرگانی چون محدث نوری در مستدرک و سید نعمت الله جزائری در شرح خود بر این کتاب و آیت الله مرعشی نجفی در مقدمه کتاب، اشکالات وارده را نقل کرده و جوابهای مفصلی به آنها دادهاند.
این کتاب از منابع و مصادر مهم کتابهایی مثل بحارالانوار، الوافی، وسائل الشیعة، مستدرک وسائل الشیعة، جواهر الکلام و کتب شیخ انصاری است.
بزرگانی مانند شیخ یوسف بحرانی، قاضی نوراللّه شوشتری و... به آن اعتماد کرده و روایات آن را نقل کردهاند.[۵]
شرح کتاب
سید نعمت الله جزائری بر این کتاب شرحی مبسوط نگاشته که با عنوان «جواهر الغوالی» یا «مدینة الحدیث» منتشر شده است.[۶]براساس گزارش تهرانی در الذریعه نام کتاب را محدث جزایری (الجواهر الغوالي في شرح غوالي اللآلي) را گذاشته و پس از آن خودش به (مدينة الحديث)تغییر نام داده است. [۷]
نسخهها و چاپها
نسخهای از کتاب در نجف اشرف است که تاریخ آن ۸۹۹ هجری قمری ذکر شده و از روی نسخهای به خط مصنف نوشته شده است. این نسخه از نظر اعتبار در بالاترین درجه ممکن است و نسخه آیت الله بروجردی از روی آن استنساخ شده است.
این کتاب با تحقیق مجتبی عراقی و مقدمهای به قلم آیت الله مرعشی نجفی با عنوان «رسالة النُّقود و الرُّدود علی الکتاب و مؤلِّفِه» در ابتدای کتاب چاپ و منتشر شده است.[۸]
پانویس
- ↑ ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی، ۱۴۰۳ ق، ج ۱، ص۲.
- ↑ سید محمدعلی روضاتی، پژوهشی درباره ابن ابیجمهور احسائی و کتاب عوالی اللآلی.
- ↑ ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی العزیزیه، ۱۴۰۳ق،ج۱، بخش ۳، ص۱۶.
- ↑ ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی العزیزیه، ۱۴۰۳ق،ج۴، ص۱۳۸.
- ↑ ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی، ۱۴۰۳ ق، ج ۱، ص۱۵ و ۱۶.
- ↑ ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی، ۱۴۰۳ ق، ج ۱، ص۹، تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج، ص، ج۲۰، ص۲۵۱،ج۵، ص۲۷۴،ج۱۳، ص۳۷۷.
- ↑ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۸ق، ج۱۳، ص۳۷۷، ج۵، ص۲۷۴.
- ↑ ابن ابی جمهور، عوالی اللئالی، ۱۴۰۳ ق،۱۳۶۲ش، ج ۱، ص۲۱ و ۲۲.
یادداشت
منابع
- ابن ابی جمهور، محمد بن علی، عوالی اللئالی، قم، سیدالشهداء، ۱۴۰۳ ق.