آیه خیر البریه

مقاله نامزد خوبیدگی
از ویکی شیعه
(تغییرمسیر از آيه خيرالبريه)
آیه خَیرُالبَریَّه
مشخصات آیه
نام آیهآیه خَیرُالبَرِّیه
واقع در سورهبینه
شماره آیه۷
جزء۳۰
اطلاعات محتوایی
مکان نزولمدینه
موضوعاعتقادی
دربارهجایگاه والای امام علی(ع) و شیعیان


آیه خَیرُالبَریَّه (بینه: ۷) از آیاتی است که در شأن امام علی(ع) نازل شده است. بر اساس روایاتی که در منابع شیعه و سُنی از پیامبر(ص) نقل شده، منظور از عبارت «خیرالبریه»، به معنای بهترینِ آفریدگان، امام علی(ع) و پیروان او هستند.

برخی از مفسران از این آیه نتیجه گرفته‌اند که انسان‌های مؤمن و صالح بر فرشتگان هم برتری دارند؛ زیرا واژه «بریه» همه مخلوقات را در بر می‌گیرد.

متن و ترجمه

آیه هفتم سوره بینه به آیه خیرالبریه معروف شده است.[۱]

﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ ۝٧ [بینه:7]
﴿در حقیقت کسانی که گرویده و کارهای شایسته کرده‌اند آنانند که بهترین آفریدگانند ۝٧



سوره بینه: آیه ۷

ما نزد پيامبر(ص) بوديم و علی(ع) از راه رسيد. پیامبر(ص) فرمود: «سوگند به آن که جانم به دست او است، این و شیعیان اویند که در روز قیامت رستگارند»؛ و اين آيه نازل شد: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَٰئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ.» و یاران پیامبر(ص) هرگاه علی از راه می‌رسید می‌گفتند: «خیرالبریّه (بهترین آفریدگان) آمد.»

ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۴۲، ص۳۷۱.

جایگاه و اهمیت

آیه خیرالبریه از فضایل امام علی(ع) به شمار می‌آید.[۲] از ابن‌عباس نقل شده این آیه درباره امام علی(ع) نازل شده است.[۳] به‌گفته عالمان شیعه، امام علی در شورای شش‌نفره برای اثبات حقانیت خود به این آیه و شأن‌نزول آن درباره خود استناد کرده است.[۴]

آیت‌الله مکارم شیرازی (تولد: ۱۳۰۵ش)، از مفسران شیعه، با استناد به روایاتی از پیامبر که در شأن‌نزول این آیه وارد شده و در آنها از علی و شیعیانش سخن آمده،[۵] گفته است واژه شیعه از زمان پیامبر(ص) مطرح شده و منظور از شیعه در این روایات، پیروان خاص امام علی(ع) است.[۶]

منظور از خیرالبریه

در کتاب‌های روایی شیعه و اهل‌سنت، احادیثی از پیامبر(ص) نقل شده است که در آنها خیرالبریه (بهترین آفریدگان) به امام علی(ع) و شیعیان او تفسیر شده است.[۷] حاكم حَسكانی (درگذشت: ۴۹۰ق) از علمای اهل‌سنت، در کتاب شَواهدُالتَنزیل بیش از بیست روایت در این باره با سندهای مختلف نقل می‏‌كند.[۸] از جمله از ابن‌عباس روایت می‌کند هنگامی که این آیه نازل شد، پیامبر(ص) خطاب به امام علی(ع) گفت: «آن (خیرالبریه) تو و شیعیانت هستید. در روز قیامت، تو و شیعیانت، در حالی که شما از خدا خشنودید و خدا از شما خشنود است، می‌آیید.»[۹]

نکات تفسیری

یکی از نکات تفسیری‌ای که مفسران از آیه برداشت کرده‌اند این است که انسان‌های باایمان و صالح بر فرشتگان هم برتری دارند؛ زیرا واژه «البریه» در عبارت «خیرالبریه» (بهترینِ آفریدگان) شامل همه مخلوقات می‌شود.[۱۰]

نزول آیه در مکه

بر پایه برخی روایات، آیه خیرالبریه در حالی نازل شد که پیامبر در مکه در مسجدالحرام بود.[۱۱] به نوشته تفسیر نمونه این مسئله منافاتی با مدنی‌بودن سوره ندارد؛ چراکه ممکن است سوره مدنی باشد و این آیه در سفرهایی که پیامبر(ص) از مدینه به مکه داشته نازل شده باشد.[۱۲]

پانویس

  1. علامه حلی، نهج الحق، ۱۴۰۲ق، ص۱۸۹.
  2. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۳.
  3. نگاه کنید به حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۷۳؛ شوشتری، احقاق‌الحق، ۱۴۰۹ق، ج۲۰، ص۲۷.
  4. طبری، المسترشد، ۱۴۱۵ق، ص۳۵۴؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۸۰۳.
  5. سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۸، ص۵۸۹؛ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۵۷ و ۵۸.
  6. مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۳-۲۱۴.
  7. سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۳۷۹؛ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهره، ۱۴۰۹ق، ص۸۰-۸۰۳؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۵، ص۴۳۲.
  8. نگاه کنید به حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۵۹-۴۷۳.
  9. حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۱.
  10. طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۳۴۰؛‌ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۰۹.
  11. حسکانی، شواهدالتنزیل، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق، ج۲، ص۴۶۷.
  12. نگاه کنید به مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۲۱۲.

منابع

  • آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه، منشورات محمد علی بیضون، ۱۴۱۵ق.
  • ابن‌عساکر، تاریخ دمشق، تحقیق عمرو بن غرامة العمروی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۵ق.
  • استرآبادی، سید علی، تأویل الآیات الظاهره فی فضائل العتره الطاهره، تحقیق حسین استادولی، قم، نشراسلامی، ۱۴۰۹ق.
  • امینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، قم، مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیه، ۱۴۱۶ق.
  • حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفصیل فی الآیات النازله فی اهل البیت، تحقیق محمدباقر محمودی، بیروت، تهران، وزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، ۱۴۱۰-۱۴۱۱ق.
  • سیوطی، عبدالرحمن ابن ابی‌بکر، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
  • شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، مکتبة آیةالله المرعشی النجفی، ۱۴۰۹ق.
  • طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.
  • طبری، محمد بن جریر، المسترشد فی امامة علی بن ابی‌طالب(ع)، تصحیح احمد محمودی، قم، کوشانپور، ۱۴۱۵ق.
  • علامه حلی، حسن بن بوسف، نهج الحق و کشف الصدق، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، ۱۴۰۲ق.
  • مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۷۴ش.

پیوند به بیرون