جبار: تفاوت میان نسخه‌ها
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) |
Shamsoddin (بحث | مشارکتها) جز تمیزکاری |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''جبّار''' از [[اسماء و صفات الهی|اسماء خداوند]] | '''جبّار''' از [[اسماء و صفات الهی|اسماء خداوند]] به معانی جبران‌کننده، صاحب قدرت و نفوذ و نیز باشکوه است. این کلمه در [[قرآن کریم]] هم برای [[خدا]] و هم برای انسان به کار رفته است. [[مفسران]] معتقدند کاربرد جبار برای خدا مثبت و پسندیده و برای غیرخدا، ناپسند است. جبار در برخی [[روایات]] و [[دعا|دعاها]] نیز گفته شده است. | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
جبّار، صیغه مبالغه جبر است.<ref>شرباصی، | جبّار از [[اسماء و صفات الهی|اسماء خداوند]] است، مفسران آن را به جبران‌کننده، اصلاح‌گر زندگی موجودات، صاحب قدرت، دارای نفوذِ اراده<ref> برای نمونه نگاه کنید به:طبری، جامع‌البيان، ۱۴۱۲ق، ج۱۴، ص۷۱؛ طباطبايی، الميزان، ۱۳۷۱ش، ج۱۹، ص۲۰؛ رازی، تفسير کبير، ۱۴۲۰ق، ج۲۹، ص۲۵۵.</ref> و باعظمت و باشکوه<ref>طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۲۶۰؛ طوسی، التبیان، ۱۳۷۶ق، ج۹، ص۵۷۴.</ref> معنا کرده‌اند. چرا که جبّار، صیغه مبالغه از جبر است.<ref>شرباصی، موسوعة له الاسماء الحسنی، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۷۴.</ref> و جبر در لغت به معانی فشار و زور بر انجام کار خلاف میل و اراده، اصلاح، جبران و بهبود<ref>فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۱۵و۱۱۶.</ref>و نیز بلند و باشکوه است.<ref>ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۵۰۱.</ref> | ||
گفته شده نخستین بار واصل بن عطا، عالم [[معتزلی]]، جبار را برای [[خدا]] به معنای جبران و اصلاح به کار برده است.<ref>عسکری، الفروق اللغویة، ۱۴۱۲ق، ص۲۰۵.</ref> | |||
==جباریت خدا== | ==جباریت خدا== | ||
جبار در [[قرآن کریم]]، ۱۰ بار | جبار در [[قرآن کریم]]، ۱۰ بار به کار رفته است<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۲۳، ص۵۵۴.</ref> یک مورد آن درباره خدا و نه مورد دیگر به عنوان صفت برای افراد ستمکار و ناصالح بکار رفته است.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۲۳، ص۵۵۴.</ref> در [[سوره حشر]]، این واژه همراه برخی دیگر از [[اسماء و صفات الهی|اسماء خداوند]] مانند عزیز و متکبر آمده است<ref>سوره حشر، آیه۲۳.</ref> و در آیه بعدی، [[خداوند]] صاحب [[اسماء الحسنی]] (بهترین نام‌ها) معرفی شده است. <ref>سوره حشر، آیه۲۴.</ref> به گفته لغت‌شناسان، کاربرد جبار درباره خدا پسندیده و مثبت، و درباره غیرخدا زشت و منفی است.<ref> برای نمونه نگاه کنید به: طریحی، مجمعالبحرین، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۲۳۹؛ راغب اصفهانی، مفردات فی غرایب القرآن، ۱۴۱۲ق، ماده جبر.</ref> در روایات نیز کلمه جبار برای خدا به صورت مثبت به کار رفته، اما انسان‌های جبار نکوهش و سرانجام بد برای آنها پیش‌بینی شده است.<ref>ری‌شهری، میزان الحکمة، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۳۶۸.</ref> | ||
جبار و کلمات هم‌خانواده آن در برخی دعاها مانند [[کمیل]]،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۶۲.</ref> [[یستشیر]]،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۷۸.</ref> [[مشلول]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۷۴.</ref> و [[مجیر]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۸۰.</ref> نیز به کار رفته است. در دعای [[جوشن کبیر]]، جبّار پس از کلمه قهّار (مسلط و چیره)، جابر پس از کاسِر (شکننده) و نیز به صورت جابر العَظمِ الکَسیر (بهبود دهنده استخوان شکسته) آمده است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۸۶.</ref> | جبار و کلمات هم‌خانواده آن در برخی دعاها مانند [[کمیل]]،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۶۲.</ref> [[یستشیر]]،<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۷۸.</ref> [[مشلول]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۷۴.</ref> و [[مجیر]]<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۸۰.</ref> نیز به کار رفته است. در دعای [[جوشن کبیر]]، جبّار پس از کلمه قهّار (مسلط و چیره)، جابر پس از کاسِر (شکننده) و نیز به صورت جابر العَظمِ الکَسیر (بهبود دهنده استخوان شکسته) آمده است.<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۸۶.</ref> | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۵: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دار الفکر، ۱۳۹۹ق. | *ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دار الفکر، ۱۳۹۹ق. | ||
*خلیل بن احمد، العین، قم، نشر هجرت، ۱۴۰۹ق. | *فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، نشر هجرت، ۱۴۰۹ق. | ||
*رازی، فخرالدین، تفسیر کبیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق. | *رازی، فخرالدین، تفسیر کبیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق. | ||
*راغب، حسین بن محمد، مفردات فی غرایب القرآن، بیروت، دار الشامیة، ۱۴۱۲ق. | *راغب، حسین بن محمد، مفردات فی غرایب القرآن، بیروت، دار الشامیة، ۱۴۱۲ق. | ||
| خط ۳۱: | خط ۲۸: | ||
*محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، قم، موسسه دارالحدیث، ۱۳۸۰ش. | *محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، قم، موسسه دارالحدیث، ۱۳۸۰ش. | ||
*مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۸۰ش. | *مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۸۰ش. | ||
== پیوند به بیرون== | == پیوند به بیرون== | ||
*[http://rch.ac.ir/article/Details?id=10273 مدخل جبار، دانشنامه جهان اسلام] | *[http://rch.ac.ir/article/Details?id=10273 مدخل جبار، دانشنامه جهان اسلام] | ||
نسخهٔ ۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۹، ساعت ۱۳:۴۶
جبّار از اسماء خداوند به معانی جبران‌کننده، صاحب قدرت و نفوذ و نیز باشکوه است. این کلمه در قرآن کریم هم برای خدا و هم برای انسان به کار رفته است. مفسران معتقدند کاربرد جبار برای خدا مثبت و پسندیده و برای غیرخدا، ناپسند است. جبار در برخی روایات و دعاها نیز گفته شده است.
مفهوم‌شناسی
جبّار از اسماء خداوند است، مفسران آن را به جبران‌کننده، اصلاح‌گر زندگی موجودات، صاحب قدرت، دارای نفوذِ اراده[۱] و باعظمت و باشکوه[۲] معنا کرده‌اند. چرا که جبّار، صیغه مبالغه از جبر است.[۳] و جبر در لغت به معانی فشار و زور بر انجام کار خلاف میل و اراده، اصلاح، جبران و بهبود[۴]و نیز بلند و باشکوه است.[۵]
گفته شده نخستین بار واصل بن عطا، عالم معتزلی، جبار را برای خدا به معنای جبران و اصلاح به کار برده است.[۶]
جباریت خدا
جبار در قرآن کریم، ۱۰ بار به کار رفته است[۷] یک مورد آن درباره خدا و نه مورد دیگر به عنوان صفت برای افراد ستمکار و ناصالح بکار رفته است.[۸] در سوره حشر، این واژه همراه برخی دیگر از اسماء خداوند مانند عزیز و متکبر آمده است[۹] و در آیه بعدی، خداوند صاحب اسماء الحسنی (بهترین نام‌ها) معرفی شده است. [۱۰] به گفته لغت‌شناسان، کاربرد جبار درباره خدا پسندیده و مثبت، و درباره غیرخدا زشت و منفی است.[۱۱] در روایات نیز کلمه جبار برای خدا به صورت مثبت به کار رفته، اما انسان‌های جبار نکوهش و سرانجام بد برای آنها پیش‌بینی شده است.[۱۲]
جبار و کلمات هم‌خانواده آن در برخی دعاها مانند کمیل،[۱۳] یستشیر،[۱۴] مشلول[۱۵] و مجیر[۱۶] نیز به کار رفته است. در دعای جوشن کبیر، جبّار پس از کلمه قهّار (مسلط و چیره)، جابر پس از کاسِر (شکننده) و نیز به صورت جابر العَظمِ الکَسیر (بهبود دهنده استخوان شکسته) آمده است.[۱۷]
پانویس
الگوی پانویس غیرفعال شده است. لطفا از الگوی پانوشت استفاده شود
منابع
- ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دار الفکر، ۱۳۹۹ق.
- فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، نشر هجرت، ۱۴۰۹ق.
- رازی، فخرالدین، تفسیر کبیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۰ق.
- راغب، حسین بن محمد، مفردات فی غرایب القرآن، بیروت، دار الشامیة، ۱۴۱۲ق.
- شرباصی، احمد، موسوعة له الاسماء الحسنی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۰۸ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، اسماعیلیان، ۱۳۷۱ش.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۰۸ق.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۴۱۲ق.
- طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، نشر مرتضوی، ۱۳۷۵ش.
- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاءالتراث العربی، ۱۳۷۶ق.
- عسکری، حسن بن عبدالله، الفروق اللغویة، قاهره، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۲ق.
- قمی، عباس، کلیات مفاتیح الجنان، قم، اسوه، ۱۳۹۲ش.
- محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، قم، موسسه دارالحدیث، ۱۳۸۰ش.
- مکارم، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۸۰ش.
پیوند به بیرون
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به:طبری، جامع‌البيان، ۱۴۱۲ق، ج۱۴، ص۷۱؛ طباطبايی، الميزان، ۱۳۷۱ش، ج۱۹، ص۲۰؛ رازی، تفسير کبير، ۱۴۲۰ق، ج۲۹، ص۲۵۵.
- ↑ طبرسی، مجمع‌البیان، ۱۴۰۸ق، ج۵، ص۲۶۰؛ طوسی، التبیان، ۱۳۷۶ق، ج۹، ص۵۷۴.
- ↑ شرباصی، موسوعة له الاسماء الحسنی، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۷۴.
- ↑ فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۱۵و۱۱۶.
- ↑ ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۳۹۹ق، ج۱، ص۵۰۱.
- ↑ عسکری، الفروق اللغویة، ۱۴۱۲ق، ص۲۰۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۲۳، ص۵۵۴.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۸۰ش، ج۲۳، ص۵۵۴.
- ↑ سوره حشر، آیه۲۳.
- ↑ سوره حشر، آیه۲۴.
- ↑ برای نمونه نگاه کنید به: طریحی، مجمعالبحرین، ۱۳۷۵ش، ج۳، ص۲۳۹؛ راغب اصفهانی، مفردات فی غرایب القرآن، ۱۴۱۲ق، ماده جبر.
- ↑ ری‌شهری، میزان الحکمة، ۱۳۸۰ش، ج۱، ص۳۶۸.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۶۲.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۷۸.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۷۴.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۸۰.
- ↑ قمی، مفاتیح الجنان، ۱۳۹۲ش، ص۸۶.