کاربر:R.andalibi/صفحه تمرین 2
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | محمدابراهیم جناتی شاهرودی |
| لقب | آیت‌الله، آیت‌الله العظمی |
| تاریخ تولد | ۱۳۱۱ش |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | آیت‌الله بروجردی • امام خمینی • سید محمود شاهرودی • آیت‌الله خویی |
| محل تحصیل | شاهرود • قم • نجف |
| اجازه اجتهاد از | سید محمود شاهرودی |
| تألیفات | دروس فی الفقه المقارن • منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی • ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی • ادوار فقه و کیفیت بیان آن |
| سایر | عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| وبگاه رسمی | https://jannaati.ir/fa/home// |
محمدابراهیم جناتی (متولد 1311ش) از مراجع تقلید و از اساتید درس خارج فقه و اصول در قم و از شاگردان آیت‌الله بروجردی، آیت‌الله حکیم، امام خمینی و آیت‌الله خویی است. جناتی چندین کتاب و مقاله در حیطۀ فقه تدوین کرده است. وی نظریات جدید و نوآوری‌هایی در مباحث فقهی و مستحدثه دارد، که عدم اعتنا به شهرت فتوایی، پرهیز از فتاوای احتیاطی، اشکال در مشروعیت سنگسار، جواز خوانندگی غنایی، جواز تصدى منصب قضاوت، مقام مرجعيت و همه وظايف سياسى اجتماعى توسط زنان و معين نبودن سن خاص در بلوغ دختران برخی از این نظریات است. از وی با عنوان فقیه نواندیش و نوآور یاد شده، که به گفته خودش، از اظهار نظر در برخی مسائل، که خطرناک است، نمی‌ترسد.
جایگاه و اهمیت
از محمد ابراهیم جناتی با عنوان «فقیه نواندیش»[۱] و «فقیه نوآور»[۲] یاد شده است. فارغ بودن از احساسات و جمود فکری و پاسخگویی به مسائل مستحدثه و تاثیرگذاری در ایجاد روح هم‌بستگی در امت اسلامی از ویژگی‌های او دانسته شده است.[۳] وی تنها عالم شیعی است که علوم اسلامی (فقه، اصول، علوم حدیث، علوم قرآن) را به صورت تطبیقی بین ۲۲ مذهب از مذاهب اسلامی تدریس کرده است.[۴]
نظریات جدید و نوآوری‌های فقهی وی، که برخی آنها را نزدیک به ۱۰۰ نظریه می‌دانند،[۵] در کنار پرهیز از احتیاط در فتوا و عدم اعتنا به شهرت فتوایی جایگاه ویژه‌ای برای او ایجاد کرده است.[۶]
به نظر مهریزی پژوهشگر اسلامی، جناتی یکی از پیشگامان عرصه ایجاد تحول در روش‌های اجتهادی است، که رویکردی متفاوت با فقیهان سنتی شیعه دارد. وی با استفاده از شیوه نوین اجتهادی خود، فتاوایی صادر کرده که بر پایه منابع اصیل اجتهادی، همراه و همگام و پاسخگوی تحولات زندگی است. به باور این پژوهشگر، جناتی در عین التزام به ضوابط و قواعد مسلّم و مشهور فقاهتی، بر اهتمام به قرآن در استنباطهای فقهی و حقوقی، توجه به واقعیتهای زندگی، مراجعه مجدد به منابع و مصادر، تفکیک میان احکام موقت و دائمی و کشف مقاصد و علل احکام در غیر عبادات تأکید دارد.[۷]
زندگی‌نامه
محمدابراهیم جناتی در سال ١٣١١ش در شاهرود متولد شد. در ۱۱ سالگی وارد حوزه علمیه شاهرود شد.[۸] در مدت چهار سال موفق به اتمام مقدمات و مقدارى از سطح عالى شده و پیش از ۱۸ سالگی تحصیل سطوح عالی فقه و اصول و منظومه سبزوارى را به پایان رسانید.[۹] پس از مدتى به قم رفت و با شرکت در درس خارج فقه آیت‌الله بروجردی و خارج اصول امام خمینی به تحصیل ادامه داد. پس از آن، به نجف اشرف مهاجرت کرد.[۱۰] در نجف مدتی با سید محمدباقر صدر هم‌مباحثه بود.[۱۱] جناتی طی مدت ۲۵ سال که در نجف حضور داشت، از اساتیدی همچون آیات: سید محمود حسینی شاهرودی، حکیم، سید عبدالهادی شیرازی، شیخ حسین حلی، محمدباقر زنجانى و سید ابوالقاسم خویی بهره برد و به تدریس سطوح عالی و درس خارج در نجف پرداخت.[۱۲] و موفق به کسب درجه اجتهاد از چندین تن از اساتید خود، از جمله سید محمود حسینی شاهرودی شد.[۱۳]
او در مدت حضور در نجف اشرف، با امام‌خمینی ارتباط داشت و استفتائاتی را که از ایران ارسال می‌شد، به امام عرضه می‌کرد.[۱۴]
جناتی در سال ۱۳۵۸ش به ایران بازگشت و در حوزه علمیه قم به تدریس و تألیف مشغول شد.[۱۵] همچنین او عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران نیز می‌باشد.[۱۶]
آثار
بیش از ۴۵ کتاب و ۷۰۰ مقاله از جناتی منتشر شده،[۱۷] که به عناوین برخی از کتب اشاره می‌شود:
- كتاب الحج(۵ جلد)
- دروس فی الفقه المقارن(۱۰ جلد)
- منابع اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی
- ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی
- ادوار فقه و کیفیت بیان آن
- نظریه تحول اجتهاد با تحول زمان و شرایط آن
- تطور اجتهاد در حوزه استنباط
- فقه و زمان
به گفته برخی کتاب «مناسک حج» جناتی با بیش از ۱۴۰۰ مسئله، از بزرگ‌ترین و کامل‌ترین کتاب‌های چاپ‌شده درباره مناسک حج تاکنون است.[۱۸]
از دیگر فعالیت‌ها علمی جناتی، می‌توان به سخنرانی در همایش‌های داخلی و خارجی اشاره کرد، که سخنرانی در «همایش جایگاه عقل در متون مقدس» در دانشگاه بیرمنگام انگلستان، «سمپوزیوم شناخت شیعه در گذشته و امروز» در دانشگاه استانبول، «همایش فقه تطبیقی و شیوه‌های اجتهادی» در دانشگاه دمشق، «کنگره مذاهب اسلامی و کنگره حج» در مکه و مدینه، و «همایش بحث‌های اسلامی» در مرکز دینی قماطیه لبنان از جملۀ آنهاست.[۱۹]
مبانی فکری و اجتهادی
جناتی در ترسیم مبانی فکری و اجتهادی خود، بر این باور است که تا وقتی اجتهاد در منابع فقه، به‌کار گرفته نشود، منابع فقه هیچ‌گاه نمی‌توانند در برابر رویدادها و مسائل تازه پاسخگو باشند. لذا اجتهاد وسيله‌اى است كه فقه را از ركود و توقف در برابر رويدادهاى زمان حفظ و آن را با احتياجات و نيازهاى نوين زندگى بشرى، هماهنگ مى‌نمايد. وی در برابر اجتهاد ایستا و راکد، به اجتهاد پویا، مترقی و بالنده معتقد است، که باید با توجه به دو عنصر زمان و مکان به کار گرفته شود. وی تاکید دارد که نقش زمان و مکان در اجتهاد که امام خمینی و خود او بدان معتقدند، غیر از نقشی است که اهل سنت می‌گویند؛ زیرا آنان در مقام استنباط و امام خمینی در مقام انطباق و تفریع این نقش را مطرح می‌کند.[۲۰]
توجه به موضوع‌شناسی،[۲۱] کشف مصادیق و دستیابی به ملاکات احکام در فرایند اجتهاد[۲۲] توجه به روح شریعت،[۲۳] عدم اعتنا به نظریه مشهور[۲۴] و آزاداندیشی در ارائه نظریات[۲۵] برخی از مبانی اجتهادی جناتی است.
محمدابراهیم جناتی:
اظهار نظر در باب برخی مسائل خطرناک است، به‌خصوص اینکه از جانب یک حوزوی باشد، اما من این خطر را به جان خریدم و از اظهار نظر در این مسائل نترسیدم.
نگاهی به زندگانی و اندیشه‌های فقیه نوآور، آیت‌الله‌العظمی جناتی»، نشریه حریم امام، ۱۳۹۷ش، ش۳۵۷.
آراء خاص و نوآوری‌ها
برخی بیش از ۶۰ نظریه جدید برای جناتی برشمرده‌اند،[۲۶] که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
- تبدیل كليه احتياطات رايج در رساله‌ها _ که به بیش از صد مورد می‌رسد _ به فتوای صریح و ارائه نظر قطعی[۲۷]
- عدم اعتنا به شهرت فتوایی[۲۸]
- اشکال در مشروعیت سنگسار
- جواز تغییر جنسیت
- جواز شبیه‌سازی
- صحت اجاره رحم
- جواز آبستنی زن با اسپرم غیر همسر در شرایط خاص
- جواز خوانندگی غنایی
- جواز موسیقی غنایی غیر لهوی
- جواز رقص زن برای زن و مرد برای مرد در عروسی
- جواز عقد به زبان فارسی
- جواز تصدى منصب قضاوت، مقام مرجعيت و همه وظايف سياسى اجتماعى توسط زنان
- جواز خروج زن از منزل بدون اجازه شوهر در صورت عدم تنافی با حق او
- حلیت تزکیه (ذبح) با استیل
- جواز بازی با آلات قمار بدون برد و باخت
- جواز مجسمه سازى به عنوان هنر
- جواز تقلید ابتدایی از میت
- معين نبودن سن خاص در بلوغ دختران (تنها نشانه بلوغ دختران عادت ماهانه است)
- عدم شرطیت اذن پدر در صحت عقد ازدواج
- عدم وجود سن خاص برای یائسگی زنان
- طهارت ذاتی مشرکین و اهل کتاب از نظر جسمی
- جواز ازدواج با زنان اهل کتاب
- حليت ذبايح اهل كتاب
- تساوی دیه مسلمان با غیرمسلمان
- تحول اجتهاد با تحول زمان، مکان، عرف و احوال انسان[۲۹]
پانویس
- ↑ جناتی، «مقدمه» در فقه و زمان، ۱۳۸۵ش، ص۱۷.
- ↑ نگاهی به زندگانی و اندیشه‌های فقیه نوآور، آیت‌الله‌العظمی جناتی»، نشریه حریم امام، ۱۳۹۷ش، ش۳۵۷.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در فقه و زمان، ۱۳۸۵ش، ص۱۷_۱۸.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در فقه و زمان، ۱۳۸۵ش، ص۲۱.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در فقه و زمان، ۱۳۸۵ش، ص۱۷_۱۸.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۳_۳۸؛ «زندگی‌نامه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.
- ↑ مهریزی، رویکردهای مذهبی در تاریخ معاصر ایران به زن، آینه پژوهش، ۱۳۸۴ش، ص۲۰_۲۲.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۹.
- ↑ جناتی، مقدمه تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۲۹.
- ↑ «زندگی‌نامه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی؛ جناتی، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ص۳۰.
- ↑ نگاهی به زندگانی و اندیشه‌های فقیه نوآور، آیت‌الله‌العظمی جناتی»، نشریه حریم امام، ۱۳۹۷ش، ش۳۵۷.
- ↑ «زندگی‌نامه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی؛ جناتی، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ص۳۰.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۱.
- ↑ ستوده، پابه‌پای آفتاب، ۱۳۹۱ش، ج۴، ص۷.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در فقه و زمان، ۱۳۸۵ش، ص۲۰؛ جناتی، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۱.
- ↑ «دیدار دبیر شورای انقلاب فرهنگی با آیت‌الله جناتی»، سایت شورای عالی انقلاب فرهنگی.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۹_۴۲.
- ↑ «زندگی‌نامه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۴۲_۴۳؛ «زندگی‌نامه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در منابع اجتهاد در دیدگاه مذاهب اسلامی، ۱۳۷۰ش، ص۱۸_۱۹.
- ↑ جناتی، «ضرورت تحول اجتهاد در عرصه استنباط»، در مجموعه مقالات، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۰۹.
- ↑ جناتی، «ضرورت تحول اجتهاد در عرصه استنباط»، در مجموعه مقالات، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۰۹.
- ↑ جناتی، «ضرورت تحول اجتهاد در عرصه استنباط»، در مجموعه مقالات، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۴۰۶.
- ↑ جناتی، فقه و زمان، ۱۳۸۵ش، ص۵۱_۵۲.
- ↑ نگاهی به زندگانی و اندیشه‌های فقیه نوآور، آیت‌الله‌العظمی جناتی»، نشریه حریم امام، ۱۳۹۷ش، ش۳۵۷.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۳_۳۸.
- ↑ «زندگی‌نامه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی.
- ↑ جناتی، فقه و زمان، ۱۳۸۵ش، ص۵۱_۵۲.
- ↑ جناتی، «مقدمه» در فقه و زمان، ۱۳۸۵ش، ص۲۲_۲۸؛ جناتی، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، ۱۳۸۶ش، ج۱، ص۳۳_۳۸.
منابع
- جناتی، محمدابراهیم، ضرورت تحول اجتهاد در عرصۀ استنباط، مجموعه مقالات کنگره بررسی مبانی فقهی حضرت امام خمینی «نقش زمان و مکان در اجتهاد»، ۱۳۷۴ش.
- جناتی، محمدابراهیم، فقه و زمان، قم، نشر احیاگران اندیشه دینی، فقه و زمان، ۱۳۸۵ش.
- جناتی، محمدابراهیم، «مقدمه» در تطور اجتهاد در حوزه استنباط، تهران، انتشارات امیر کبیر، ۱۳۸۶ش.
- جناتی، محمدابراهیم، «مقدمه» در فقه و زمان، قم، نشر احیاگران اندیشه دینی، فقه و زمان، ۱۳۸۵ش.
- جناتی، محمدابراهیم، «مقدمه» در منابع اجتهاد در دیدگاه مذاهب اسلامی، تهران، نشر کیهان، ۱۳۷۰ش.
- «دیدار دبیر شورای انقلاب فرهنگی با آیت‌الله جناتی»، سایت شورای عالی انقلاب فرهنگی، درج مطلب: ۱۱ خرداد ۱۴۰۳ش، بازدید: ۱۲ دی ۱۴۰۳ش.
- «زندگی‌نامه»، پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله جناتی، بازدید: ۷ دی ۱۴۰۳ش.
- ستوده، امیررضا، پابه‌پای آفتاب، تهران، نشر پنجره، ۱۳۹۱ش.
- مهریزی، مهدی، رویکردهای مذهبی در تاریخ معاصر ایران به زن، دوماهنامه آینه پژوهش، ش۹۱، ۱۳۸۴ش.
- «نگاهی به زندگانی و اندیشه‌های فقیه نوآور، آیت‌الله‌العظمی جناتی»، نشریه حریم امام، ۱۳۹۷ش، سال هشتم، ش۳۵۷.