موکب: تفاوت میان نسخه‌ها

== مفهوم‌شناسی و تاریخچه ==

===پیشینه===

واژه موکب در فرهنگ شیعیان عرب برای اشاره به [[هیئت عزاداری|هیئت]]،<ref>اسحاقی، «موکب»، ص۴۸۱.</ref> [[دسته عزاداری (آیین)|دسته عزاداری]]<ref>نگاه کنید به «[https://imamhussain.org/arabic/35713 بمشارکة أکثر من ۲۰۰ موکب عزاء.. عتبات کربلاء]»، العتبة الحسینیة المقدسة.</ref> و دیگر حرکت‌های گروهی که به صورت [[سوگواری|عزاداری]] و راهپیمایی انجام می‌شود، به‌کار می‌رود.<ref>محدثی، فرهنگ عاشورا، ۱۳۷۶ش، ص۱۷۵.</ref>{{یادداشت|در برخی کتاب‌های لغت قرن چهارم و پنجم قمری، موکب به معنای «گروهی که سواره یا پیاده در حرکتند» دانسته شده است. (ابن درید، جمهرة اللغة، ذیل واژه وکب، ۱۹۸۸م، ج۱، ص۳۷۸؛ ابن سیده، المحکم و المحیط الاعظم، ۱۴۲۱ق، ج۷، ص۱۵۳.) برخی برای اشاره به کاروان امام حسین(ع) نیز، از عبارت «الموکب الحسینی» استفاده کرده‌اند. (نقدی، زینب الکبری، منشورات مکتبة المفید، ص۹۳.) به دسته عزاداری [[حسینیه اعظم زنجان]] که هر سال در [[۸ محرم|هشتم محرم]] حرکت می‌کند نیز، «موکب عزادارن حسینه اعظم زنجان» گفته می‌شود. («روایتی دیگر از عشق و دلدادگی زنجانی در یوم العباس»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.)}} در کتاب [[ادب الطف (کتاب)|ادبُ الطَّف]] که حدود سال [[سال ۱۳۴۷ هجری شمسی|۱۳۴۷ش]] نگاشته شده،<ref>اسفندیاری، کتابشناسی تاریخی امام حسین(ع)، ۱۳۸۰ش، ص۱۷۸.</ref> از موکب‌هایی (هیئت‌های عزاداری) گزارش شده که در روزهای نزدیک به [[اربعین حسینی|اربعین]] از مناطق مختلف، به اطراف [[کربلا]] می‌آمدند، خیمه برپا می‌کردند و از زائران پذیرایی می‌کردند.<ref>شبر، ادب الطف، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۴۲.</ref>  

فرهنگ برپاسازی موکب در دهه نود شمسی، از کشور عراق به ایران منتقل شد؛<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.irna.ir/news/82692360 راه‌اندازی ۱۰۰ موکب پذیرایی هیات‌های مذهبی ایلام در اربعین ۹۶]»، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)؛ «[https://www.mehrnews.com/news/4171171 هزینه ۶۰ میلیارد تومانی موکب‌داران خوزستانی در ایام اربعین]»، خبرگزاری مهر.</ref> البته پیش از آن، «ایستگاه صلواتی»{{یادداشت|ایستگاه صلواتی: محل خاصی از جنبه مذهبی که در آنجا مواد خوراکی را با گفتن صلوات، بدون پرداخت وجهی دریافت می‌کنند. (معین، فرهنگ فارسی معین، ج۱ (آ-ح)، ۱۳۸۴ش، ذیل واژه ایستگاه.)}} با کاربردی مشابهِ موکب وجود داشت.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «در سالروز رحلت امام خمینی»، ص۱۹۹.</ref> دو واژه «موکب» و «ایستگاه صلواتی» بین فارسی‌زبانان ایران، به جای یکدیگر به‌کار رفته است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://newspaper.hamshahrionline.ir/id/142164 این موکب ۶۰ روز میزبان بی‌خانمان‌هاست]»، سایت روزنامه همشهری؛ «[https://www.farsnews.ir/hamedan/news/14010614000206 لیست ایستگاه‌های صلواتی همدان]»، خبرگزاری فارس.</ref>

خدمات ارائه شده در موکب‌ها رایگان است و شامل پخش خوراکی، چای، شربت<ref>«[https://fa.alkawthartv.ir/news/101898 موکب‌های سرو غذا در پیاده‌روی اربعین]»، الکوثر.</ref> و واکس زدن کفش‌<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.hawzahnews.com/news/868377 کفاشان موکب در انتظار کفش‌های امام زمان(عج)]»، خبرگزاری رسمی حوزه.</ref> می‌شود. در موکب‌های مسیر [[پیاده‌روی اربعین (آیین)|پیاده‌روی اربعین]]، غیر از خوراک‌دهی، اسکان، خدمات بهداشتی و درمانی، ماساژ بدن و پاها و تعمیر وسایل نیز ارائه می‌شود.<ref>اسحاقی، «پیاده‌روی اربعین»، ص۱۰۰.</ref>

برخی موکب‌ها در حوادث غیرمترقه مانند سیل و زلزله، اقلام ضروری مانند مواد غذایی، چادر، پتو و آب توزیع می‌کنند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://atabat.org/fa/news/532 موکب‌های استان مرکزی در نقاط سیل زده فعال شد]»، ستاد بازسازی عتبات عالیات؛ «[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1396/08/24/1574563 برپایی موکب ۱۰۰۰ نفری در مناطق زلزله‌زده غرب کشور]»، خبرگزاری تسنیم؛ «[https://www.irna.ir/news/84513020 استقرار ۶ موکب اربعین در مناطق زلزله‌زده‌اندیکا]»، خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا).</ref> بودجه موکب‌ و خدمات ارائه شده در آن، از طریق کمک‌های مردمی<ref>«[https://www.alsumaria.tv/news/محليات/251269/من-أين-تحصل-المواكب-الحسينية-على-التمويل؟ من این تحصل المواکب الحسینیة علی التمویل؟]»، السومریة.</ref> و گاه دولتی<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.isna.ir/news/1401060705405 اسقرار موکب‌های جهاد کشاورزی استان در مرز میرجاوه برای زوار اربعین]»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایرنا)؛ «[https://kurdpress.com/fa/news/37841 ارائه خدمات به زائران حسینی در ۴۳ موکب داخلی و خارجی در کردستان]»، خبرگزاری کردپرس.</ref> تأمین می‌شود.

موکب‌ها در [[فهرست مناسبت‌های شیعه|مناسبت‌های مذهبی شیعه]]، ازجمله [[پیاده‌روی اربعین (آیین)|پیاده‌روی اربعین]]،<ref>اسحاقی، «پیاده‌روی اربعین»، ص۱۰۰.</ref> [[محرم (ماه)|ماه محرم]]،<ref name=":0">برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.hamshahrionline.ir/news/696454 برنامه‌های محرم و صفر در منطقه ۱۴]»، همشهری آنلاین (سایت خبری روزنامه همشهری).</ref> [[نیمه شعبان]]،<ref name=":1">برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1400/12/25/2683568 ۲۰۰ موکب مردمی ایام نیمه شعبان در قم به زائران خدمت‌رسانی می‌کنند]»، خبرگزاری تسنیم.</ref> و سالروز شهادت و ولادت [[چهارده معصوم|معصومان(ع)]]<ref>برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.hawzahnews.com/news/497438 پذیرایی بیش از ۲۰ نفر در ایام شهادت امام صادق(ع)]»، خبرگزاری رسمی حوزه؛ «[https://www.razavi.news/fa/interview/30444 برپایی موکب امام رضا ع) در دهه کرامت]»، خبرگزاری رضوی. </ref> در شهرهای شیعه‌نشین برپا می‌شوند. همچنین موکب‌ها در مکان‌های مذهبی [[شیعه]]، مانند حرم [[امامان شیعه|امامان(ع)]]، برای ارائه خدمات به [[زیارت|زائران]] برقرار می‌شوند.<ref name=":4">برای نمونه نگاه کنید به «[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1401/03/19/2726085/ موکب‌داران سراسر کشور از زائران در جوار حرم مطهر امام رضا(ع) پذیرایی می‌کنند]»، خبرگزاری تسنیم؛ «[https://alkafeel.net/news/index?id=15185&lang=ar مواکبُ الخدمة الحسینیة تفتتح موائدَها الرمضانیة لإفطار الزائرین]»، شبکة الکفیل العالمیة.</ref>