حق‌الناس: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی [[فقیه|فقیهان]]، حق‌الناس را بر دو نوع دانسته‌اند: حق‌الناسِ محض، مانند رعایت جان و مال مردم و حق‌الناس غیرمحض؛ یعنی حقوقی که هر دو جنبهٔ حق‌الله و حق‌الناس را دارند؛ مانند [[سرقت]]،<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۱۶۳.</ref> [[تعزیر]]<ref>محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۴، ص۲۰۹.</ref> و [[قذف]].<ref>محقق داماد، قواعد فقه، ۱۴۰۶ق، ج۳، ص۱۶۰.</ref>

از منظر دین اسلام، حق‌الناس به حقوق مالی اختصاص ندارد و جان و آبروی افراد را نیز در برمی‌گیرد.<ref> نگاه کنید به علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۱۶۰.</ref> از این‌رو [[غیبت]]،<ref> نگاه کنید به علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۴، ص۱۶۰.</ref> [[تهمت]]، [[سخن‌چینی]]، ناراحت‌کردن بی‌جای مردم،<ref> علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۲، ص۱۵۰.</ref> در روایتی از [[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد(ع)]] که به [[رسالة الحقوق|رساله حقوق]] شناخته می‌شود، بیش از ۵۰ حق و تکلیف نسبت به دیگران آمده است.<ref>ابن‌شعبه، تحف‌العقول، ۱۴۰۴ق، ص۲۵۵-۲۷۲.</ref>

* اجرای حکم در حق‌الناس به درخواست صاحب حق نیاز دارد؛ ولی حق‌اللّه، بر مطالبه کسی مبتنی نیست.<ref>منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۰۱.</ref> در ماده ۱۵۹ قانون تعزیرات ایران، تعقیب و مجازات مجرم در حق‌الناس، بر مطالبه صاحب‌ْحق یا قائم مقامِ قانونی او متوقف شده است.<ref>شیری، سقوط مجازات در حقوق کیفری اسلام و ایران، ۱۳۷۲ش، ص۱۱۲.</ref>

* برخی از مصادیق حق‌الناس، قابل‌بخشش یا انتقال‌اند اما در حق‌اللّه رضایت فردی که جرم بر او صورت گرفته، موجب سقوط  حق نمی‌شود.<ref>برای نمونه نگاه کنید به شهید اول، القواعد و الفوائد، ۱۴۰۰ق، ج۲، ص۴۳-۴۴.</ref>

* حق‌الناس با [[شهادت]] در راه خدا بخشیده نمی‌شود؛ حال‌آنکه حق‌الله با شهادت بخشیده می‌شود.<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۳، ص۱۸۳؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۴.</ref> از این رو گفته شده که [[امام حسین(ع)]] در [[شب عاشورا]] از یاران خود خواست کسانی که حق مردم به گردنشان است، در لشکر او نمانند.<ref> شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۱۹، ص۴۳۰.</ref>

در حق‌الناس، علاوه بر [[توبه]]، باید حقوق مردم جبران شود یا صاحب‌حق آن را ببخشد.<ref>نگاه کنید به کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۹۴.</ref> به گفته برخی فقیهان این مسئله شامل حقوقی که انسان قبل از [[بلوغ]] ضایع کرده نیز می‌شود.<ref>نگاه کنید به‌ مراغی، العناوین الفقهیه، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۶۶۰.</ref>

بر پایه روایتی از [[پیامبر اکرم]]، در [[قیامت]] از حسنات کسی که حق مردم بر گردن او باشد، به صاحب‌حق می‌دهند و اگر حسناتش تمام شد، [[گناهان]] صاحب‌حق را به پای او می‌نویسند؛ سپس او را وارد آتش می‌کنند.<ref> علامه مجلسی، بحارالانوار، ج۶۹، ص۶.</ref> همچنین بر پایه روایتی که در کتاب لئالی الاخبار از [[امام صادق(ع)]] نقل شده، شدیدترین حال انسان در [[قیامت]]، وقتی است که مستحقان [[زکات]] و [[خمس]] جلوی انسان را بگیرند و خدا از حسنات او به آنها عوض بدهد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/18539/1/214 تویسرکانی، لئالی الاخبار، علامه، ج۳، ص۲۱۴.]</ref>