 | این مقاله یک نوشتار توصیفی درباره یک مفهوم فقهی است و نمیتواند معیاری برای اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید. |
وَرَق‌ْبازی یا پاسوربازی، بازی معروف با کارت‌های شکل‌دار است. قمار کردن با هر چیزی از جمله پاسور، در فقه اسلامی، حرام اعلام شده است. در اینکه آیا بازی با وسایل قمار بدون قمار و شرط‌بندی، قمار محسوب می‌شود یا خیر، مورد بحث فقیهان است. اکثر فقهای شیعه، قائل به حرمت بازی با پاسور، خواه به‌صورت شرط‌بندی یا بدون آن، هستند. برخی مراجع تقلید نیز گفته‌اند اگر پاسور در عرف عام از صورت قمار خارج شده باشد و به عنوان سرگرمى محسوب شود بازى بدون برد و باخت با آن اشكال ندارد.
موضوع‌شناسی
ورق‌بازی در کشور چین و در قرن نهم میلادی به‌وجود آمد. این بازی دارای ۵۴ برگ با اشکال مختلف است[۱] که معمولاً به کل ورق‌بازی هم پاسور گفته می‌شود. از آنجا که این بازی سال‌ها بعد از عصر ائمه اطهار(ع) به‌وجود آمده است، در متون دینی اسلام، حکم خاصی نسبت به این بازی نیست؛ اما از آنجا که این بازی برای قمار استفاده می‌شود فقها در مورد این بازی حکم داده‌اند.
حکم بازی با ورق
قمار کردن با هر چیزی از جمله پاسور، در فقه اسلامی، حرام اعلام شده است. در آیه ۲۱۹ سوره بقره از مَیْسِر نهی شده است. امام باقر(ع) در معرفی میسر فرموده‌اند که هر آن چیزی که با آن قمار انجام شود، میسر و حرام است.[۲]
ورق‌بازی بدون قمار
شیخ انصاری بحث مفصلی در کتاب مکاسب محرمه دارد که آیا بازی با وسایل قمار بدون قمار و شرط‌گذاری، قمار محسوب می‌شود یا خیر؟[۳] صاحب کتاب جواهر و اکثر فقهای شیعه، قائل به حرمت بازی با پاسور و تخته نرد، خواه به‌صورت شرط‌بندی یا بدون آن، هستند[۴] و ساختن، نگهداشتن، هدیه‌دادن، خرید و فروش و مواردی شبیه به این را حرام و باطل اعلام کرده‌اند.[۵]
حکم حرمتی که برای این بازی بیان شده است به‌خاطر خصوصیت ویژه‌ای در خود این بازی نیست و در قرآن و روایات به حرمت استفاده از آن تصریح نشده است؛ بلکه به خاطر استفاده حرام از آن، حرام شده است، به همین دلیل، مراجع تقلید مانند امام خمینی فتوا داده‌اند که اگر پاسور وسیله‌ای برای قمار محسوب نشود دیگر حرام نیست. همانطور که شطرنج هم ابتدائاً حرام بوده و برای حرمت شطرنج روایات متعددی است، اما از آنجا که امروزه دیگر وسیله قمار محسوب نمی‌شود، به فتوای امام خمینی و بعضی مراجع دیگر حرام نیست.[۶] و در فتوای مراجع تقلید حرمت بازی پاسور با این قید آمده است که پاسور اگر در عرف مردم وسیله‌ای برای قمار باشد حرام است.[۷] آیت‌الله مکارم شیرازی در فتوای خود گفته است: «اگر پاسور در عرف عام از صورت قمار خارج شده باشد و به عنوان سرگرمى محسوب شود بازى بدون برد و باخت با آن اشكال ندارد.»[۸]
ورق‌بازی با رایانه
حکم ورق‌بازی از طریق رایانه در میان فقها محل اختلاف است. بعضی احتیاط[۹] و بعضی حکم آن را با روش متداول(غیر رایانه‌ای) یکسان می‌دانند.[۱۰] آیت‌الله مکارم شیرازی معتقد است اگر بازی بدون وجود داشتن شخص دیگر باشد و با رایانه بازی شود اشکال ندارد.[۱۱]
دلایل روایی حرمت ورق‌بازی بدون قمار
در کتب فقهی، حکم حرمت بازی بدون قمار مستند به روایاتی شده است که مضمون تعدادی از آنها به شرح زیر است:
- در حدیثی از امام صادق(ع) آمده که به نرد (که ابزاری برای قمار است) نزدیک هم نشو.[۱۲] بر اساس تحلیل مدرسی یزدی، نرد مانند پاسور وسیله‌ای برای قمار است که امام از نزدیک‌شدن به آن نهی می‌کند. بازی بدون قمار می‌تواند مصداقی برای نزدیک شدن به آن باشد.[۱۳]
- هر گونه استفاده از وسایلی که فساد محض دارند حرام است.[۱۴] ورق‌بازی که وسیله قمار هست فساد محض دارد و بازی با آن بدون قمار هم مصداق این روایت می‌شود.[۱۵]
- کسی که با ابزاری مثل نرد که وسیله قمار است بازی بدون قمار کند مانند کسی است که دستش را در گوشت یا خون خوک وارد کرده است.[۱۶] تنها در همین روایت است که بازی بدون قمار و بازی همراه با قمار تفصیل داده شده و حکم هر دو بیان شده است و مضمون این روایت نشانه مبالغه در نهی از این بازی‌هاست.[۱۷]
- نهی از هر گونه لهو و لعب.[۱۸]
فرجام پاسوربازی به قصد تفریح
دلیل دیگری که توسط بعضی مراجع مانند امام خمینی و آیت‌الله خامنه‌ای برای حرمت بازی بدون قمار مطرح شده این است که پاسور وسیله متداول برای قمار است و استفاده از آن برای غیر قمار و صرفا برای تفریح هم ناخودآگاه به ترویج قمار می‌انجامد و اگر روزی پاسور مانند بیلیارد و مانند آن، نزد مردم وسیله قمار محسوب نشود، حرمت استفاده از آن برای بازی و تفریح بدون قمار هم برداشته می‌شود.[۱۹]
پانویس
- ↑ فرهنگ فارسی معین
- ↑ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۴ق، ج۱۲، ص۱۱۹.
- ↑ شیخ انصاری، مکاسب محرمه، ۱۴۱۵ق، ج۱، ص۳۷۲.
- ↑ نجفی، جواهر الکلام، ۱۴۱۷ق، ج۲۲، ص۱۰۹؛خوانساری، جامع المدارک، ۱۳۵۵ش، ج۳،ص ۲۷.
- ↑ نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۱۷ق، ج۲۲، ص۲۵.
- ↑ امام خمینی، استفتائات، ج۲، ص۱۰، سؤال ۲۰ و۲۱؛ آیت الله خامنه‌ای، اجوبة الاستفتاءات، نشر بین الملل، ۱۳۸۹ش، سؤال ۱۱۱۵.
- ↑ بنی‌هاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۹۵۷.
- ↑ مکارم شیرازی، رساله توضيح المسائل، ۱۴۲۹ق، ص۴۷۹.
- ↑ پایگاه رسمی آیت الله سیستانی، آلات قمار، تاریخ مشاهده ۳ خرداد ۱۳۹۶ش
- ↑ امام خمینی و سایر مراجع، رساله توضیح المسائل (مراجع)، ج۲، ص۹۶۲؛ آیت الله خامنه‌ای، استفتائات، (رساله اجوبه الإستفتاء) سؤال ۱۱۲۵.
- ↑ سایت احکام آیت‌الله مکارم شیرازی، حکم ورق‌بازی با کامپیوتر، تاریخ مشاهده ۳ خرداد ۱۳۹۶ش
- ↑ عاملی، وسائل الشیعه، الناشر مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث ـ قم، ج۱۷، ص۳۲۰.
- ↑ مدرسی یزدی، مقالات فقهی ج۶، ص۸۷، ۱۳۹۲ش.
- ↑ حرانی، تحف العقول، ص۳۳۱.
- ↑ مدرسی یزدی، مقالات فقهی، ج۶، ص۹۰، ۱۳۹۲ش.
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه،۱۴۱۳ق، ج۴، ص۵۹.
- ↑ مدرسی یزدی، مقالات فقهی، ۱۳۹۲ش، ج۶، ص۱۲۰.
- ↑ اصول الستة عشر، ص۱۹۹.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۹۵۶؛ استفتائات امام (چاپ پنجم) ص۹.
منابع
- توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۸۵ش.
- حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، آل البیت، ۱۴۱۴ق.
- حرانی، ابن‌شعبه، تحف العقول عن آل‌الرسول صلی‌اللّه علیهم، قم، ۱۳۶۳ش.
- خوانساری، سید احمد، جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، مکتبة الصدوق، تهران، ۱۳۵۵ش.
- شیخ انصاری، مرتضی، المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.
- شیخ صدوق، کتاب من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، دفتر انتشارات اسلامی، قم، ۱۴۱۳ق.
- عده‌ای از محدثین، اصول السته عشر، دارالحدیث.
- مدرسی طباطبایی یزدی، سید محمد رضا، مقالات فقهی، پرتو ثقلین، ۱۳۹۳ش.
- مکارم شیرازی، ناصر، رسالة توضيح المسائل، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)، ۱۴۲۹ق.
- نجفی، محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، قم، ۱۴۱۷ق.