قرآن به سر گرفتن

قرآن به سر گرفتن

آیین‌ها
مراسم قرآن به سر گرفتن در نجف
زمان‌برگزاری	شب‌های قدر
مکان برگزاری	مساجد،‌ حرم امامان و امامزادگان و سایر مکان‌های مذهبی
گستره جغرافیایی	مناطق شیعه نشین
ادعیه	قسم دادن خداوند به نام چهارده معصوم(ع)
آیین‌های مهم
سینه‌زنی • افطاری • تشییع جنازه • تعزیه خوانی سایر آیین‌ها

قرآن به سر گرفتن از آیین‌هایی است که شیعیان در شب‌های قدر در ماه رمضان انجام می‌دهند. نحوه انجام این آیین در منابع دعایی همچون اقبال الاعمال اثر سید ابن طاووس از امام صادق(ع) نقل شده است. در این آیین ضمن قرار دادن قرآن بر روی سر، خداوند را به حق قرآن، پیامبر اسلام(ص)، حضرت زهرا(س) و دوازده امام(ع) قسم می‌دهند تا گناهان‌شان را بیامرزد و ایشان را جزو رها شدگان از آتش جهنم قرار دهد.

مراسم قرآن به سر گرفتن

قرآن به سر در حرم امام رضا(ع)

قرآن به سرگرفتن را از اعمال مشترک شب‌های قدر دانسته‌اند. در قرآن به سر، ابتدا قرآن را در مقابل خود باز کرده و چنین گفته می‌شود: «اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِكِتابِكَ الْمُنْزَلِ وَمَا فِيهِ وَفِيهِ اسْمُكَ الْأَكْبَرُ وَأَسْماؤُكَ الْحُسْنىٰ وَمَا يُخافُ وَيُرْجىٰ أَنْ تَجْعَلَنِى مِنْ عُتَقائِكَ مِنَ النّارِ سپس قرآن را بر سر بگذارد و چنین بخواند «اَللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا اَلْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِيهِ وَ بِحَقِّكَ عَلَيْهِمْ فَلاَ أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ. »

سپس به ترتیب ده مرتبه بگويد: بِكَ يَا اَللَّهُ، بِمُحَمَّدٍ، بِعَلِيٍّ، بِفَاطِمَةَ، بِالْحَسَنِ، بِالْحُسَيْنِ، بِعَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ، بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ، بِمُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ، بِعَلِيِّ بْنِ مُوسَى، بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ، بِعَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ، بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ و بِالْحُجَّةِ.

منابع حدیثی

کلینی در کتاب کافی حدیثی از امام باقر(ع) نقل کرده که در آن فقط بخش اول این دستور العمل یعنی قرآن را در برابر صورت گرفتن و خدا را به قرآن قسم دادن آمده است. بر اساس این نقل زمان این دعا ثلث دوم (ده روز دوم) ماه رمضان است. شیخ مفید در کتاب المقنعه این دعا را بدون آن‌که به ائمه استناد بدهد، برای سه شب ۱۹، ۲۱ و ۲۳ رمضان توصیه کرده است. در دعوات اثر راوندی و اقبال الاعمال اثر سید ابن طاووس این دعا برای سه شب از ماه رمضان، بدون نام بردن از شب خاصی، توصیه شده است.

شیخ طوسی در امالی خود حدیثی نقل کرده است که در آن حدیث امام صادق(ع) بدون اشاره به ماه رمضان یا شب قدر، به شخصی که برای حل مشکلاتش دعایی طلب کرده است نمازی را تعلیم می‌دهند و می‌فرمایند بعد از نماز قرآن را بر سر بگیر و بگو:

«

اَللَّهُمَّ بِهَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ، وَ بِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ، وَ بِحَقِّكَ عَلَیهِمْ، فَلَا أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ بِكَ یا اللهُ" عَشْرَ مَرَّاتٍ، ثُمَّ تَقُولُ" یا مُحَمَّدُ" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا عَلِی" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا فَاطِمَةُ" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا حَسَنُ" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا حُسَینُ" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا عَلِی بْنَ الْحُسَینِ" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا عَلِی بْنَ مُوسَی" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا مُحَمَّدَ بْنَ عَلِی" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا عَلِی بْنَ مُحَمَّدٍ" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا حَسَنَ بْنَ عَلِی" عَشْرَ مَرَّاتٍ" یا حُجَّةُ" عَشْرَ مَرَّاتٍ. و سپس حاجات خود را از خداوند طلب کن.

»

سید ابن طاووس در کتاب اقبال الاعمال این عمل را بدون ذکر نماز قبل از آن، در ادامه اعمال شب‌های قدر از امام صادق(ع) نقل کرده است؛ ولی در کتاب جمال الاسبوع نماز و دستور العمل بعد از آن را به عنوان نمازی برای حاجت در پنج‌شنبه نقل کرده است.

شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان عمل به این دو دستور را بدون ذکر منبع و جزو اعمال مشترک شب‌های قدر نقل کرده است.

هدف از قرآن به سر گرفتن

بنابر نظر عبدالله جوادی آملی هدف اصلی قرآن به سر گرفتن فقط رفتن به بهشت و نرفتن به جهنم نیست؛ زیرا شب قدر مائده الهی است و بهشت رفتن و نرفتن به دوزخ ریزه‌های سفره است. وی شب قدر واقعی را آن می‌داند که انسان طیّار گونه دست هزارها نفر را بگیرد و به بهشت ببرد. در دنیا رفتار، گفتار و زندگی او آموزنده باشد و هزاران نفر را زنده کند و در آخرت هم هزاران نفر را به همراه خود به بهشت ببرد.