زید زراد
| از مؤلفان اصول اربعمأة | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | زید الزراد الکوفی |
| لقب | زراد (زره ساز) |
| مذهب | شیعه |
| صحابی | امام صادق(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام صادق(ع) |
| مشایخ | جابر بن یزید جعفی |
| راویان از او | محمد بن ابی‌عمیر . حسن بن محبوب |
| اعتبار | اختلاف در وثاقت وی |
| تعداد روایات | سی و چند حدیث |
| تألیفات | اصل زید الزراد |
زید زَرّاد راوی شیعه، روایت‌کننده از امام صادق(ع) و یکی از نویسندگان اصول اربعمائه است. مجموع روایاتی که از او رسیده، سی و چند حدیث است. از نسب زید اطلاعاتی در دست نیست. اعتبار کتاب او (اصل زید) و وثاقت وی، مورد اختلاف است.
معرفی و جایگاه
زید زراد، از راویان حدیث از امام صادق(ع) است.[۱] او شیعه[۲] و نویسنده اصل حدیثی است.[۳] منظور از اصل، کتابی روایی است که مولف کتاب، روایاتش را مستقیما از معصوم(ع) یا از کسی که از معصوم(ع) شنیده است، شنیده باشد و از دیگر کتب نقل نکرده باشد.[۴] اصل زید زراد، یکی از شانزده اصل از اصول اربعمائه است که امروزه باقی مانده است.[۵]
زید زراد، ملقب به کوفی است،[۶] اما از نسب و محل زندگی و شرح حال او، در کتب رجال و تراجم، اطلاعاتی در دست نیست.[۷]
در اصل زید زراد، سی و چهار روایت از امام صادق(ع)[۸] و در کتب اربعه، یک روایت از وی در الکافی نقل شده است.[یادداشت ۱][۹] علامه مجلسی در بحار الانوار، محدث نوری در مستدرک و سید حسین طباطبایی بروجردی، از مراجع تقلید شیعه، در جامع احادیث شیعه از اصل زید زراد، روایاتی نقل کرده‌اند.[۱۰]
اساتید و شاگردان زید زراد
محمد بن ابی‌عمیر، راوی شیعه و از اصحاب اجماع، روایات اصل زید زراد را نقل کرده است.[۱۱] حسن بن محبوب، راوی شیعه و از اصحاب اجماع، نیز راوی تنها روایت زید زراد در الکافی است.[۱۲]
تمامی روایات زید زراد، بدون واسطه از امام صادق(ع) نقل شده،[۱۳] مگر یک روایت که با واسطه جابر بن یَزید جُعفی[۱۴] روایت شده است.
اعتبار اصل زید زراد
برخی اصل زید زراد را جعلی و گروهی آن را صحیح می‌دانند. شیخ طوسی از شیخ صدوق از ابن‌ولید و ابن‌غضائری از شیخ صدوق نقل کرده‌اند که اصل زید زراد و زید نَرسِیّ جعلی است و فردی به نام محمد بن موسی همدانی، آن دو را جعل کرده است.[۱۵]
ابن‌غضائری ضمن رد جعلی بودن این دو کتاب، می‌گوید من این دو کتاب را که راویانش، روایاتش را از محمد بن ابی‌عمیر شنیده‌اند، دیده‌ام.[۱۶] سید ابوالقاسم خویی، از مراجع تقلید شیعه، به دلیل نقل کتاب زراد از راه‌های دیگری مانند طریق نجاشی و ابن‌غضائری، اصل زید را معتبر دانسته و به ادعای ابن‌ولید این گونه پاسخ می‌دهد که به صِرف نقل این کتاب توسط فردی ضعیف (غیر مطمئن) یعنی محمد بن موسی همدانی، نمی‌توان اطمینان کرد که کتاب جعلی است، زیرا شخص ضعیف هم ممکن است راست بگوید.[۱۷]
وثاقت زید زراد
علاوه بر اعتبار کتاب زید زراد، وثاقت او هم مورد اختلاف است. علامه حلی می‌گوید: احتمال جعلی بودن کتاب زید، ضرری به شخص راوی (زید زراد) وارد نمی‌کند و چون مدح یا ذمّی در کتب رجالی در مورد او نیامده، در قبول روایتش توقف می‌کنیم (نه رد می‌کنیم و نه می‌پذیریم).[۱۸] ابن‌داوود نیز نام زید زراد را هم در جلد اول کتابش (ممدوحین)[۱۹] و هم در جلد دوم آن (ضعفا)[۲۰] آورده که از آن توقف ابن‌داوود برداشت شده است.[۲۱]
اما محدث نوری برای وثاقت زید زراد ادله و شواهدی ذکر کرده است:
- محمد بن ابی‌عمیر که فقط از افراد ثقه روایت نقل می‌کند،[۲۲] از زید زراد روایت نقل کرده.
- حسن بن محبوب که از اصحاب اجماع است[۲۳] از او روایت نقل کرده.
- محدثان بزرگ نظیر کلینی،[۲۴] شیخ صدوق،[۲۵][یادداشت ۲] پدرش، تَلَّعُکْبَری و دیگران، حدیثش را در کتاب‌هایشان آوردند و صحت کتبشان را ضمانت کرده‌اند.
- کتاب زید، اصل نامیده شده که نشان‌دهنده مورد اعتماد بودن کتاب او است.
- نجاشی پس از ذکر او و کتابش، هیچ مذمتی از او نکرده و محققان این را نشانه مدح شخص می‌دانند.
- تمامی روایات اصل زید، دارای مضمون صحیح و به دور از عقاید انحرافی مثل جبر و غلو و تفویض است.[۲۶]
در مقابل، سید ابوالقاسم خویی، از مراجع تقلید شیعه، مهمترین دلیل اقامه شده بر وثاقت زید را نقل ابن‌ابی‌عمیر و حسن بن محبوب از او می‌داند و ضمن رد این ادله،[یادداشت ۳] زید زراد را مجهول معرفی می‌کند.[۲۷]
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۰۷ق، ص۱۷۵؛ ابن‌غضائری، الرجال، ۱۴۲۲ق، ص۶۱.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۰۷ق، ص۱۷۵؛ شیخ طوسی، فهرست، ۱۴۲۰ق، ص۲۰۱. ذکر نام این راوی در این دو کتاب که در آن نام مولفان شیعه گردآوری شده به معنی شیعه بودن راوی است.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۰۷ق، ص۱۷۵؛ شیخ طوسی، فهرست، ۱۴۲۰ق، ص۲۰۱؛ ابن‌غضائری، الرجال، ۱۴۲۲ق، ص۶۱؛ علامه حلّی، خلاصة الأقوال، ۱۳۸۱ق، ص۲۲۲؛ حلّی، رجال ابن‌داود، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۶۵ و ج۲، ص۴۵۵.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۸ق، ج۲، ص۱۲۵.
- ↑ رجوع کن به: جمع من العلماء، الأصول الستة عشر، ۱۴۲۳ق.
- ↑ نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۰۷ق، ص۱۷۵؛ ابن‌غضائری، الرجال، ۱۴۲۲ق، ص۶۱؛ حلّی، رجال ابن‌داود، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۶۳.
- ↑ رجوع کن به: نجاشی، رجال النجاشی، ۱۴۰۷ق، ص۱۷۵؛ شیخ طوسی، رجال الشیخ الطوسی، ۱۴۲۷ق، ص۲۰۶؛ شیخ طوسی، فهرست، ۱۴۲۰ق، ص۲۰۱؛ ابن‌غضائری، الرجال، ۱۴۲۲ق، ص۶۱؛ علامه حلّی، خلاصة الأقوال، ۱۳۸۱ق، ص۲۲۲؛ حلّی، رجال ابن‌داود، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۶۵ و ج۲، ص۴۵۵.؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶، ج۷، ص۹۸؛ خوئی، معجم رجال الحدیث، بی‌تا، ج۸، ص۳۷۸.
- ↑ رجوع کن به: جمع من العلماء، الأصول الستة عشر، ۱۴۲۳ق، ص۱۲۱-۱۳۷.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۵۳.
- ↑ به عنوان نمونه مراجعه کن به: علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۱۰۹ و ج۶۴، ص۳۵۰ و ج۷۹، ص۱۳؛ محدث نوری، مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۸۴ و ۱۲۳ و ج۲، ص۱۶۲ و ۴۵۸ ؛ طباطبایی بروجردی، جامع أحادیث الشیعة، ۱۴۲۸ق، ج۲۳، ص۲۵۴ و ۱۱۶۶ و ج۳۰، ص۳۲۴ و ۳۲۶ و ۴۸۸.
- ↑ جمع من العلماء، الأصول الستة عشر، ۱۴۲۳ق، ص۱۲۱.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۵۳.
- ↑ رجوع کن به: جمع من العلماء، الأصول الستة عشر، ۱۴۲۳ق، ص۱۲۱-۱۳۷؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۵۳.
- ↑ جمع من العلماء، الأصول الستة عشر، ۱۴۲۳ق، ص۱۲۴.
- ↑ شیخ طوسی، فهرست، ۱۴۲۰ق، ص۲۰۱؛ ابن‌غضائری، الرجال، ۱۴۲۲ق، ص۶۱.
- ↑ ابن‌غضائری، الرجال، ۱۴۲۲ق، ص۶۱.
- ↑ خوئی، معجم رجال الحدیث، بی‌تا، ج۸، ص۳۷۹.
- ↑ علامه حلّی، خلاصة الأقوال، ۱۳۸۱ق، ص۲۲۲.
- ↑ حلّی، رجال ابن‌داود، ۱۳۸۳ق، ج۱، ص۱۶۵.
- ↑ حلّی، رجال ابن‌داود، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۴۵۵.
- ↑ مامقانی، تنقیح المقال، ۱۴۲۳ق، ج۲۹، ص۱۷۷.
- ↑ شیخ طوسی، العدة فی الاصول، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۵۴.
- ↑ کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۵۵۶.
- ↑ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۲۵۳.
- ↑ شیخ صدوق، معانی الأخبار، ۱۴۰۳ق، ص۱.
- ↑ محدث نوری، خاتمة مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۴۸-۵۱.
- ↑ خوئی، معجم رجال الحدیث، بی‌تا، ج۸، ص۳۷۹.
یادداشت
- ↑ روایت نقل شده در کافی، در اصل زید زراد نیامده است.
- ↑ در نسخه مذکور از معانی الاخبار، روایت از «برید رزاز» نقل شده، اما همین روایت، عیناً در اصل زید زراد آمده (جمع من العلماء، الأصول الستة عشر، ۱۴۲۳ق، ص۱۲۳.) و علامه مجلسی هم، همین روایت را به نقل از معانی الاخبار آورده و راوی آن را «زید زراد» ذکر کرده است (علامه مجلسی، بحار الأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۱۰۶).
- ↑ خویی معقتد است موثق بودن اصحاب اجماع یعنی این که اهتمام بر دروغ نداشتند، نه به این معنا که از هر راوی ضعیف و مجهولی هم نقل کرده باشند، آن راوی و روایت نقل شده صحیح و موثق باشد (خوئی، معجم رجال الحدیث، بی‌تا، ج۱، ص۵۹). مناقشات وی در مورد توثیقات عامه، مفصلاً در مقدمه معجم الرجال آمده است (رجوع کن به: خوئی، معجم رجال الحدیث، بی‌تا، ج۱، ص۵۵-۷۸).
منابع
- آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، قم، نشر اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق.
- ابن‌غضائری، احمد بن ابی‌عبدالله، الرجال لابن الغضائری، تحقیق سید محمدرضا حسینی جلالی، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
- امین، محسن، اعیان الشیعة، تحقیق حسن امین، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق.
- جمع من العلماء، الأصول الستة عشر من الاصول الاولیة، تحقیق: ضیاءالدین محمودی و نعمت‌الله جلیلی و مهدی غلامعلی، قم، مؤسسة دار الحدیث الثقافیة، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- حلّی، حسن بن علی بن داود، رجال ابن‌داود، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۳ق.
- خوئی، سید أبوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا، مؤسسة الخوئی الإسلامیة، بی‌تا.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، العدة فی الاصول، تحقیق محمدرضا انصاری، قم، ستاره، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، رجال الشیخ الطوسی، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق.
- شیخ طوسی، محمد بن حسن، فهرست کتب الشیعة وأصولهم وأسماء المصنّفین وأصحاب الأصول، قم، ستاره، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- طباطبایی بروجردی، سید حسین، جامع أحادیث الشیعة، تهران، منشورات فرهنگ سبز، چاپ اول، ۱۴۲۸ق.
- علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر، خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال، نجف، المطبعة الحیدریة، چاپ دوم، ۱۳۸۱ق.
- علامه مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال (رجال الکشی)، مشهد، منشورات جامعة مشهد، چاپ اول، ۱۴۰۹ق.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، تحقیق: محمدرضا مامقانی و محی الدین مامقانی، قم، موسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، ۱۴۲۳ق.
- محدث نوری، حسین بن محمدتقی، خاتمة مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- محدث نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل، قم، مؤسسة آل البیت (ع)، چاپ اول، ۱۴۰۸ق.
- محمودی، ضیاءالدین و دیگران، «مقدمه»، در الأصول الستة عشر من الاصول الاولیة، تألیف جمع من العلماء، قم، مؤسسة دار الحدیث الثقافیة، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، تحقیق سید موسی شبیری زنجانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، ۱۴۰۷ق.