اصل زید نرسی
اصل زَيْد نَرْسِی یکی از متون حدیثی منسوب به زید نرسی، از اصحاب امام صادق (ع) و اصحاب امام کاظم(ع) است که ابن ابی عمیر آن را نقل کرده است.[۱] اصل زید نرسی شامل ۳۸ تا ۵۱ روایت فقهی و اعتقادی در موضوعات حج، نماز، زکات، نبوت عامه و ولایت اهل بیت(ع) است.[۲] هفت روایت از این کتاب در کتب اربعه[۳] آمده است.[۴] زید نرسی، ۱۹ روایت از امام صادق(ع) و ۱۴ روایت را مستیقما از امام کاظم(ع) با تعبیر «سَمِعتُ» و همچنین ۱۸ روایت دیگر را با واسطه از معصومین(ع) نقل کرده است.[۵]
درباره اعتبار اصل زید نرسی، اختلاف نظر وجود دارد. برخی مانند شیخ صدوق و ابن ولید معتقدند که کتاب توسط محمد بن موسی همدانی جعل شده است.[۶] دلایل این گروه عبارت است از؛ ابهام در انتساب،[۷] تفاوت نسخه علامه مجلسی با نسخه ابن ابی عمیر[۸] و تعارض داشتن محتوای برخی روایات آن با مذهب شیعه. امام خمینی نیز بر این باور است که عدم نقل تمامی روایات این اصل در کتب اربعه نشان‌دهنده بی‌اعتمادی حدیث‌شناسان به آن است.[۹] وی همچنین اعتقاد دارد که منصور بن حسن آبی که نسخه اصل زید نرسی را در سال ۳۷۴ هجری قمری تصحیح کرده، فردی مجهول است و نباید او را با منصور بن حسین آبی (که ثقه نیست) اشتباه گرفت.[۱۰]
از سوی دیگر، برخی رجال‌شناسان مانند سید ابوالقاسم خویی و بحرالعلوم بر اصالت کتاب تأکید دارند.[۱۱] علامه مجلسی در بحارالانوار نسخه‌ای از این کتاب را ذکر کرده که توسط محمد بن حسن قمی در سال ۳۷۴ هجری قمری نوشته و منصور بن حسن آبی تصحیح کرده است.[۱۲] همچنین، بحرالعلوم و وحید بهبهانی معتقدند که تضعیف محمد بن موسی همدانی در کتب رجالی قطعی نیست و بزرگان شیعه مانند شیخ مفید و شیخ طوسی از او نقل کرده‌اند.[۱۳]
به گفته بحرالعلوم و وحید بهبهانی، این کتاب در میان اصحاب اهل بیت(ع) مشهور و معتبر بوده و ابن ابی عمیر، که تنها از راویان ثقه نقل می‌کند، آن را روایت کرده است.[۱۴] همچنین راویانی مانند محمد بن احمد صفوانی، ابراهیم بن هاشم و علی بن ابراهیم قمی این کتاب را نقل کرده‌اند ولی جعلی بودن آن را مطرح نکرده‌اند.[۱۵] بحرالعلوم و وحید بهبهانی معتقدند که نجاشی اعتبار کتاب زید نرسی را تأیید کرده و ابن غضائری نیز نسخه‌ای از آن را دیده است.[۱۶]
نقل روایات کتاب زید نرسی در منابع معتبر حدیثی شیعه همچون کافی، الزهد، تهذیب الاحکام، من لا یحضره الفقیه، کامل الزیارات و ثواب الاعمال نیز به عنوان دلیلی بر اعتبار آن مطرح است. همچنین، مضمون برخی روایات این کتاب در ۱۸ کتاب دیگر آمده است.[۱۷]
پانویس
- ↑ نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۱۷۴ِ؛ طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ۱۴۲۰ق، ص۲۰۲.
- ↑ خویی، «اعتبار سنجی اصل زید نرسی»، ص۱۲۲-۱۲۳.
- ↑ کلینی، کافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ۱۸۵؛ صدوق، من لا یحضره الفیقه، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۲۰۷؛ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۶۵ش، ج۴، ص۳۰۱؛ طوسی، استبصار، ۱۳۹۰ق، ج۲، ص۱۳۵.
- ↑ ساعدی، الضعفاء من رجال الحدیث، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۶۸-۶۹.
- ↑ خویی، «اعتبار سنجی اصل زید نرسی»، ص۱۲۲-۱۲۳.
- ↑ طوسی، فهرست کتب الشیعة و اصولهم و اسماء المصنفین و اصحاب الاصول، ۱۴۲۰ق، ص۲۰۱.
- ↑ بروجردی، حسین، نهایة التقریر، قم، مرکز فقه الائمة الاطهار، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۲۷۹.
- ↑ اصفهانی، افاضة القدیر فی احکام العصیر، ۱۴۱۰ق، ص۲۷؛ صدر، بحوث فی شرح العروة الوثقی، ۱۴۰۸ق، ج۳، ص۴۲۱؛ تبریزی، تنقیح مبانی العروة: الطهارة، ۱۴۲۹ق، ج۲، ص۲۴۱.
- ↑ امام خمینی، کتاب الطهارة، ۱۴۲۱ق، ج۳، ص۳۶۳-۳۶۵.
- ↑ امام خمینی، کتاب الطهارة، ۱۴۲۱ق، ج۳، ص۳۶۴.
- ↑ خوئی، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، ۱۳۷۲ش، ج۸، ص۳۸۲-۳۸۳.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۴۳.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائدالرجالیة، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۷۴-۳۷۵؛ بهبهانی، الرسائل‌الفقهیة، ۱۴۱۹ق، ص۷۱؛ بحرالعلوم، الفوائدالرجالیة، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۶۸-۳۶۹.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائدالرجالیة، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۶۵؛ بهبهانی، الرسائل‌الفقهیة، ۱۴۱۹ق، ص۷۲.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائدالرجالیة، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۷۲.
- ↑ بحرالعلوم، الفوائدالرجالیة، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص۳۶۹-۳۷۰؛ بهبهانی، حاشیة مجمع البرهان و الفائدة، ۱۴۱۷ق، ص۷۰۱.
- ↑ خویی، «اعتبار سنجی اصل زید نرسی»، ص۱۳۴-۱۳۶.
منابع
- اصفهانی، فتح الله، افاضة القدیر فی احکام العصیر، تحقیق: یحیی ابوطالبی عراقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.
- بحرالعلوم، محمدمهدی، فوائد الرجالیة، تهران، مکتبة الصادق(ع)، چاپ اول، ۱۳۶۳ش.
- بهبهانی، محمدباقر، الرسائل الفقهیة، قم، موسسه علامه وحید بهبهانی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.
- بهبهانی، محمدباقر، حاشیة مجمع البرهان و الفائدة، قم، موسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.
- تبریزی، جواد، تنقیح مبانی العروة: الطهارة، قم، دار الصدیقة الشهیدة، ۱۴۲۹ق.
- حلی، حسن بن علی بن داود، کتاب الرجال، تهران، دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۴۲ش.
- حلی، حسن بن یوسف، خلاصة الاقوال، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.
- امام خمینی، سید روح الله، کتاب الطهارة، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.
- خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، بی‌جا، بی‌نا، چاپ پنجم، ۱۳۷۲ش.
- خویی، مهدی، «اعتبار سنجی اصل زید نرسی»، مجله حدیث حوزه، شماره۸، ۱۳۹۳ش.
- ساعدی، حسین، الضعفاء من رجال‌الحدیث، قم، دارالحدیث، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
- صدر، محمدباقر، بحوث فی شرح العروة الوثقی، تحقیق: سید محمود هاشمی، قم، مجمع الشهید آیة الله الصدر العلمی، چاپ دوم، ۱۴۰۸ق.
- صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- طوسی، محمد بن الحسن، الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، تحقیق: خرسان، حسن الموسوی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول، ۱۳۹۰ق.
- طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الأحکام: فی شرح المقنعة للشیخ مفید رضوان الله علیه، تحقیق: حسن خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۵ش.
- طوسی، محمد بن الحسن، فهرست کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، تحقیق: عبدالعزیز طباطبائی، قم، مکتبة المحقق الطباطبائی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.
- غضائری(واسطی بغدادی)، احمد بن حسین، الرجال: لابن الغضائری، تحقیق: محمدرضا حسینی، قم، دار الحدیث، چاپ اول، ۱۳۶۴ش.
- کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: علی‌اکبر، غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.
- مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال فی علم الرجال، نجف، مطبعة المرتضویة، چاپ اول، بی‌تا.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانور الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.
- میرداماد، محمدباقر، الرواشح السماویة فی شرح الاحادیث الإمامیة، قم، دارالخلافة، چاپ اول، ۱۳۱۱ق.
- نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی: احد الأصول الرجالية، قم، موسسة النشر الاسلامی، جاپ ششم، ۱۳۶۵ش.
پیوند به بیرون
- «زید نرسی»، سعید طاووسی مسرور، مندرج در دانشنامه جهان اسلام.
- «بارخوانی دیدگاه ابن‌ولید پیرامون دو اصل زید النَّرسی و زید الزرّاد»، عباس مفید، مندرج در مجله مطالعات اعتبار سنجی حدیث.