حضین بن منذر رقاشی
| از راویان حدیث و یاران امام علی(ع) | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| کنیه | ابومحمد • ابوحَفْص |
| لقب | ابوساسان انصاری |
| تولد | سال سوم هجری |
| صحابی | امام علی(ع) |
| اطلاعات حدیثی | |
| راوی از معصوم | امام علی(ع) |
| مشایخ | عثمان • مُجاشِع بن مسعود • ابوموسی اشعری |
| راویان از او | فرزندش یحیی • حسن بصری • عبدالعزیز بن معمر |
| اعتبار | ثقه |
| سایر | حاکم اصطخر در دوران امام علی(ع) • شاعر • حضور در جنگ جمل و صفین |
حُضَین بن مُنْذِر رَقاشی معروف به ابوساسان انصاری از یاران امام علی(ع)، راویان حدیث، و از اشراف و بزرگان قبیله بَکر بن وائل است. وی در جنگ جمل و صفین حضور داشت و امیرالمؤمنین(ع) در دوران حکومت خود وی را حاکم اصطخر کرد. در منابع اهل سنّت و شیعه از حضین به عنوان فردی ثقه یاد شده است.
زندگی‌نامه
در منابع، نام او به صورت حُصَین نیز آمده، اما صورت صحیح آن حُضَین است.[۱] او به نام یکی از مادربزرگ‌هایش، رِقاشه دختر ضَبیعه، منسوب است.[۲] کنیه‌های وی را ابومحمد،[۳] ابوحَفْص[۴] و در بیشتر منابع، ابوساسان ضبط کرده‌اند. ابن مَنْجَوَیه (متوفی ۴۲۸)[۵] گفته که ابوساسان لقب او و ابومحمد کنیه اوست.
در منابع اهل سنّت و شیعه از حضین به عنوان فردی ثقه یاد شده است.[۶] حضین را شاعری زبان‌آور معرفی کرده‌اند.[۷] ابیات پراکنده‌ای از او در منابع آمده است.[۸]
ولادت و درگذشت
از تاریخ تولد وی اطلاعی نیست. امین[۹] احتمال داده است که در سال سوم هجری به دنیا آمده باشد. دربارهٔ تاریخ مرگ او، اختلاف اندکی در منابع وجود دارد. به نوشته بخاری[۱۰] او بعد از سال یکصد هجری، و به نوشته ابن منجویه[۱۱] در سال ۹۹هجری درگذشت.
در صحت دو روایتی که در آن حضین یکی از نخستین کسانی ذکر شده که پس از واقعه سقیفه بنی ساعده به امام علی(ع) پیوسته،[۱۲] به دلیل سن کم حضین در آن هنگام، تردید شده است.[۱۳]
همراهی با حضرت علی(ع)
برقی[۱۴] حضین را از یاران و برگزیدگان علی علیه‌السلام یاد کرده است. حضرت علی(ع) در جنگ جمل حضین را به فرماندهی پیاده‌نظام قبیله بکر بن وائل برگزید.[۱۵]
باتوجه به فتح سمرقند در سال ۹۳ به دست قُتَیبَة بن مُسْلِم و حضور حضین بن منذر در مجلس قتیبه در این سال[۱۶] و نیز تصریح حضین به نود سالگی خود در آن سال در یکی از سروده‌هایش،[۱۷] حضین احتمالاً در جنگ صفّین ۳۴ ساله بوده و بر این اساس گفته ابویقظان سُحَیم بن حفص (متوفی ۱۹۰)، که حضین را در نبرد صفّین نوزده ساله ذکر کرده،[۱۸] نادرست است.
در جنگ صفّین، پرچم امام علی(ع) در دست وی بود و او به سرپرستی قبیله بکر بن وائل نیز گماشته شد.[۱۹] این کار یکی از تدبیرهای ارزنده علی(ع) دانسته شده است.[۲۰] دلیری و پایداری حضین در جنگ صفّین و اهتزاز موزون پرچمی که در دست داشت، علی(ع) را به سرودن اشعاری برانگیخت که در منابع مضبوط است.[۲۱] رنگ پرچمی که در دست حضین قرار داشته، سرخ یا سیاه بوده است.[۲۲] به هنگام دسیسه برافراشتن قرآن‌ها بر نیزه‌ها و بروز اختلاف میان یاران علی(ع) در جنگ صفّین، حضین از نخستین کسانی بود که با سخنانی کوتاه و شیوا از علی(ع) دفاع کرد و مردم را به فرمان برداری بدون قید و شرط از ایشان فراخواند.[۲۳]
امام علی(ع)، در دوران حکومت خود، حضین را حاکم اصطخر کرد.[۲۴]
با این حال گفته شده است امیران اموی نیز در کارهای خود با حضین رایزنی می‌کردند و در برخی موراد از او یاری می‌خواستند؛ حضین در برخی سروده‌های خود به این موضوع اشاره کرده است.[۲۵]
روایت حدیث
حضین از امام علی(ع)، عثمان، مُجاشِع بن مسعود و ابوموسی اشعری روایت کرده است و از او فرزندش یحیی، حسن بصری، و عبدالعزیز بن معمر روایت کرده‌اند.[۲۶]ابن حجر عسقلانی،[۲۷] به نقل از ابن سعد، آورده که حضین کم حدیث بوده اما این مطلب نادرست است و گفته ابن سعد[۲۸] دربارهٔ ابوسعید قیس رقاشی، غلام حضین، است. ابوالحسن مداینی گفته حضین را دربارهٔ مسموم شدن امام حسن(ع) با دسیسه معاویه، نقل کرده است.[۲۹]
پانویس
- ↑ ر. ک. ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، داراالفکر، ج۱۴، ص۳۹۶–۳۹۷؛ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «حضن».
- ↑ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ۱۹۸۲م، ص۳۱۷.
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۱۵م، ج۲، ص۳۶۰.
- ↑ طبری، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، ج۶، ص۵۱۱.
- ↑ ابن منجویه ج۱، ص۱۳۹
- ↑ ر. ک. مِزّی، ج۶، ص۵۵۶؛ خویی، ج۶، ص۱۲۶
- ↑ ر. ک. ابن ماکولا، ج۲، ص۴۸۱؛ مزّی، ج۶، ص۵۵۸
- ↑ ر. ک. جاحظ، البیان والتبیین، ج۲، ص۱۹؛ ابن قتیبه، عیون الاخبار، ج۱، جزء۱، ص۱۶۱؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۲۴۴
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۹۴
- ↑ بخاری، صحیح، ج۱، ص۲۸۲.
- ↑ ابن منجویه، ج۱، ص۱۳۹
- ↑ ر. ک. کشی، ص۷، ۱۱
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۹۵؛ شوشتری، ج۳، ص۵۶۸
- ↑ برقی، کتاب الرجال، ص۳.
- ↑ مفید، الجمل، ص۳۲۰؛ ر.ک. مزّی، ج۶، ص۵۵۸
- ↑ ر. ک. ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، داراالفکر، ج۱۴، ص۳۹۹–۴۰۰.
- ↑ ر. ک.. امین، اعیان الشیعه، ج۶، ص۱۹۴.
- ↑ ر. ک. ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «حضن».
- ↑ ر. ک. مزّی، ج۶، ص۵۵۷
- ↑ ر. ک. جاحظ، البیان والتبیین، ج۳، ص۱۰۸.
- ↑ ر. ک. نصربن مزاحم، ص۲۸۹–۲۹۰؛ ابن ابی الحدید، ج۵، ص۲۲۶–۲۲۷
- ↑ ر. ک. مفید، الجمل، ص۳۲۰؛ ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه «حضن».
- ↑ نصربن مزاحم، ص۴۸۵–۴۸۶؛ اسکافی، المعیار، ص۱۶۷.
- ↑ ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، داراالفکر، ج۱۴، ص۳۹۶؛ مزّی، ج۶، ص۵۵۷
- ↑ ر. ک. طبری، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، ج۶، ص۳۹۵–۳۹۶.
- ↑ مزّی، ج۶، ص۵۵۵–۵۵۶
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، ۱۴۱۵م، ج۲، ص۳۶۰.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۷، ص۲۱۲
- ↑ ر. ک. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۶، ص۱۷.
منابع
- ابن‌ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۵–۱۳۸۷/ ۱۹۶۵–۱۹۶۷، چاپ افست بیروت، بی‌تا.
- ابن‌حجر عسقلانی، تهذیب التهذیب، چاپ صدقی جمیل عطار، بیروت، ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
- ابن‌حزم، جمهرة انساب العرب، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، بی‌نا، ۱۹۸۲م.
- ابن‌سعد، الطبقات الکبری، (بیروت).
- ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت، دار الکفر، ۱۴۱۵–۱۴۲۱ق/ ۱۹۹۵–۲۰۰۱م.
- ابن‌قتیبه، عیون الاخبار، چاپ یوسف علی طویل و مفید محمد قمیحه، بیروت، ۱۹۸۵م.
- ابن‌ماکولا، الاکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الاسماء والکنی و الانساب، چاپ عبدالرحمان بن یحیی معلمی یمانی، بیروت، بی‌تا.
- ابن‌مَنْجَوَیه، رجال صحیح مسلم، چاپ عبداللّه لیثی، بیروت، ۱۴۰۷/۱۹۸۷.
- ابن‌منظور.
- محمدبن عبداللّه اسکافی، المعیار و الموازنة فی فضائل الامام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (صلوات اللّه علیه)، چاپ محمدباقر محمودی، بیروت، ۱۴۰۲/۱۹۸۱.
- امین، محسن، اعیان الشیعه، تحقیق حسن امین.
- محمدبن اسماعیل بخاری، التاریخ الصغیر، چاپ محمود ابراهیم زاید، بیروت، ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
- احمدبن محمد برقی، کتاب الرجال، در ابن داوود حلّی، کتاب الرجال، تهران، ۱۳۸۳ش.
- عمروبن بحر جاحظ، البیان والتبیین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، بیروت، ۱۳۶۷/۱۹۴۸.
- خویی.
- شوشتری.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دار التراث العربی، بی‌تا.
- محمدبن عمرکشی، اختیار معرفة الرجال، (تلخیص) محمدبن حسن طوسی، چاپ حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
- یوسف بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی أسماءالرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
- محمدبن محمد مفید، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، چاپ علی میرشریفی، بیروت، ۱۴۱۴/۱۹۹۳.
- نصربن مزاحم، وقعة صفّین، چاپ عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۸۲، چاپ افست قم، ۱۴۰۴ق.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام