شیخ جعفر شوشتری از مجتهدان و منبریان مشهور و تأثیرگذار در قرن ۱۳ و ۱۴ قمری. او نویسنده کتاب الخصائص الحسینیه در شرح زندگانی امام حسین(ع) و اهمیت و آفات عزاداری امام حسین(ع) بوده است. کنگره بزرگداشت وی در سال ۱۳۸۹ش در شوشتر برگزار شد.
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | جعفر شوشتری |
| تاریخ تولد | ۱۲۳۰ق |
| تاریخ وفات | ۲۸ صفر سال ۱۳۰۳ق |
| محل دفن | نجف |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | شیخ انصاری، شیخ جعفر کاشف الغطاء، شریف العلمای مازندرانی |
| تألیفات | خصایص الحسینیه |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | ارتباط با ناصرالدین شاه |
| اجتماعی | مخالفت با شبیه خوانی، درخواست از شاه برای تعطیلی جمعه و تلاش برای رفع مشکلات مردم |
معرفی
جعفر شوشتری در ۱۲۳۰ق در شوشتر به‌دنیا آمد.[۱] آقا بزرگ تهرانی در نقباء البشر می‌نویسد: «حاج شیخ جعفر شوشتری فرزند حسین شوشتری، از بزرگان علما و فقهیان جلیل‌القدر و مشاهیر دانشمندان و از فراخوانان و دعوت‌کنندگان مردم به‌سوی خدا در عصر خود بوده است.»[۲]
پدرش، حسین شوشتری از فقها و شاگردان سید محمد مجاهد بود.[۳]
وفات
جعفر شوشتری در ۲۸ صفر سال سال ۱۳۰۳ق در نزدیکی کرمانشاه درگذشت و پیکرش در حرم امام علی(ع) در نجف دفن شد.[۴]
تحصیلات
شوشتری پس از خواندن مقدمات و ادبیات در زادگاهش به همراه پدرش به شهرهای نجف و کربلا مهاجرت کرد و پس از خواندن دروس حوزوی نزد اساتید آن زمان، از جمله صاحب فصول و شریف العلمای مازندرانی، در سال ۱۲۵۵ق به شوشتر بازگشت و مدتی را در آن شهر باقی ماند. پس از آن مجدداً به نجف بازگشت و از درس شیخ مرتضی انصاری استفاده کرد و به درجه اجتهاد رسید.[۵] پس از مدتی به شوشتر بازگشت و تا آخر عمر در آن دیار مقیم بود.[۶]
شیخ جعفر، مسافرتی به تهران داشت و با عالمان آن شهر مانند ملا علی کنی و همچنین با ناصرالدین شاه قاجار دیدار کرد. پس از آن به مشهد رفت و از آنجا به سمت نجف رهسپار شد.[۷]
اساتید و شاگردان
- شیخ انصاری
- صاحب فصول
- شریف العلمای مازندرانی
- علی بن جعفر کاشف‌الغطاء
- شیخ محمدحسن صاحب جواهر.[۸]
محمدباقر قائنی بیرجندی را ازشاگردان شوشتری برشمرده‌اند.[۹]
ملاقات با ناصرالدین شاه
در سال ۱۳۰۱ق، شیخ جعفر به تهران رفت و مدتی در خانه ملا علی کنی حضور داشت. شیخ جعفر هر روز نماز را در مسجد مروی می‌خواند و پس از آن حدود دو ساعت منبر می‌رفت که پس از مدتی به‌جهت فراوانی جمعیت برای نماز و موعظه به مدرسه سپهسالار رفت.[۱۰]
روزی ناصرالدین شاه قاجار درخواست ملاقات با شیخ جعفر را کرد و نایب السلطنه را که سپهسالار بود، با کالسکه مخصوص فرستاد و شیخ را به صاحبقرانیه، قصر ییلاقی شاه بردند. معروف شد که شیخ جعفر در ملاقات با شاه گفته بود در عرب رسم است که شخصِ وارد، حق دارد سه خواهش از میزبان بکند و من سه خواهش دارم. شاه با خوشحالی جواب داد هرچه بفرمایید حاضر به انجام آن هستم.[۱۱]
شیخ گفت به عقیده من شبیه‌خوانی در تعزیه‌داری سید الشهداء(ع)، حرام است و هتک حرمت خاندان رسول(ص) است، ولی چون مخالفت با عقیده عوام مشکل است و نمی‌توانید به کلی آن را موقوف کنید، خواهش می‌کنم شبیه‌خوانی عروسی قاسم را حکم کنید موقوف کنند؛ زیرا این واقعه، دروغ و از مجعولات است؛ دوم آنکه عید هفتگی یعنی شنبه نزد یهود و یکشنبه نزد نصارا محترم است؛ ولی مسلمین خصوصاً شیعه احترام جمعه را منظور نمی‌دارند. قرار بدهید احترام جمعه را منظور دارند. سوم فلان قریه که در راه عبور من و زوار واقع بود، از سنگینی مالیات شکایت داشتند و مرا شفیع کرده‌اند که من درخواست تخفیف از شما بکنم.[۱۲]
شاه هر سه حاجت شیخ را قبول کرد. مالیات آن قریه را به کلی بخشید و احکامی صادر کرد برای احترام جمعه که بازارها را ببندند و کسب را موقوف کنند و شبیه خوانی عروسی قاسم را در تعزیه داری منع شدید کرد.[۱۳]
نفوذ کلام شوشتری
از شاخصه‌های شیخ جعفر شوشتری، نفوذ کلام وی در بین مردم و روحانیون بود. داستان‌هایی از تأثیرگذاری منبر و سخنان وی نقل شده است؛ از جمله:
آیت‌الله اراکی به نقل از عبدالکریم حائری یزدی (مؤسس حوزه علمیه قم) نقل کرده است:
- روزی پای منبر حاج شیخ جعفر شوشتری بودم که ناگهان گفت: می‌خواهم شما را امتحان کنم و بیازمایم که آیا اهل ایمانید و ایمان دارید یا خیر؟ زیرا خداوند می‌فرماید:
- إنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذینَ إذا ذُکرَ الله وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ إذا تُلِیتْ عَلَیهِمْ آیاتُهُ زادَتْهُمْ إیماناً وَ عَلی رَبِّهِمْ یتَوَکلُونَ(۸أنفال/۲)
- مؤمنان همان کسانی هستند که چون یاد خدا به میان آید دل‌هایشان خشیت گیرد و چون آیات او را بر ایشان بخوانند، بر ایمانشان بیفزاید و بر پروردگارشان توکل کنند.
- اکنون آیاتی از قرآن را بر شما تلاوت می‌کنم تا با مؤثر نبودن آن معلوم گردد که اهل ایمانید یا خیر. تا این جمله را در منبر فرمود، من سخت ترسیدم و به فکر فرورفتم که اگر آیاتی را که می‌خواند در من اثری نداشت چه کنم؟ باری، خود را جمع کردم و آماده نشستم تا گوش به آیات دهم. آنگاه شروع کرد و آیاتی از قرآن کریم را قرائت کرد و الحمدلله احساس کردم که آن آیات شریفه در من اثر کرد.[۱۴]
- روزی پای منبر حاج شیخ جعفر شوشتری بودم که ناگهان گفت: می‌خواهم شما را امتحان کنم و بیازمایم که آیا اهل ایمانید و ایمان دارید یا خیر؟ زیرا خداوند می‌فرماید:
همچنین آیت‌الله شیرازی بیان داشته است:
- در جریان سفر مرحوم شوشتری به ایران، هنگامی که ایشان وارد تهران گردید، انبوه مردم از جمله سفیر کشور روسیه به ملاقات ایشان رفتند. مردم تقاضای موعظه کردند و مرحوم شوشتری بنا به اصرار مردم، سرش را بلند کرد و فرمود: «مردم! آگاه باشید که خدا در همه جا حاضر است و به نهفتهٔ سینه‌ها داناست.» «إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ»(سوره هود آیه ۵). این فراز تکان‌دهنده و کوتاه، اثری عمیق در مردم نهاد؛ به گونه‌ای که اشک‌ها روان شد و قلب‌ها تپید و مردم دگرگون شدند. سفیر روسیه در نامه‌ای به امپراطوری روس در این مورد نوشت: «تا هنگامی که این قشر روحانیون راستین مذهبی، در میان مردم باشند و مردم از آنان پیروی کنند، سیاست ما کاری از پیش نمی‌برد؛ چرا که وقتی یک جملهٔ شوشتری دریک مجلس عظیم، این گونه دگرگونی ایجاد می‌کند، روشن است که دستورات و فتواهای آنان چه خواهد کرد.»[۱۵]
آثار
از شیخ جعفر شوشتری آثاری در فقه و اصول و حدیث و کلام و مواعظ باقی مانده است.[۱۶] از جمله آنها:
- خصایص الحسینیه
- منهج الرشاد
- فواید المشاهد
- شکوک الصلاة
- اصول دین
- روضات الجنات(در کتاب الخصائص الحسینیه به آن اشاره کرده است و درباره خصائص مشترک امام حسین با قرآن است)[۱۷]
- فوائد المشاهد و نتایج المقاصد
- مجالس المواعظ و البکاء فی ایام عاشوراء که سخنرانی‌های شیخ جعفر شوشتری در ماه محرم الحرام و شامل چهارده مجلس است.
ارادت به امام حسین(ع)
شیخ جعفر، به امام حسین(ع) و ذکر مصائب عاشورا اهتمام داشت. او با کهولت سن، تا آخرین مراحل زندگی خویش منبر می‌رفت و به وعظ و ارشاد می‌پرداخت. در رؤیای مشهوری که از خود وی نقل گردیده، جایگاه و مقام او و منبر رفتن برای سیدالشهداء مشخص می‌گردد.[۱۸][یادداشت ۱]
بزرگداشت
کنگره بزرگداشت شیخ جعفر شوشتری با مشارکت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور، پنج‌شنبه ۷ بهمن ۱۳۸۹ش در شوشتر برگزار شد.[۱۹]
پانویس
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ آقا بزرگ طهرانی، نقباء البشر،۱۴۰۴ق، ج۱، ص۲۸۴.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۱، ص۱۲۸.
- ↑ رجائی، مصائب امام حسین(ع)، ص۳–۶.
- ↑ مجله وحید، تیر ۱۳۵۰ق؛ ش ۹۱ به نقل از وحیدنیا، نامه‌ای از حاج شیخ جعفر شوشتری، ص۱۰۷.
- ↑ رجائی، مصائب امام حسین(ع)، ص۳–۶
- ↑ رجائی، مصائب امام حسین(ع)، ص۳–۶.
- ↑ نیرومند، زندگی‌نامه آیت‌الله حاج شیخ جعفر شوشتری، ص۴۴.
- ↑ رحمان‌ستایش، مقاله معرفی کتاب «الفوائد الرجالیه»
- ↑ وحید نیا، نامه‌ای از حاج شیخ جعفر شوشتری، ص۱۰۷-۱۱۰.
- ↑ وحید نیا، نامه‌ای از حاج شیخ جعفر شوشتری، ص۱۰۷ -۱۱۰.
- ↑ وحید نیا، نامه‌ای از حاج شیخ جعفر شوشتری، ص۱۰۷ – ۱۱۰.
- ↑ وحید نیا، نامه‌ای از حاج شیخ جعفر شوشتری، ص۱۰۷ – ۱۱۰.
- ↑ لطایف قرآنی، مجله گلستان قرآن، بهمن ۱۳۷۹، شماره ۴۹.
- ↑ ویژگی‌های امام حسین (ترجمه خصائص الحسینیه)، ص۲۰.
- ↑ انصاری قمی، اختران فقاهت، ج۱، ص۱۵۳.
- ↑ طهرانی، الذریعه،۱۴۰۸ق، ج۱۱، ص۲۸۰.
- ↑ ویژگی‌های امام حسین (ترجمه خصائص الحسینیه)، ص۲۱–۲۳.
- ↑ کنگره بزرگداشت علامه شیخ جعفر شوشتری، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
یادداشت
- ↑ در عالم رؤیا دیدم که در سرزمین کربلا هستم، آن هم درست به هنگامی که کاروان حسین علیه‌السلام در آنجا فرود آمده است. به همه جا نگریستم، چشمم به خیمه‌ای برافراشته افتاد، دریافتم که سپاه دشمن در صف‌های فشرده بر گرد خیمهٔ حسین علیه‌السلام گرد آمده‌اند، گام به پیش نهادم. دیدم خود حسین علیه‌السلام در درون آن خیمه نشسته است، وارد شدم. سلام گرمی نثار آن سیمای نورافشان نمودم که حضرت مرا در نزدیکی خویش جای داد و به «حبیب بن مظاهر» فرمود: «حبیب! شیخ جعفر، میهمان ماست باید از میهمان پذیرایی کرد. درست است که آب در خیمه نیست، اما آرد و روغن موجود است، بپاخیز و برای میهمان غذایی آماده‌ساز.» «حبیب بن مظاهر» به دستور حسین علیه‌السلام برخاست و پس از لحظاتی چند به خیمه وارد شد و غذایی پیش روی من نهاد. فراموش نمی‌کنم که قاشقی هم در ظرف غذا بود. چند قاشقی از آن غذای بهشتی صفت، خورده بودم که از خواب بیدار شدم و دریافتم که از برکت زیارت آن حضرت و عنایت او، نکات و لطائف و کنایات و ظرافت‌هایی از آثار خاندان وحی و رسالت بر من الهام شده است که تا آن ساعت، بر کسی الهام نگشته و فهم کسی بر آنها از من پیشی نگرفته بود.
منابع
- لطایف قرآنی، مجله گلستان قرآن، بهمن ۱۳۷۹، شماره ۴۹
- انصاری قمی، ناصرالدین، اختران فقاهت، قم، دلیل‌ما، ۱۳۸۵ش.
- اردشیری، حسن، خطیب توانا آیت‌الله شیخ جعفر شوشتری، چاپ شده در بزرگداشت حضرت آیت الله شیخ جعفر شوشتری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
- تهرانی، آقابزرگ، نقباء البشر، مشهد، دار المرتضی.
- رجائی، غلامعلی، مصائب امام حسین(ع) برگزیده از بیانات آیت‌الله حاج شیخ جعفر شوشتری، تهران، انتشارات برهان، چاپ اول، ۱۳۶۹ش.
- شوشتری، جعفر، ویژگی‌های امام حسین علیه‌السلام، ترجمه و نگارش علیرضا کرمی اصفهانی؛ تحقیق و ویرایش محمد حسینی قزوینی، قم، حاذق، ۱۳۷۴ش.
- مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب، تهران، انتشارات خیام، چاپ چهارم، ۱۳۷۴ش.
- نیرومند، محمد باقر، زندگی‌نامه آیت الله حاج شیخ جعفر شوشتری، چاپ شده در بزرگداشت حضرت آیت‌الله شیخ جعفر شوشتری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.
- وحیدنیا، سیف‌الله، نامه‌ای از حاج شیخ جعفر شوشتری به اتابک اعظم و دستوری از ناصرالدین شاه، چاپ شده در بزرگداشت حضرت آیت‌الله شیخ جعفر شوشتری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.