جبالبارزی
 | کتابشناسی یا ارجاعات این مقاله ناقص است. میتوانید با اصلاح نحوهٔ ارجاع به منابع بر طبق شیوهنامهٔ ارجاع به منابع، به ویکیشیعه کمک کنید. |
جبال‌بارِزی، نام یکی از ایل‌های شیعه مذهب در استان کرمان است. زیستگاه این ایل، کوهستان‌های بارز در منطقه میان بم و جیرفت است. جمعیت کوچنده این ایل را در سال ۱۳۷۷ش، ۶۷۸‘۲ خانوار و ۰۶۳‘۱۶ نفر برشمرده‌اند. زندگی آن‌ها از راه دامداری، کشاورزی و باغداری می‌گذرد.
نام‌گذاری
این نام در کارنامه اردشیر بابکان، بازمانده از دورهٔ ساسانی، به صورت «بارزان» آمده است.[۱] برخی نام بارز را احتمالاً برگرفته از براز و برز، به معنی بلندی و کوه تصور کرده‌اند.[۲]
پراکندگی و جمعیت
زیستگاه این ایل، کوهستان‌های بارز در منطقه میان بم و جیرفت است.[۳] ییلاق آن‌ها در شهرستان‌های بافت، بم، جیرفت، کهنوج و مشیز، و قشلاق آنان نیز در همین شهرستان‌ها، به جز مشیز بوده است.[۴] برخی زیستگاه جبال بارزی‌ها را ۳ دهستان مسکون، امگز و گاوکان، و قشلاق آنان را شرق رودخانه هلیل تا رودبار دانسته‌اند.[۵] مسکون منطقه سردسیر، گاوکان منطقه گرمسیر و امگز ییلاق خانه‌ای بارزی بوده است.[۶]
- حسن درخشان جمعیت جبال بارزی‌ها را در ۱۳۳۷ش، ۱۰ هزار نفر ذکر کرده است.[۷]
- در ۱۳۴۲ش آن‌ها را در اقطاع ۱۳۰ خانوار و در رودبار در این سال و نیز در ۱۳۴۹ش، هزار خانوار دانسته‌اند.[۸]
- در سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده در ۱۳۶۶ش جمعیت کوچنده این ایل را ۴۷۵‘۲ خانوار و ۸۴۰‘۱۳ نفر[۹] و در ۱۳۷۷ش، ۶۷۸‘۲ خانوار و ۰۶۳‘۱۶ نفر[۱۰] آورده‌اند.
- ایل جبال بارزی در ۱۳۶۶ش، ۲/۱٪ از جمعیت عشایر کوچنده کشور را تشکیل می‌داده است.[۱۱]
ساختار اجتماعی و سیاسی
فیلد ۱۴ گروه از طایفه‌ها و تیره‌های ایل جبال بارزی را نام می‌برد که یکی از آن‌ها فیوجی یا لولی (کولی)های وابسته به ایل هستند.[۱۲] میرشکاری سلیمانی این ایل را متشکل از ۷ طایفه، ۷۴ تیره، ۶۱۹ احشوم (نام کوچک‌ترین ردهٔ کوچنده در ایل) گزارش کرده است.[۱۳]
در ۱۳۶۶ش کوچندگان این ایل را متشکل از ۶ طایفه و ۵۲۸ احشام (احشوم) آورده‌اند که طایفه‌های آن اینان‌اند: امجزی، جبال بارزی خانکی، جرجندی یا گرگندی، مسکونی و منظری توکلی که هر یک به تیره‌هایی چند و جمعاً ۷۱ تیره تقسیم شده‌اند.[۱۴] تیره‌ای از طایفه توکلی در حدود ۱۵۰ سال پیش به بافت و اُرزوئیه مهاجرت کردند که اکنون منظری توکلی و جبال بارزی نامیده می‌شوند. ییلاق و قشلاق این دو طایفه میان بافت، رودبار و جیرفت است.[۱۵] ساختار اجتماعی تقسیم بندی سازمان ایلی کوچندگان جبال بارزی منطقه کرمان، به صورت ایل ← طایفه ← تیره ← احشوم ← خانوار است.[۱۶]
مذهب و معیشت
پیش از ظهور اسلام، مردم بارز پیرو آیین زردشتی بودند و این آیین را سال‌ها پس از حمله اعراب به ایران، حفظ کردند؛ سرانجام در دوره بنی‌عباس به اسلام گرویدند.[۱۷] اکنون جبال بارزی‌ها پیرو مذهب شیعه هستند.[۱۸]
زندگی آن‌ها از راه دامداری، کشاورزی و باغداری می‌گذرد همچنین قالی، قالیچه، گلیم و جاجیم از صنایع دستی آنهاست.[۱۹]
پانویس
- ↑ ص ۸۷.
- ↑ باستانی، ص۳۸۸.
- ↑ شهبازی، ۱۳۸.
- ↑ سرشماری، ۱۳۶۶ش، ۱.
- ↑ صفا، ۱۸.
- ↑ افشار، ۲/۷۱۳؛ وزیری، ۱۱۹.
- ↑ درخشان، ص ۱۶.
- ↑ راسخ، ۱۵۹-۱۶۰ ؛ ودیعی، ۵۴.
- ↑ ص ۱۲، ۳۴.
- ↑ ص ۳۱، ۳۴.
- ↑ سرشماری،۱۳۶۶ ش، ۱.
- ↑ برای نام آن‌ها، نک : فیلد، همانجا.
- ↑ همانجا، جدول ۱.
- ↑ سرشماری، ۱۳۶۶ ش، ۱، ۱۵.
- ↑ صفا، ۱۸.
- ↑ میرشکاری، ۴۸، ۵۰.
- ↑ ابن‌حوقل، همانجا؛ اصطخری، ۱۶۴.
- ↑ درخشان، ۱۸.
- ↑ سرشماری،۱۳۶۶ش، ۷، ۱۰.
منابع
- ابن حوقل، محمد، صورة‌الارض، به کوشش کرامرس، لیدن، ۱۹۳۹م.
- اصطخری، ابراهیم، مسالک الممالک، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۲۷م.
- افشار سیستانی، ایرج، مقدمه‌ای برشناخت ایل‌ها، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران، تهران، ۱۳۶۸ش.
- باستانی پاریزی، محمدابراهیم، وادی هفت واد، تهران، ۱۳۳۵ش.
- درخشان، حسن، «عشایر جبال بارز» مجلهٔ مردم شناسی، تهران، ۱۳۳۷ش.
- شهبازی، عبدالله، مقدمه‌ای بر شناخت ایلات و عشایر،تهران، ۱۳۶۹ش.
- صفا، عزیزالله، تاریخ جیرفت و کهنوج، کرمان، ۱۳۷۳ش.
- کارنامهٔ اردشیر بابکان، به کوشش بهرام فره‌وشی، تهران، ۱۳۵۴ش.
- میرشکاری سلیمانی، فریدون، «ایلات و طوایف استانهای کرمان و هرمزگان»، فصلنامهٔ عشایری ذخایر انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۶۷ش، شم ۵.
- ودیعی، کاظم، مقدمه بر جغرافیای انسانی ایران، تهران، ۱۳۴۹ش.
- وزیری کرمانی، احمدعلی، جغرافیای کرمان، به کوشش محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تهران، ۱۳۵۳ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه بزرگ اسلامی